با توجه به اين كه بنى اسرائيل در طوفان گرفتارى ها و بلاها و شكنجه هاى سختى كه از جانب فرعونيان متوجه آنان بود از حضرت حق شب و روز درخواست منجى داشتند و كسى جز يك پيامبر با داشتن قدرت معنوى بالا و معجزات نمى توانست قدرت فرعونيان را در هم بشكند، خداوند مهربان موسى را با مقام اولوالعزمى همراه با معجزاتى كه پيش از او به ويژه هم چون عصا و تبديل شدنش به اژدها سابقه نداشت براى نجات آن قوم فرستاد، و قوم او با چشم باز واقعيات و حقايقى را كه از موسى ديدند به نظرشان نمى آمد كه اين امور و اين قدرت معنوى به خصوص شكافتن دريا و نجات همه بنى اسرائيل و غرق شدن همه فرعونيان از غير مقام نبوت و انسانى كه مؤيد به تاييدات الهى و نصرت و يارى خداست ظهور كند، لذا ضرورى و بديهى مى نمود كه آن حضرت را در خطابات خود يا بنى الله، يا رسول الله مورد خطاب قرار دهند، ولى در اين زمينه ادب انسانى و اخلاق آدمى و تربيت را رعايت نمى كردند و به آن حضرت كه پيامبرى عظيم الشأن و داراى مقام كليم اللهى و مرتبه و رفعت معنوى كم نظير بود يا موسى مى گفتند و او را در خطاب به حضرتش چون فردى معمولى از افراد خود مى شمردند!
خداوند بزرگ اين بى ادبى را نسبت به هيچ يك از پيامبرانش نمى پسندد، و گناه اين بى تربيتى را آن قدر بزرگ مى داند كه مرتكب آن را دچار نابودى اعمال و بر باد رفتن كوشش هاى مثبت او مى شمارد چنان كه در سوره مباركه ى حجرات به اين حقيقت گوشزد نموده است:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ:
اى مؤمنان صدايتان را بلندتر از صداى پيامبر نكنيد و آنگونه كه با يكديگر بلند سخن مى گوئيد با او بلند سخن نگوئيد مباد آن كه همه اعمالتان تباه و بى اثر شود و خود از تباه شدن اعمالتان آگاه نشويد!
ادب و تربيت اقتضا مى كند كه انسان نام بزرگان به ويژه پيامبران و امامان و اولياء الهى را آنگونه كه با شخصيت آنان تناسب دارد به عظمت ياد كند و حريم معنوى و الهى آنان را در هر شرايطى پاس بدارد، و ديگران را نيز كه آگاهى به اين مسئله ندارند و به خاطر جهلشان اهل رعايت نيستند آگاه كند.
احترام و ادب به بزرگان و به ويژه مشعلداران هدايت امرى لازم و نشان گر شخصيت و كرامت خود انسان است.
بى ادبى و بى احترامى نسبت به بزرگان بخصوص اولياء الهى حكايت از كوچكى و عيب و نقص و پوكى انسان دارد.
من در عنفوان جوانى در كتابى در رابطه با زندگى حضرت اميرالمؤمنين (ع) كه نام آن كتاب و مؤلفش را به ياد ندارم روايت بسيار مهمى در باب ادب و احترام به بزرگان از قول حضرت زينب كبرى عليهاالسلام ديدم كه اى كاش متن عربى روايت و سند و مدركش و كتابى كه نقل كرده بود در گوشه اى از دفاترم كه نكته هاى مهم را ضبط مى كردم و اكنون كه اين سطور را مى نويسم به دوازده دفتر رسيده ضبط مى كردم تا در اين اوراق مى آوردم و از اين جهت متأسف و اندوهناكم، ولى براى پند گيرى طايفه مداح و سخنرانان مذهبى كه بعضى از آنان گاهى نام اولياء الهى را بدون رعايت احترام ادب به زبان جارى مى كنند و شخصيت آن مقربان درگاه خدا را لحاظ نمى نمايند مضمون آن روايت را كه در ذهنم مانده نقل مى كنم.
زينب كبرى سلام الله عليها آن خزانه دانش و آگاهى و علمى كه همه يافته هايش را به فرموده حضرت سجاد (ع) بدون واسطه معلم از حضرت حق دريافت كرده بود مى فرمايد سى و چند سالى كه من و برادرم حضرت حسين (ع) معاصر با پدرمان اميرمؤمنان بوديم من با دو ديده خود مى ديدم كه هر گاه پدرم مى خواست برادرم حضرت حسين را صدا بزند اگر نشسته بود تمام قد از جا بر مى خاست و حالت احترام به خود مى گرفت، سپس با صدائى آرام و حاكى از دريائى از ادب مى گفت: يا ابا ابا عبد الله!!
شما به آيات قرآن مجيد دقت كنيد و خطابات قرآن را به انسان و به پيامبران و به اولياء عظام حق ببينيد كه چه دريائى از ادب و احترام در آن خطابات موج مى زند.
حضرت حق گاهى در خطاب به گنهكارانى كه اميد توبه و انابه و بازگشت و جبران گذشته به آنان مى رود خطابى در كمال مهر و محبت و اوج رأفت و عاطفه دارد:
قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ:
بگو: اى بندگانم كه با ارتكاب گناه بر خود تجاوز كار بوده ايد از رحمت خدا نوميد نشويد!
به راستى شگفت آور است كه عده اى نمك خورده او و نمكدان شكسته، و آنان كه از همه نعمت هاى حق بهره ور شدند ولى نمك بحرامى كردند، نان او را خوردند و از دشمن او شيطان اطاعت كردند نه اين كه آنان را طرد نمى كند و چهره خشونت به آنان نشان نمى دهد، و بر شخصيت آنان ضربه نمى كوبد بلكه با كلمه زيباى عبادى كه با ياى متكلم آمده مى خواهد بگويد از من جدا نيستيد و من هم از شما جدا نيستم بلكه شما بندگان من هستيد، مباد اين كه از رحمت من نااميد شويد!!
چه درس عجيبى و چه موعظه و پند شگرفى، و چه تعليم برزگوارانه اى براى همه كه در همه موارد ادب و تربيت را رعايت كنند و با زبانى نرم و پر از محبت و با حفظ احترام افراد با افراد سخن بگويند.
انسان اگر به عظمت نعمت زبان و آثار پر فايده اين نعمت آشنا باشد، هرگز آن را در گناه و توهين به شخصيت مردم و تحقير انسان ها به كار نمى گيرد.
اميرالمؤمنين (ع) زبان را نماياننده ده ارزش و امر مثبت در وجود انسان مى دادند، چنان كه در روايتى از حضرت نقل شده:
«ايها الناس فى الانسان عشر خصال يظهرها لسانه: شاهد يخبر عن الضمير، حاكم يفصل بين الخطاب، و ناطق يرد به الجواب، و شافع يدرك به الحاجة، و واصف يعرف به الاشياء، و امير يامر بالحسن، و واعظ ينهى عن القبيح، و معز تسكن به الاحزان، و حاضر تجلى به الضعائن و مونق تلتذ به الاسماع:
مردمان در انسان ده خصلت است كه زبان آشكار كننده آنهاست: گوهى است كه از باطن انسان خبر مى دهد، داورى است كه ميان مردم به داورى مى نشيند، گوينده اى است كه پاسخ مى دهد، واسطه اى است كه خواسته ها به وسيله او به دست مى آيد، وصف كننده اى است كه هر چيز به او شناخته مى شود، فرمانروائى است كه به كار نيك فرمان مى دهد، پندآموزى است كه از كار زشت باز ميدارد، تسليت دهنده اى است كه آتش اندوه ها را خاموش مى كند، وسيله حاضرى است كه كينه ها را مى زدايد، و ابزار جالبى است كه گوش ها از آن لذت مى برند.
زبان از مقام با عظمتى برخوردار است كه اميرمؤمنان آن را مغز و لب انسان مى داند:
«الانسان لبه لسانه، و عقله دينه و مروته، حيث يجعل نفسه»
مغز آدمى زبانش، و عقل وى دينش، و جوانمردى اش اين كه خود را در كجا قرار مى دهد.
روايتى عجيب در باب حفظ ادب و احترام از رسول خدا به اين مضمون روايت شده است:
«لا تحقرن احداً من المسلمين فان صغيرهم عند الله كبير:»
هيچ يك از مسلمانان را كوچك و ناچيز مشماريد كه خردسالان آنان هم نزد خدا بزرگ اند!
و درباره ى احترام و ادب به جوانان فرمود:
«اوصيكم بالشبان خيراً»
من همه شما مسلمانان را نسبت به جوانان سفارش مى كنم كه با آنان با نيكى رفتار كنيد و شخصيتشان را گرامى و محترم بداريد.
و از حضرت صادق (ع) در همين زمينه روايت شده است:
«من اتاه اخوه المسلم فاكرمه فانما اكرم الله عزوجل:»
كسى كه برادر مسلمانش را كه نزد او آمده احترام كند جز اين نيست كه خدا را احترام كرده است.
در هر صورت بنى اسرائيل به مقام شامخ حضرت موسى بن عمران اسائه ادب داشتند و به سبب اين بى ادبى خود را از فيوضات خاصه حضرت حق محروم نمودند:
از خدا جوئيم توفيق ادب
بى ادب محروم ماند از فيض رب جبى ادب تنها نه خود را داشت بد جبلكه آتش در همه آفاق زد جاز ادب پر نور گشته اين فلك جاز ادب با عز و جاه آمد ملك
منبع : پایگاه عرفان
