شیطان و اهل تقوا - جلسه بيستم - (متن کامل + عناوین)

شيطان مالى

راه‏هاى نفوذ شيطان

تهران، حسينيه حضرت زهرا عليها السلام رمضان 1383

الحمدلله رب العالمين و صلّى الله على جميع الانبياء والمرسلين و صلّ على محمد و آله الطاهرين.

 قرآن مجيد راه‏هاى نفوذ شيطان به زندگى انسان را بيان مى‏كند . به سه راه از راه‏هايى كه شيطان در حيات انسان نفوذ مى‏كند ، اشاره شد .

 اول: از طريق اقتصاد است .

 دوم: از طريق فرهنگ است.

 سوم: از طريق حيله ، مكر و فريب .

 آياتى در اين موارد در سوره‏هاى متعدد قرآن كريم موجود است .

 علاقه به مال ، علاقه‏اى طبيعى و خدادادى است . اگر پروردگار اين علاقه را عنايت نمى‏فرمود ، انسان حاضر نبود زحمت و كوشش و جهاد مثبتى را در راه تأمين معيشت به كار گيرد .

 مهم‏ترين حرفى كه خدا در رابطه با علاقه به مال دارد اين است كه : اين علاقه طغيان نكند تا به حد تفريط ، افراط و اسراف برسد .

 اين علاقه را محدود به حدود پروردگار كنيد . وقتى اين علاقه ، علاقه متعادلى باشد ، در كنار اين تعادل ، قناعت به حلال خدا قطعى است . اما اگر اين علاقه ، دچار افراط ، اسراف و به تعبير قرآن دچار شدّت و سختى شود ، به تدريج حرص در باطن انسان خودش را نشان خواهد داد . حرص مرز قناعت را خواهد شكست و انسان خيلى راحت ، آسان ، سهل و بدون فشار روحى وارد حرام مى‏شود و شياطين ، به خصوص شياطين انسى ، يا اميال و غرايز انسان ، با اسلحه اين علاقه مشغول منحرف كردن انسان در امر اقتصاد مى‏شوند .

 شياطين در امر مال اختراعاتى داشتند روزگارى ربا نبوده ، اما شياطين يهود آن را اختراع كردند . رشوه و غصب نبوده ، روزگارى بر انسان گذشته كه امر معاش خود را از داد و ستد طبيعى و مشروع تأمين مى‏كرده است ؛ يعنى انحرافات اقتصادى ، كار شياطين انسى است . فكر نمى‏كنم چيزى از آن در ارتباط با شياطين جنّى باشد .

 در اين زمينه دو آيه از سوره مباركه بقره كه مسأله معيشت مادى و شيطان در كنار هم مطرح است را بيان مى‏كنم.

 تمهيدات پروردگار، قبل از تولد انسان

 قبل از بررسى اين دو آيه بايد به اين حقيقت اشاره شود كه مجموعه ساختمان بدن ما ، در ارتباط با معيشت مادى ما است . وقتى جسم در رحم مادر شكل مى‏گيرد ، خداوند در كنارش منبعى قرار مى‏دهد كه اسم آن جفت است . نمى‏دانم از چه زمانى اين اسم گذارى شده است .

 مواد لازم براى همه نواحى بدن ؛ رنگ پوست ، مو ، استخوان و پى بدن ، در اين جفت است . بين جفت و انسان از طريق ناف لوله‏اى وصل است ، چون در آنجا كه انسان با دهان غذا نمى‏خورد، چون نمى‏تواند.

 بدن در آن مدتى كه حيات به او داده مى‏شود ، مقدار نياز خود را از طريق آن لوله از آن جفت تأمين مى‏كند كه خود اين نكته واقعاً جاى فكر دارد كه پروردگار در آن نُه ماهى كه ما در رحم بوديم ، چقدر كريمانه و حكيمانه از ما پذيرايى كرده است .

 آن موادى كه در جفت موجود است ، موادى صد در صد كامل . احتياج همه نواحى وجود انسان را تأمين مى‏كند و او را رشد مى‏دهد .

 بحث در اين است كه صورتگر هستى در آن تاريك خانه ، چگونه صورت ما را نقاشى كرد و هر عضوى را در جاى معين خودش پديد آورد و وزن ما را با بدن و رحم و طاقت مادر تنظيم كرد و هنگام به دنيا آمدن ما چه حرارتى به پاى مادر دميد كه استخوان‏هاى دو طرف بدن او نرم شود و ما راحت بتوانيم بيرون بياييم و استخوان ما خورد نشود .

 يا اين كه سه ماه به تولد ما مانده ، در رحم انگشت ما را روى دو لب ما گذاشت كه لب‏ها تمرين مكيدن كنند ، تا در دنيا معطل نباشد كه با آمپول يا با لوله از داخل گلويش به او غذا بدهند . اين كلاس مكيدن در رحم براى او باز شد و بعد به دنيا آمد .(343)

 وقتى كه به دنيا آمد ، ديگر به جفت نيازى ندارد ، چرا ؟ قبل از به دنيا آمدن ، خداوند براى مهمانش دو ظرف پر از شير ، با انواع ويتامين‏هاى لازم با رنگ سفيد قرار داده است آيا فكر كرده‏اى كه اين كارخانه رنگ در كجاى بدن مادر است ؟

 رنگ ، مزه و ويتامين‏هاى شير از كجا تأمين مى‏شود ؟ اغلب غذاهايى كه مادر مى‏خورد ، رنگى است ، اما اين رنگ سفيدِ شير چگونه تأمين مى‏شود ؟ لوله كشى‏هايى كه از سينه مادر به منابع تأمين شير تهيه شده و خود توليد شير، مسأله خيلى عجيبى است .

 اين كه شيرى كه در سينه مادر است ، با اين كه نوك سينه‏ها سوراخ است ، اما شير نمى‏ريزد ؟ شما مشكى را پر از آب كنيد كه كمتر از ميلى متر در حجم و بدنه آن سوراخ باشد ، فشار آب باعث مى‏شود كه آب بيرون مى‏زند و كم كم آب خالى مى‏شود . اما اين سينه دو سال شير را نگه مى‏دارد ، ولى با اين كه سوراخ است نمى‏ريزد ، بلكه حتماً بايد بچه با مكيدن ، اين شير را بيرون بياورد .

 سينه را طورى قرار داده است كه متناسب با دهان و لب بچه است .

 امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد:

 هيچ وقت در دوره عمر خود فكر كرده‏ايد كه پروردگار عالم با شما چگونه معامله كرده است ؟ اگر محبت شما را در آن وقت به مادر نمى‏داد ، حاضر بود نُه ماه اين بار را تحمل كند ؟ يا دو سال شما را در آغوش خود نگهدارد ؟ و با كوچك‏ترين گريه شما ، نصف شب از خواب بپرد ؟ دايم اين لباس‏هاى آلوده شما را بشويد و اين همه رنج را تحمل بكند ؟

 آيا شما مى‏توانيد غير از خدا را در مجموع اين جريان ببينيد ؟ پاى هيچ كس ديگرى در كار هست ؟ دو سال بدن با شير عنصر بندى مى‏شود ، تا دندان‏ها در بيايد و طفل شروع به غذا خوردن كند و تا آخر عمر ، از همه مواد غذايى عالم تغذيه كند .(344)

 جلوگيرى از نفوذ شيطان

 حرف قرآن اين است كه اگر شيطان در اقتصاد شما انحراف ايجاد كند و معيشت شما آلوده به حرام شود ، كل بدن شما و عيال شما از عنصر نجسِ حرام ساخته مى‏شود و من عبادت‏هاى برخاسته از گوشت و پوست و خون و رگ و پى حرام را نمى‏پذيرم و اين بدن نجس را در بهشت راه نمى‏دهم .

 در اين زمينه هيچ جاى قرآن و روايات ما نفرمودند اين مقدار مال حرام ، اين مقدار حق مردم و اختلاس و ربا و رشوه و غيره عيبى ندارد .

 قرآن كريم و روايات زيادى در باب حلال و حرام و معيشت است و اسلام در زمينه حرام مالى تسامح و تساهلى نشان نداده باشد .

 حضرت مسيح عليه السلام از قبرستان عبور مى‏كردند ، از وجود مقدس پروردگار درخواست كردند كه اجازه بده من با يكى از اين مرده‏ها صحبت كنم . قبرى را در نظر گرفت و سلام كرد . مسأله زنده شدن مرده با دم حضرت مسيح عليه السلام مسأله صد در صد قطعى و قرآنى است . ما نيز به سراغ اين مسأله مى‏رويم كه مردم هيچ شك و ترديدى نكنند .

 قبر شكافته شد ، پيرمردى بلند شد و ايستاد و جواب حضرت مسيح عليه السلام را داد . پرسيد : چند سال است كه مرده‏اى ؟ گفت : هزار و هشتصد سال . فرمود : در چه حالى هستى ؟ گفت : مختصرى مال يتيم نزدم بود ، به او برنگرداندم ، از زمانى كه مُردم ، دچار مضيقه هستم . آن يتيم هزار و هشتصد سال قبل مرده بود.(345)

 اما با مردن كه تبعات اعمال از بين نمى‏رود . هنگام مردن نمى‏تواند خودش را تكان بدهد و گناهان مالى را از خودش بريزد .

 توانگرى نه به مال است پيش اهل كمال

كه مال تا لب گور است و بعد از آن اعمال(346)

 تكليف بر حق الناس از طفوليت

 اين قاعده دينى را شما مى‏دانيد ، اما شايد بيشتر مردم ندانند كه تكاليف واجب الهيه بنابر گفته مراجع از زمان بلوغ پسر و دختر به هر دو تعلق مى‏گيرد ، ولى مسائل مالى كارى به بلوغ ندارد . شما ده ساله بوديد ، مال كسى را تلف كرديد ، برداشتيد ، آن مال بر ذمّه شما است ،(347) يعنى اين دِين كارى به بلوغ و تكليف ندارد . اصرارى كه دين در اجتناب از حرام مالى دارد ، در هيچ چيز ديگرى ندارد و هيچ بابى از ابواب فقهى نيست مگر اين كه در آنجا مسأله مال حلال و حرام مطرح شده است ؛ به عبارت ديگر مال و دارايى انسان در سلامت عبادت براى اسلام اصالت دارد .

 من از مرحوم آيت الله العظمى بروجردى تا به امروز فتواى مراجعى كه به ياد دارم ، اين است : كسى كه جنب است ، وقتى حمام مى‏خواهد برود ، اگر قصد دارد پول حمامى را ندهد ، مى‏فرمايد : اين شخص حق ندارد كه به مسجد برود ، چون هنوز جنب است و غسل او باطل است .

 يا قصد كرده است كه آب لوله كشى را مصرف كند و پول آن را ندهد ، غسل او باطل است . غسل كه باطل باشد ، نماز ، روزه ، حج و عبادات نيز باطل است .

 يا مى‏خواهد پول حمام و قبض آب را از پول حرام بدهد ، اينجا نيز باطل است . يا آب حلال بود و غسل كرد ، آمد وارد نماز شد ، هنوز تكبيرة الاحرام را نگفته ، كسى آمد و ثابت كرد كه اين دكمه كوچك روى آستين شما مال من است ، راضى نيستم با آن نماز بخوانى . اگر بگويى : اين همه لباس ، يك دكمه چه ارزشى دارد ؟ مى‏خواهى راضى باش ، مى‏خواهى راضى نباش . اينجا نيز نماز او باطل است .

 آياتى در باب شيطان اقتصادى

 اين دو آيه در امر اقتصاد - يكى از راه‏هاى نفوذ شيطان - است . جالب اين است كه خطاب در اين آيه به مؤمنين نيست ؛ يعنى در حرام و حلال مالى ، كارى به مؤمن و شيعه ندارد :

 » يَأَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِى الْأَرْضِ حَلَلاً طَيِّبًا وَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَ تِ الشَّيْطَنِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ × إِنَّمَا يَأْمُرُكُم بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَآءِ وَ أَن تَقُولُواْ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ «(348)

 براى تمام مردم جهان ! مسيحى ، يهودى ، زرتشتى ، بى‏دين ، شيعه ، سنى . چيزى كه مورد استفاده شما قرار مى‏گيرد بايد هم حلال باشد و هم پاكيزه .

 اين جنايت شيطان از طريق اقتصاد است . قدم جاى قدم او نگذاريد ، رباخور ، رشوه‏گير ، غاصب ، اختلاس‏گر ، كم فروش ، مال ارث خور نباشيد و حرام‏خورى نكنيد . »خطوات « يعنى قدم‏ها . قدم شيطان در اين آيه چيست ؟ كل اموال حرام .

 اى كاش آن احتياطاتى كه شيعه در قديم داشت ، از بين نرفته بود .

 نقل است در حالات مرحوم آيت اللَّه درچه‏اى :

 مرحوم آيت الله العظمى سيد محمد باقر درچه‏اى ، استاد آيات عظام بروجردى ، شهيد مدرس ، شيخ مرتضى طالقانى و استاد پنجاه مرجع تقليد كه بيش از پنجاه نفر از شاگردانش از مراجع بزرگ شيعه شدند ، دوست داشت بيرون خانه‏اش سر جوى آب وضو بگيرد . داخل كوچه جوى آب تميزى از شعبه‏هاى زاينده رود بود .

 مى‏گفت : ايشان قبل از اين كه وضو بگيرد ، خودش مى‏آمد و آن سطل چرخ چوبى را در چاه منزلش مى‏انداخت ، سطل آب را پر مى‏كرد ، سطل آب را به كوچه مى‏آورد ، در جوى آب مى‏ريخت ، بعد وضو مى‏گرفت .

 به او مى‏گفتند : چرا اين كار را مى‏كنيد ؟ مى‏فرمود : اين آب براى كشاورزى است ، به اندازه‏اى كه به صورت و دست من ماليده مى‏شود ، از زمين‏هاى مردم كم مى‏شود ، من از چاه خانه‏ام آب مى‏آورم و در اين جوى آب مى‏ريزم كه فرداى قيامت گرفتار كشاورزان نباشم كه بگويند : به اندازه آب وضو ، آب كشاورزى ما را كم كردى . چه فكرهايى مى‏كردند ؟

 اگر اين نفس را نداشت كه بروجردى‏ها را نمى‏ساخت . اين‏ها، بدن‏ها ، ارواح و افكار پاكى در امر اقتصاد داشتند : بار ديگر آيه را با تدبّر و دقّت بخوانيم:

 » يَأَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِى الْأَرْضِ حَلَلاً طَيِّبًا وَ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَ تِ الشَّيْطَنِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ × إِنَّمَا يَأْمُرُكُم بِالسُّوءِ وَ الْفَحْشَآءِ وَ أَن تَقُولُواْ عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ «

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

343) بحار الأنوار: 62/3، باب 4، حديث 1؛ »الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ قَال جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِق: نَبْتَدِئُ يَا مُفَضَّلُ بِذِكْرِ خَلْقِ الْإِنْسَانِ فَاعْتَبِرْ بِهِ فَأَوَّلُ ذَلِكَ مَا يُدَبَّرُ بِهِ الْجَنِينُ فِي الرَّحِمِ وَ هُوَ مَحْجُوبٌ فِي ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ ظُلْمَةِ الْبَطْنِ وَ ظُلْمَةِ الرَّحِمِ وَ ظُلْمَةِ الْمَشِيمَةِ حَيْثُ لَا حِيلَةَ عِنْدَهُ فِي طَلَبِ غِذَاءٍ وَ لَا دَفْعِ أَذًى وَ لَا اسْتِجْلَابِ مَنْفَعَةٍ وَ لَا دَفْعِ مَضَرَّةٍ فَإِنَّهُ يَجْرِي إِلَيْهِ مِنْ دَمِ الْحَيْضِ مَا يَغْذُوهُ كَمَا يَغْذُو الْمَاءُ النَّبَاتَ فَلَا يَزَالُ ذَلِكَ غِذَاؤَهُ حَتَّى إِذَا كَمَلَ خَلْقُهُ وَ اسْتَحْكَمَ بَدَنُهُ وَ قَوِيَ أَدِيمُهُ عَلَى مُبَاشَرَةِ الْهَوَاءِ وَ بَصَّرَهُ عَلَى مُلَاقَاةِ الضِّيَاءِ هَاجَ الطَّلْقُ بِأُمِّهِ فَأَزْعَجَهُ أَشَدَّ إِزْعَاجٍ وَ أَعْنَفَهُ حَتَّى يُولَدَ وَ إِذَا وُلِدَ صَرَفَ ذَلِكَ الدَّمَ الَّذِي كَانَ يَغْذُوهُ مِنْ دَمِ أُمِّهِ إِلَى ثَدْيَيْهَا فَانْقَلَبَ الطَّعْمُ وَ اللَّوْنُ إِلَى ضَرْبٍ آخَرَ مِنَ الْغِذَاءِ وَ هُوَ أَشَدُّ مُوَافَقَةً لِلْمَوْلُودِ مِنَ الدَّمِ فَيُوَافِيهِ فِي وَقْتِ حَاجَتِهِ إِلَيْهِ فَحِينَ يُولَدُ قَدْ تَلَمَّظَ وَ حَرَّكَ شَفَتَيْهِ طَلَباً لِلرَّضَاعِ فَهُوَ يَجِدُ ثَدْيَيْ أُمِّهِ كَالْإِدَاوَتَيْنِ الْمُعَلَّقَتَيْنِ لِحَاجَتِهِ إِلَيْهِ فَلَا يَزَالُ يَغْتَذِي بِاللَّبَنِ مَا دَامَ رَطْبَ الْبَدَنِ رَقِيقَ الْأَمْعَاءِ لَيِّنَ الْأَعْضَاءِ حَتَّى إِذَا تَحَرَّكَ وَ احْتَاجَ إِلَى غِذَاءٍ فِيهِ صَلَابَةٌ لِيَشْتَدَّ وَ يَقْوَى بَدَنُهُ طَلَعَتْ لَهُ الطَّوَاحِنُ مِنَ الْأَسْنَانِ وَ الْأَضْرَاسِ لِيَمْضَغَ بِهِ الطَّعَامَ فَيَلِينَ عَلَيْهِ وَ يَسْهُلَ لَهُ إِسَاغَتُهُ فَلَا يَزَالُ كَذَلِكَ حَتَّى يُدْرِكَ فَإِذَا أَدْرَكَ وَ كَانَ ذَكَراً طَلَعَ الشَّعْرُ فِي وَجْهِهِ فَكَانَ ذَلِكَ عَلَامَةَ الذَّكَرِ وَ عِزَّ الرَّجُلِ الَّذِي يَخْرُجُ بِهِ مِنْ حَدِّ الصَّبَا وَ شِبْهِ النِّسَاءِ وَ إِنْ كَانَتْ أُنْثَى يَبْقَى وَجْهُهَا نَقِيّاً مِنَ الشَّعْرِ لِتَبْقَى لَهَا الْبَهْجَةُ وَ النَّضَارَةُ الَّتِي تَحَرَّكَ الرِّجَالَ لِمَا فِيهِ دَوامُ النَّسْلِ وَ بَقَاؤُهُ . . .«

344) بحار الأنوار: 63/62، باب 4، حديث 1؛ »اعْتَبِرْ يَا مُفَضَّلُ فِيمَا يُدَبَّرُ بِهِ الْإِنْسَانُ فِي هَذِهِ الْأَحْوَالِ الْمُخْتَلِفَةِ هَلْ تَرَى يُمْكِنُ أَنْ يَكُونَ بِالْإِهْمَالِ أَ فَرَأَيْتَ لَوْ لَمْ يَجْرِ إِلَيْهِ ذَلِكَ الدَّمُ وَ هُوَ فِي الرَّحِمِ أَ لَمْ يَكُنْ سَيَذْوِي وَ يَجِفُّ كَمَا يَجِفُّ النَّبَاتُ إِذَا فَقَدَ الْمَاءَ وَ لَوْ لَمْ يُزْعِجْهُ الْمَخَاضُ عِنْدَ اسْتِحْكَامِهِ أَ لَمْ يَكُنْ سَيَبْقَى فِي الرَّحِمِ كَالْمَوْءُودِ فِي الْأَرْضِ وَ لَوْ لَمْ يُوَافِقْهُ اللَّبَنُ مَعَ وِلَادَتِهِ أَ لَمْ يَكُنْ سَيَمُوتُ جُوعاً أَوْ يَغْتَذِي بِغِذَاءٍ لَا يُلَائِمُهُ وَ لَا يَصْلُحُ عَلَيْهِ بَدَنُهُ وَ لَوْ لَمْ تَطْلُعْ عَلَيْهِ الْأَسْنَانُ فِي وَقْتِهَا أَ لَمْ يَكُنْ سَيَمْتَنِعُ عَلَيْهِ مَضْغُ الطَّعَامِ وَ إِسَاغَتُهُ أَوْ يُقِيمُهُ عَلَى الرَّضَاعِ فَلَا يَشُدُّ بَدَنُهُ وَ لَا يَصْلُحُ لِعَمَلٍ ثُمَّ كَانَ تَشْتَغِلُ أُمُّهُ بِنَفْسِهِ عَنْ‏تَرْبِيَةِ غَيْرِهِ مِنَ الْأَوْلَادِ وَ لَوْ لَمْ يَخْرُجِ الشَّعْرُ فِي وَجْهِهِ فِي وَقْتِهِ أَ لَمْ يَكُنْ سَيَبْقَى فِي هَيْئَةِ الصِّبْيَانِ وَ النِّسَاءِ فَلَا تَرَى لَهُ جَلَالَةً وَ لَا وَقَارا.«

345) كشكول بهايى - اثر شيخ بهايى .

346) سعدى شيرازى.

347) بحار الأنوار: 148/71، باب 8، حديث 1؛ »أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ جَمَعَنَا أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام فَقَالَ يَا بُنَيَّ إِيَّاكُمْ وَ التَّعَرُّضَ لِلْحُقُوقِ وَ اصْبِرُوا عَلَى النَّوَائِبِ وَ إِنْ دَعَاكُمْ بَعْضُ قَوْمِكُمْ إِلَى أَمْرٍ ضَرَرُهُ عَلَيْكُمْ أَكْثَرُ مِنْ نَفْعِهِ لَكُمْ فَلَا تُجِيبُوهُ.«

 الكافى: 233/7، باب حد الصبيان في السرقة، حديث 9؛ »مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عليه السلام عَنِ الصَّبِيِّ يَسْرِقُ فَقَالَ إِنْ كَانَ لَهُ تِسْعُ سِنِينَ قُطِعَتْ يَدُهُ وَ لَا يُضَيَّعُ حَدٌّ مِنْ حُدُودِ اللَّهِ U.»

 مجمع المسائل )فارسى(، السيد الگلپايگاني: 271 - 3/270؛ »سوال 152 - بچه نابالغ صدمه جانى يا مالى به كسى مى‏رساند ولى آن بچه ضامن است يا نه؟ و هم چنين اگر ديوانه صدمه‏اى به كسى بزند تكليف چيست؟

 جواب - بچه اگر مميز باشد و صدمه مالى و يا جانى كمتر از موضحه به كسى وارد كند خود او ضامن است و اگر صدمه جانى موضحه و بالاتر باشد ديه بر عاقله بچه است، و اگر مميز نيست كسى ضامن نيست مگر مستند به تقصير و عدم حفظ متصدى و حافظ طفل باشد كه در اين صورت او ضامن است و ديوانه اگر ضررى وارد آورد كسى ضامن نيست مگر آن كه شخصى سبب شده باشد كه در اين صورت آن شخص ضامن است.«

348) بقره (169 - 168 : (2؛ »اى مردم ! از آنچه ] از انواع ميوه‏ها و خوردنى‏ها [ در زمين حلال و پاكيزه است، بخوريد و از گام‏هاى شيطان پيروى نكنيد؛ زيرا او نسبت به شما دشمنى آشكار است. × فقط شما را به بدى و زشتى فرمان مى‏دهد، و اينكه جاهلانه امورى را ] به عنوان حلال و حرام  [به خدا نسبت دهيد .«