پيشامدها و سختى‏ها

منابع مقاله:

کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد پنجم

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

طبيعت حيات و زندگى، جاذب سختى‏ها و پيشامدهاست. بافت حيات، بر دشوارى‏ها و رنج و تعب و مشكلات و مصايب است. آفرينش انسان بنايى است كه عناصرش را درد و غم و دشوارى و بلا و ابتلا تشكيل داده است. اين رنج‏ها و سختى‏ها و دردها، پله‏هاى نردبان ترقى و رشد و تكامل هستند.

برخورد انسان اگر با مصايب و مكاره و سختى‏ها و دردها هماهنگ با دستورهاى حضرت حق باشد سعادت همه جانبه انسان در پرتو آن تضمين مى‏گردد.

جهان از خداست، انسان از خداست، رقم پرونده هر موجودى از خداست، حركات منظم تمام موجودات از خداست و صحنه پهناور آفرينش از خداست، اين انسان است كه بايد اين واقعيّت‏ها را با عمق قلب خود لمس كند تا تحمّل مشكلات و سختى‏ها كه كليد حلّش به دست خداست بر او آسان گردد و از آزمايش الهى سربلند بيرون آمده به مقام قرب و توحيد صفاتى و افعالى و ذاتى برسد و به سبب‏ هموار كردن سختى‏ها به مقامات عاليه ملكوتى نايل گردد.

چشيدن حقيقت توحيد، آدمى را براى برخورد صحيح با مكاره و مشكلات آماده مى‏كند و انسان را از اين طريق به اوج كمال انسانى مى‏رساند.

اميرالمؤمنين عليه السلام در خطبه متّقين يكى از صفات برجسته اهل دل را صبر و حوصله و بردبارى در مكاره و شدايد شمرده و مقام شكيبايى را كليد حلّ مشكلات و رسيدن به آسانى بعد از سختى دانسته است. «1»

پيشامدها براى اهل توحيد

اهل توحيد در پيشامدها شكست نمى‏خورند، چرا كه اصل و حقيقت پيشامدها و ريشه سختى‏ها را براى رشد جان از هر چيزى مقوّى‏تر مى‏دانند و براى كام قلب از عسل شيرين‏تر به حساب مى‏آورند كه تمام انبيا و ائمّه و اوليا از اين مسير عبور كرده تا به مقام وصال و كشف و شهود و فنا و بقا رسيدند.

آنان زندگى و حيات را با تمام عوارض و مشكلات و سختى‏هايش گذرگاه رسيدن به حضرت محبوب مى‏دانند و به اين خاطر از حوادث و مكاره كه عاقبت گره هايش به دست رحمت حق گشوده مى‏شود با جان و دل استقبال مى‏كنند.

صاحبان قلب و دارندگان مغز و اهل حال، زندگى را به نفس كشيدن و خوردن و خوابيدن و لذّت و شهوت معنا نمى‏كنند. حيات و زندگى همراه با توحيد و عمل صالح و اخلاق حسنه، براى بيداردلان، لذت و خوشى دارد كه منهاى اين واقعيت‏ها براى زندگى و حيات معنايى جز حيوانيّت و سَبُعيّت و شيطنت نيست.

آنان كه در بلاها و رنج‏ها و سختى‏ها و مصايب، تا گشوده شدن گره‏ها به دست لطف حضرت حق، صبر و تحمل نمى‏كنند و براى شكستن شدّت و حدّت مكاره، از كرامت و بزرگوارى و درستى و فضيلت خود دست برمى‏دارند و شكست در برابر طوفان حوادث را بر پيروزى بر مكاره ترجيح مى‏دهند، بسى پَست و بى‏ارزشند.

اينان بايد بدانند كه مدت حادثه اندك و گره سخت گشودنى است؛ و درد و اندوه، بدون شك پايان يافتنى است.

فلاح و رستگارى، نصر و پيروزى، فضيلت و كرامت و سعادت و حقيقت از آنِ مردمى است كه گردن به خواست حق نهادند و بر مصايب صبر كردند تا به ميوه شيرين استقامت در برابر مكاره رسيدند.

قرآن مجيد برخورد با ابتلا و رنج و سختى و مكاره و مصايب را جهت رسيدن به كمال و رشد، براى هر انسانى اجتناب‏ناپذير دانسته و حلّ مشكل را به سرپنجه لطف حضرت حق امرى مسلّم مى‏داند.

مصايب و مكاره در قرآن‏

كتاب خدا بلا و ابتلا و مصايب و مكاره را، گاهى معلول ايمان و عمل صالح انسان دانسته و منبع مولّد مكاره را براى اهل ايمان، دشمنان خدا و شياطين معرفى‏ مى‏نمايد، شياطين و دشمنانى كه تحمل اهل ايمان و كردار پسنديده آنان را نداشته و خود را در برابر موج ايمان مؤمنان نابودشدنى مى‏بينند، از اين جهت دست به آزار و اذيت زده و تا سرحدّ از بين بردن اهل دل مى‏كوشند و انواع آزار و اذيت را متوجّه آنان مى‏نمايند، ولى مكر و ظلم آنان به جايى نمى‏رسد و عاقبت گره مشكلات اهل ايمان به نفع دين و دنيا و آخرت آنان، به دست عنايت حق گشوده مى‏شود.

لَتُبلَوُنَّ فى أمْوالِكُمْ وَ أنْفُسِكُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذينَ اوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذينَ أشْرَكُوا أذىً كَثيراً وَ إنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الاْمُورِ» «2»

يقيناً در اموال و جان‏هايتان امتحان خواهيد شد، و مسلماً از كسانى كه پيش از شما كتاب آسمانى به آنان داده شده و [نيز] از كسانى كه شرك آوردند، سخنان رنج آور بسيارى خواهيد شنيد، و اگر [در برابر آزار اينان‏] شكيبايى ورزيد و [از تجاوز از حدود الهى‏] بپرهيزيد [سزاوارتر است.] اين امورى است كه ملازمت بر آن از واجبات است.

به وقتى كه اهل ايمان، با دستور خدا و گسترش اسلام، از مكّه به مدينه هجرت كردند و از خانه و زندگى و كسب و تجارت خود دور شدند، اموال و املاكشان به دست مشركان به غارت رفت و آنان كه دچار ظلم و ستم گشتند، به انواع شكنجه‏ها از آزارهاى بدنى و زبانى مبتلا شدند.

زمانى كه جمع اهل ايمان در مدينه به پيامبر پيوستند، گرفتار آزار يهود و سرزنش و بدگويى بدزبانان و پس از مدّتى اندك دچار جنگ با مشركين كه پيروزى بر آنان اخلاص در عمل و نثار جان و مال مى‏طلبيد، شدند و اين راه سخت كه پيچيده به انواع مكاره و مصايب و بلاها بود، صبر و استقامت مى‏خواست و چاره‏اى جز تحمّل مشكلات تا گشوده شدن گره‏ها به دست حق نبود كه تحمّل مصايب آنهم از دست نابخردان، تا رسيدن به پيروزى، ضامن تداوم تابش خورشيد اسلام بر صحنه حيات انسان و انسانيت بود، از اين جهت خداوند مهربان آيه فوق را در همين زمينه نازل كرد.

اصحاب با وفاى رسول خدا صلى الله عليه و آله همچون سلمان، ابوذر، مقداد، عمّار، بلال، خبّاب، ياسر و نيز ياران ائمّه طاهرين عليهم السلام همچون مالك اشتر، ميثم تمّار، سهل بن حنيف، ابوالهيثم بن التّيّهان، حُجر بن عدى، رُشَيد هَجَرى، كميل، سعيد بن جُبَير، ابوحمزه ثمالى، زُراره بن أَعين، هِشام بن حكم، محمّد بن مسلم، ابن أبى عُمَير، صفوان بن يحيى، ابوهاشم جعفرى، زكريّا بن آدم، در راه اسلام و ايمان و عمل صالح و اخلاق حسنه به انواع مصايب و بلاها دچار شدند و در اين راه براى رضاى حق صبر پيشه ساختند، تا گره مكاره به دست رحمت حق باز شد و آنان به فوز عظيم و سعادت سرمدى رسيدند.

خداوند مهربان گره مشكلاتى را كه براى اهل ايمان به وجود مى‏آيد؛ باز مى‏كند.

الَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ* وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ* الَّذى أنْقَضَ ظَهْرَكَ* وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ* فَإنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً* إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» «3»

آيا سينه‏ات را [به نورى از سوى خود] گشاده نكرديم؟* و بار گرانت را فرو ننهاديم؟* همان بار گرانى كه پشتت را شكست.* و آوازه‏ات را برايت بلند نكرديم؟* پس بى‏ترديد با دشوارى آسانى است.* [آرى‏] بى‏ترديد با دشوارى آسانى است.

در تفسير آيات فوق آمده است:

«خداوند مهربان مى‏ديد كه بنده برگزيده‏اش محمّد صلى الله عليه و آله به واسطه مأموريتى‏ عظيم كه به وى داده و بار مسؤوليت سنگينى كه بر دوشش نهاده سخت گرفتار است، شدايد از همه سو او را در ميان گرفته و سر و كارش با مردمى است كه شديدترين اقوام جهان در كفر و نفاقند، جمود و تعصّب آنها در پرستش خدايانى كه خود از سنگ و چوب و خرما ساخته و مى‏سازند بى‏نهايت است، اخلاقشان فاسد و اعمالشان زشت است، سنگدل و سفّاك و نادان و در منجلاب فساد فرو رفته‏اند، هر چه در رهايى آنها مى‏كوشد به نتيجه مطلوب نمى‏رسد، سينه‏اش تنگ مى‏شود، سرگردان و پريشان مى‏گردد، با لطف و عنايت و رحمت و رأفتش، پيامبر محبوبش را مورد محبت خاص قرار مى‏دهد، دلش را روشن و سينه‏اش را فراخ مى‏سازد، بيشتر از ديگر پيامبرانِ مصمّم، به وى عزمى آهنين و همّتى بلند و شكيبايى و بردبارى مرحمت مى‏نمايد.

راه نفوذ و چاره كار را به او نشان مى‏دهد، نيكوترين وسيله نجات بشر را در اختيارش مى‏گذارد و با نزول وحى، وى را تقويت مى‏كند و دلدارى مى‏دهد و تفقّد و خبرگيرى و دلجويى مى‏نمايد و پريشانى او را برطرف مى‏فرمايد.

چنان عظمت روح و قوّت قلب و ظرفيتى شگفت به او مى‏بخشد كه حوادث روزگار هر چند بزرگ باشد درياى وجودش را طوفانى نمى‏سازد و آن كوه وقار را متزلزل نمى‏كند. در همه احوال قلبش قوى و انديشه‏اش استوار و خاطرش مطمئن و اعتمادش به تأييد و يارى پروردگارش كامل است و علم قطعى و يقينى دارد به اين كه آن كس كه او را فرستاده است ياريش خواهد كرد و دشمنش را پيروزى نخواهد داد.» «4» الَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ» «5»

آيا سينه‏ات را [به نورى از سوى خود] گشاده نكرديم؟

سختى و سنگينى توانفرساى برنامه‏هايى كه بر دوش جانت بود، با لطف خاصّ خود از تو برداشتيم، آن سختى‏ها و مصايب و بارهاى سنگينى كه حتى براى تو كه عظيم‏ترين روح و قلب را دارى كمرشكن بود.

ياد و نامت را بالا برديم، «چون همه اصول معارف عالى ايمانى و فضايل و شريعت انسانى و حق و عدل و خير در شخصيّت و دعوت آن حضرت تحقّق و تمثّل يافت، ياد و نمودار اينها ياد او مى‏باشد.

هر كس و در هر زمان، حق و عدلى را متذكّر شود و نمونه روشن آن را بجويد، در راه و روش و گفتار و تعاليمش نمونه برتر آن را مى‏يابد.

هر حكيم و عارفى كه در اسرار و مبادى و غايات آفرينش بينش يابد، در وحى و تعاليم او، برتر از آن را مى‏نگرد. هر قانون شناس و قانونگذارى بخواهد نظامات و روابط حقوقى بشر را بشناسد، در شريعت محمّدى اصول عميق و پايدار آنها را مى‏يابد.

نام و ياد او مانند خورشيد و ماه در افق و مدار بلندى است كه بر همه كس و در هر زمان و فراخور استعدادها مى‏تابد و تيرگى اوهام و انديشه‏ها و انحراف‏هاى بشرى نمى‏تواند آن را از تابندگى بازدارد يا بيالايد.

آواى گواهى به رسالتش با شهادت به توحيد خداوند جهان، پيوسته و در قرون متمادى و مفاصل حيات و آفاق مختلف، بلند است و با همه دشمنى‏ها و تيرگى‏ها روز به روز وسعت بيشتر مى‏يابد.

مگر نور نبوّتش در اندك زمانى نخست جزيرةالعرب تاريك، آنگاه شرق و غرب و جنوب و شمال را روشن نكرد و شعاع آن قلوب پراكنده را بهم نپيوست و از اندلس تا هند نام محمّد صلى الله عليه و آله و تعاليم او بر نام و تعاليم ساكنان اين سرزمين‏ها برترى نيافت؟!

آيا آن بلند آوازىِ يتيم عيالمند و بى پناه و درس نخوانده و در ميان مردمى جاهل‏ و بيابانگرد و گمراه، آنهم با اين سرعت، جز به يارى خداوند و لطف و قهر او بود؟

آيا تاريخ مى‏تواند نمونه‏اى از اين رفعت و سرعت نشان مى‏دهد»؟ «6» وَ رَفَعْنالَكَ ذِكْرَكَ» «7»

و آوازه‏ات را برايت بلند نكرديم.

و اين معناى واضح و روشن گره‏گشايى حضرت حق از مشكلات و مكاره است كه:

فَإنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً* إنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً» «8»

پس بى‏ترديد با دشوارى آسانى است.* [آرى‏] بى‏ترديد با دشوارى آسانى است.

(سيف فرغانى)

راه‏هاى خروج از مشكلات‏

«وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً* وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لايَحْتَسِبُ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إنَّ اللَّهَ بالِغُ أمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدْراً» «9»

و هر كه از خدا پروا كند، خدا براى او راه بيرون شدن [از مشكلات و تنگناها را] قرار مى‏دهد.* و او را از جايى كه گمان نمى‏برد روزى مى‏دهد، و كسى كه بر خدا توكل كند، خدا برايش كافى است، [و] خدا فرمان و خواسته‏اش را [به هر كس كه بخواهد] مى‏رساند؛ يقيناً براى هر چيزى اندازه‏اى قرار داده است.

«نمونه اين آيات در قرآن مجيد فراوان است، فقط دل اميدوار و قلب بيدار مى‏خواهد كه بر اين آيات تكيه كند و يقين نمايد كه حضرت دوست، حلّال تمام مشكلات است و بداند كه هيچ صاحب بليّت از خفاياى لطف بارى تعالى در كشف بليّات نبايد نوميد باشد و در نظرش دستگيرى زمره‏اى كه پايمال حوادث باشند در اعادت نعمت و ازالت شدت، عجيب نيايد.

آنان كه عاشق جمالند در راه وصال، از شدّت و حدّت و از مصيبت و محنت كه از عوارض اين طريق و قطعيات اين مسير است نهراسند بلكه مكاره را بر جان بخرند و در راه محبوب بر شدايد حوصله كنند، تا گره كار به دست يار وفادار باز شود و معشوق در برابر ديدگان قلب عاشق چهره نمايد ... كه نصيب عاشقان در عشق جز غم نيست، غمشان وصول است و در اين وصول جز آتش و نم نيست.

زيركان ديوانه‏اند، آشنايان بيگانه‏اند، مجنونان هشيارند، سينه بر روح گوا دارند، دل و جان را در عشق معشوق براى فنا دارند، مرغان قفس شكنند، باغبانان گُل بدنند، رهروان بى‏برگند، زندگان بى‏مرگند، سفرشان جز حقيقت نيست، سرمه ديده‏شان جز خاك كوى شريعت نيست. حرّان رهينند، سيّارگان سماوات يقينند، جان حرّشان بنده عشق است، زانكه مرغ روحشان قفس جسم بشكست.

در باغ عشق را به سر پيش شوند، دُرّ درياى عشق را به جان خويش شوند، ويران كنان سراى طبيعتند، بيخودان راه حقيقتند، رخش دلشان جز بار محبت نكشد، لُبّ جانشان جز شراب الفت نچشد، عشوه خران بى مقصود و استادان بى‏مزدورند، در ره عشق از افسردگى دورند.

نازكان دلخوشند، مَهرويان كَشند، شربتشان جز خون جگر نباشد، زانكه ابر عشق جز اشك غم در دل ايشان نباشد.

شب ايشان همه روز است، روز ايشان همه نوروز است، به طريق خيال دزدان خانه جانانند، چه كنند كه جز دزدى نمى‏دانند، طرّاران يار فريبند، جز در كوچه يار از دست غم نگريزند، سِحر نمايان هندند.

خُلقشان جوانمردى است، طريقشان پارسايى و مردى است، در محل طاعت تواضع كنند، اوليا را به حضرت به شفاعت برند.

مى‏سوزند و مى‏سازند، مى‏دانند و مى‏باشند، ترنّم نواى دردشان، سماعِ خوشِ مزمار مُزيل گَردشان، به شهرود عشق نواى آشفته زنند؛ زيرا كه بلبل دردشان در عشق واله و جان بوالعجبشان به روى يار مايل است.

در راه جانان جان و دل بگدازند، تا كار جدايى براندازند، در كوچه يار مناجاتى باشند، در صومعه زهّاد خراباتى باشند، هر چند گويى نشنوند و در عشقِ يار يك دم نغنوند، ملوكان زمانه را پيش ايشان قدم نيست؛ زيرا كه عشق ايشان از ملك دو جهان كم نيست.

در طلب مشهود ازل خون‏هاى ديده بريزند، چرخ جز بار عشق ايشان نكشد، دهر در مجلس دردشان جز شربت غم نچشد، چون بگريند ابر بگريد، چون بنالند كوه بنالد، كاينات در ميزان عشقشان سبكسار است.

آوه كنانِ غمزده‏اند، مصيبت زدگان دلشده‏اند، خوردنشان مدد جان است، خفتنشان منهاج ايمان است.» «10» ألَيْسَ اللَّهُ بِكافٍ عَبْدَهُ» «11»

آيا خدا براى بنده‏اش [در همه امور] كافى نيست؟

آيا خداوندى كه مستجمع جميع صفات كمال است، كفايت كننده عبد از جميع شرور و مكاره نيست؟

عجيب اين است كه حضرت حق با علم به اين كه اگر گروهى را از مكاره و شدايد برهاند در وقت راحت به غفلت دچار آيند و دست به معصيت زنند باز به دعا و درخواست آنان توجه نمايد و بلا و مكاره را از آنان بگرداند.

صاحب اثر «فرج بعد از شدّت» مى‏نويسد:

و هيچ دليلى بر اعانت فريادخواهان و دستگيرى پرگناهان و رهانيدن درماندگان بيش از آن نيست كه در آيات قرآن كريم خود اعلام مى‏كند از حال جمعى كه به‏ ضرورت به نصرت او اعتصام نمودند و علم او بدان شامل بود كه چون آن بليّت مكشوف و آن بند مرفوع گرديد، جز به كفران نعمت و ناسپاسى و حق ناشناسى مشغول نباشند و معهذا چون استغاثت بدو كردند دستگيرى نمود و چون استعانت از او خواستند نصرت فرمود، چنانكه چند جايگه در تنزيل، بيان آن فرموده است. «12»

آياتى ديگر در مصايب و مكاره و رفع آن‏

وَ اذا مَسَّ الإْنْسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنْبِهِ أوْقاعِداً أوْقائِماً فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ كَأنْ لَمْ يَدْعُنا إلى ضُرٍّ مَسَّهُ كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ» «13»

و چون انسان را گزند و آسيبى رسد، ما را [در همه حالات‏] به پهلو خوابيده يا نشسته يا ايستاده [به يارى‏] مى‏خواند، پس زمانى كه گزند و آسيبش را برطرف كنيم، آن چنان به راه ناسپاسى و گناه مى‏رود كه گويى هرگز ما را براى برطرف كردن گزند و آسيبى كه به او رسيده [به يارى‏] نخوانده است!! اين گونه براى اسراف كاران اعمالى كه همواره انجام مى‏دادند، آراسته شده [تا جايى كه زشتى اعمالشان را نمى‏فهمند.

آرى، اين معنى را بدكاران هم مى‏دانند كه جز حضرت اللَّه كسى را قدرت بر حل مشكلات و گشودن گره‏ها نيست.

شاعرى در اين زمينه چه زيبا سروده:

تَمَسَّكْ بِحَبْلِ اللَّهِ وَ اقْرَأْ كَلامَهُ أَلَيْس بِكافٍ عَبْدَهُ اللَّهُ وَحْدَهُ إذا كُنْتَ تَخْشى مِحْنَةً فَاعْتَصِمْ بِهِ هُوَ اللَّهُ بِالإْفْضالِ يَعْصِمُ عَبْدَهُ‏

به ريسمان حضرت اللَّه چنگ بزن و گفتار جنابش را در قرآن بخوان كه فرموده: آيا خداوند به تنهايى براى كفايت بنده‏اش از تمام شرور و مكاره كافى نيست؟

به هنگامى كه از محنت و درد و غم و رنج و مصيبت بترسى، به حضرت او پناه ببر و به دامن عنايت او چنگ بزن كه وجود مقدس حق با فضل و عنايتش بنده خود را پناه مى‏دهد و از آفات و بليّات حفظش مى‏نمايد.

قُلْ مَنْ يُنَجّيكُمْ مِنْ ظُلُماتِ الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً لَئِنْ أنْجينا مِنْ هذِهِ لَنَكُونَنَّ مِن‏الشّاكِرينَ* قُلِ اللَّهُ يُنْجيكُمْ مِنْها وَ مِنْ كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أنْتُمْ تُشْرِكُونَ» «14»

بگو: چه كسى شما را از تاريكى‏هاىِ خشكى و دريا نجات مى‏دهد؟ در حالى كه او را [براى نجات خود] از روى فروتنى و زارى و مخفيانه به كمك مى‏طلبيد؛ [و مى‏گوييد] كه اگر ما را از اين [تنگناها و مهلكه‏ها] نجات دهد، بى‏ترديد از سپاس‏گزاران خواهيم بود.* بگو: خدا شما را از آن [سختى‏ها] و از هر اندوهى نجات مى‏دهد، باز شما به او شرك مى‏ورزيد [و به ناسپاسى مى‏گراييد.

أمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوءَ وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الأْرْضِ ءَإلهٌ مَعَ اللَّهِ قَليلًا ما تَذَكَّرونَ» «15»

 [آيا آن شريكان انتخابى شما بهترند] يا آن كه وقتى درمانده‏اى او را بخواند اجابت مى‏كند و آسيب و گرفتاريش را دفع مى‏نمايد، و شما را جانشينان [ديگران در روى‏] زمين قرار مى‏دهد؟ آيا با خدا معبودى ديگر هست [كه شريك در قدرت و ربوبيت او باشد؟!] اندكى متذكّر و هوشيار مى‏شوند.

وَ ذَاالنُّونِ إذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنادى فِى الظُّلُماتِ أنْ لا إلهَ إلّا أنْتَ سُبْحانَكَ إنّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمينَ* فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنينَ» «16»

و صاحب ماهى [حضرت يونس‏] را [ياد كن‏] زمانى كه خشمناك [از ميان قومش‏] رفت و گمان كرد كه ما [زندگى را] بر او تنگ نخواهيم گرفت، پس در تاريكى‏ها [ى شب، زير آب، و دل ماهى‏] ندا داد كه معبودى جز تو نيست تو از هر عيب و نقصى منزّهى، همانا من از ستمكارانم.* پس ندايش را اجابت كرديم و از اندوه نجاتش داديم؛ و اين گونه مؤمنان را نجات مى‏دهيم.

(مولوى)

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- نهج البلاغه: خطبه 184، خطبه همّام.

(2)- آل عمران (3): 186.

(3)- انشراح (94): 1-/ 6.

(4)- تفسير نوين: 232.

(5)- انشراح (94): 1.

(6)- پرتوى از قرآن: 156، قسمت دوم از جزء 30.

(7)- انشراح (94): 4.

(8)- انشراح (94): 5-/ 6.

 (9)- طلاق (65): 2-/ 3.

(10)- عبهر العاشقين: 51.

(11)- زمر (39): 36.

(12)- فرج بعد از شدت: 16.

(13)- يونس (10): 12.

(14)- أنعام (6): 63- 64.

(15)- نمل (27): 62.

(16)- انبياء (21): 87- 88.