شيطان از نظر قرآن كريم موجودى است كه داراى شر و خباثت و فساد است و اين خباثت و شر و فساد را مى خواهد به عباد الهى منتقل كند. راه رسيدن به حق را، راه رسيدن به عمل صالح را، راه رسيدن به اهداف حسنه را مى خواهد به روى انسان ببندد.
اين موجود هم در بين مخلوقاتِ غير قابل رؤيت خدا هست و هم در بين مردم مى باشد. ممكن است شيطانِ انسان، نفس خود انسان باشد. ممكن است شيطان، پدر انسان يا همسر انسان و يا برادر انسان باشد.
علامت آن، اين است كه مى خواهد فساد و آلودگى و خباثت خودش را به انسان منتقل كند. پس شناختن شيطان كار مشكلى نيست. انسانى كه ضد خدا و اخلاق خدا و اوامر خدا و نواهى خدا باشد، اين شيطان است.
يك مسئله بسيار مهمى كه درباره شيطان، پروردگار عالم مطرح كرده است در چهار آيه در سوره مباركه اسراء، نحل، حجر، ابراهيم، اين است كه شيطان هيچ گونه تسلطى بر انسان ندارد. قدرتى كه با آن قدرت بتواند انسان را به زور و جبر به گناه بكشد، در او نيست.
در رئيس آنان، ابليس هم چنين قدرتى وجود ندارد. تنها كارى كه هر شيطانى مى تواند انجام دهد، فقط وسوسه كردن و دعوت كردن است. يك سلسله ابزار هم در اختيار اوست كه نمى توان آن ابزار را قدرت ناميد. امام صادق عليه السلام نام اين ابزار را دام گذاشته است.(428) و ما مى توانيم چشم خود را باز كنيم و در دام نيفتيم.
ابزارها هم در حقيقت ابزار او نيست، عناصر عالم طبيعت است كه او از اين عناصر به عنوان ابزار براى منحرف كردن انسان بهره مى گيرد. پول است، به خودى خود ابزار شيطان نيست، زن يا مرد است كه به خودى خود ابزار شيطان نيست. مقام و شهوت و شكم و زيبايى است، ولى همه اينها را پروردگار بزرگ عالم به حق آفريده است. زن و مرد يك موجود الهى هستند. طلا و نقره يك موجود الهى است. مقام به حيثيت اصلى خود، يك واقعيت الهى است. اما شيطان اينها را مى تواند براى به دام انداختن مردم ابزار قرار دهد.
با همه ابزارى كه در اختيار دارد، قرآن مجيد مى فرمايد: تسلطى بر احدى از بندگان پروردگار ندارد. فقط مى تواند وسوسه كند و ابزار را نشان دهد، و شما هم مى توانيد دعوت او را پاسخ ندهيد. وقتى گفت: بيا. شما مى توانيد بگوييد: نمى آيم.
شيطان مى گويد: بيا، من با اين ابزار مى خواهم چندساعتى مجلس تو را گرم كنم. مى توانى بگويى: نمى خواهم.
خيلى ها به شياطين گفتند: كه نمى خواهيم يا نمى آييم. حال، جلوه ابزارش هم زياد بوده است، فرض كنيد چهار زن را به دام انداخته كه از طريق زنان، مردان را منحرف كند. تك تك مردم با همه جاذبه اى كه ابزار شيطان دارد، مى توانند هنگام دعوت شيطان بگويند: نمى آييم.
قرآن مجيد مى گويد: بر شما واجب است وقتى در برابر شيطان قرار گرفتيد: چه شيطان جنّى و چه شيطان انسى، با او بجنگيد. پيروزى قطعى هم با شماست. چون فتحى براى شيطان وجود ندارد، اگر شما نخواهيد.
البته قرآن در آيه اى ديگر مى فرمايد:
اگر شما بخواهيد، او بر شما پيروز مى شود، اما نه اينكه چون سلطه دارد و يا قدرت دارد، چون شما قدرتتان را به كار نمى گيريد، او پيروز مى شود. او قدرتى ندارد. شما اگر در برابر شيطان سهل انگارى كنيد او بر شما غلبه خواهد كرد ولى بازهم قدرت و سلطه و توان ندارد. فقط مى تواند شما را دعوت كند و شما هم بگوييد: نمى آيم.
منبع : پایگاه عرفان
