قرآن و شخصيت زن‏

منابع مقاله:

کتاب   : تفسير حكيم جلد ششم

نوشته  : حضرت آیت الله حسین انصاریان

در روزگارى كه در تمام فرهنگ هاى اقوام و ملل جهان زن به عنوان يك موجود پست و طفيلى و موجودى درجه دوم مطرح بود، و تلخى و محروميت بر همه ابعاد و زندگى او چه سياسى، چه فرهنگى و چه اقتصاد سايه افكنده و مورد بدبينى ها و آماج تهمت ها بود و از هيچ روزنه اى بر افق زندگى اش روشنائى نمى تابيد و همه درها به روى او بسته بود، خورشيد اسلام طلوع كرد و افق زندگى او را كران تا كران روشن نمود. و نداى عطوفت آميز پيامبر رحمت وجود مقدس محمد مصطفى روح نشاط و اميد در كالبد او دميد و راه ترقى و تكامل را به روى او از همه جهت باز كرد.

پيامبر اسلام موقعيت با ارزش زن در اجتماع بشرى و جايگاه بلند او و شايستگى ها و استعدادهاى فراوانى را كه دست عنايت حق در وجود اين موجود بديع قرار داده است را گوشزد كرد و آيه هائى از قرآن مجيد را در زمينه معرفى مقام مهم زن و ارزش والاى او براى مردم بيان نمود.

آن حضرت با تكيه بر وحى زن را به عنوان اين كه مانند مرد يك انسان كامل است و شايسته همه كمالات و كرامت هاى انسانى است و شايستگى خليفه اللهى بودن را دارد معرفى كرد.

آياتى از قبيل آيات زير نشان گر تساوى حقيقت و هويت و ريشه وجودى مرد و زن است.

1- وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّيِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِيلًا. «1»

ما فرزندان آدم را گرامى داشتيم و آنان را بر صحرا و دريا مسلط ساختيم و از غذاهاى پاكيزه براى آنان روزى مقرر نموديم و آنان را بر بسيارى از مخلوقات خود برترى داديم.

2- وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها: «2»

سوگند به روان انسان و آن پروردگارى كه آن را متعادل و درست آفريد، و بر اساس الهام فطرى راه گناه و انحراف و راه تقوا و پاكى را به او نشان داد، هر كس روان خود را از آلودگى ها پيراست و آن را رشد و كمال داد رستگار شد، و هر كه آن را آلوده و ناقص نمود دچار خسران و نااميدى از رستگارى گرديد.

3- لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ: «3»

قطعاًما انسان را در نيكوترين قوام آفريديم مى دانيم قوام هر چيزى ركن و پايه هستى آن چيز است، بنابراين مفاد آيه اين است كه: ما انسان را در آنچه كه به انسانيت او مربوط مى شود، و ركن و پايه و امتياز خلقت اوست از قبيل عقل، فكر، اراده، و چهره و اندام، همت بلند، حبّ جمال و كمال خواهى، در نيكوترين و كامل ترين كيفيت آفريديم.

بر اساس اين آيات، خداوند همه آنچه را كه بر مرد از لحاظ خلقت انسانى او داده است عيناً همان مزايا را بدون تفاوت به زن عنايت فرموده است.

كلماتى از قبيل بنى آدم، نفس، انسان، در آيات سطور قبل، بدون شك هم شامل مرد است و هم شامل زن بخشى از آيات قرآن مجيد به صراحت مى گويند: هر انسانى چه مرد و چه زن از دو انسان ديگر كه يكى مرد و ديگرى زن است يعنى پدر و مادر به وجود آمده است و هيچ فردى بر فرد ديگر جز به تقوا برترى ندارد.

جالب اين است كه اين آيات اولًا مرد و زن را كنار هم ذكر كرده و هر يك را نيمى از وجود نسلى كه از آنان به وجود مى آيند مى داند و ثانياً پاداش مرد و زن را بخاطر ايمان و عمل صالح در رديف هم ذكر مى كند، و ثالثاً درجات بهشت و منزلت قيامتى آنان را كه محصول ايمان و عمل صالح است مساوى مى داند، و در يكى از آيات هر مرد و زن شايسته اى را مصداق حقايق اعتقادى و عملى و اخلاقى بدون آن كه ميان آنان تفاوت باشد به حساب مى آورد.

آيات شريفه به ترتيب عناوين بالا عبارت است از:

يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ: «4»

اى مردم ما همه شما را از يك مرد و زن آفريديم و شما را به اين هدف گروه گروه و قبيله قبيله قرار داده ايم كه شناخته شويد، يقيناً گرامى ترين شما در نزد پروردگار با تقواترين شماست و خداوند به مراتب تقواى شما دانا و آگاه است.

مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ: «5»

هر كس عمل شايسته انجام دهد در حالى كه مؤمن باشد ما او را از زندگى پاك برخوردار مى كنيم و پاداشش را برابر با بهترين عملش عنايت مى نمائيم.

مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ: «6»

آنان كه عمل شايسته انجام دهند در حالى كه به خدا ايمان دارند چه مرد، چه زن وارد بهشت مى شوند و بدون حساب روزى داده مى شوند.

و از همه مهم تر آيه زير است كه مردان و زنان را در ارزش هاى معنوى يكسان و برابر ذكر كرده است:

إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِينَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِينَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِينَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِينَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِينَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِينَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَ الذَّاكِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً: «7»

مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان با ايمان و مردان و زنان عبادت پيشه و مردان و زنان اهل صدق و مردان و زنان شكيبا و مردان و زنان فروتن و مردان و زنان اهل صدقه و مردان و زنان روزه دار، و مردان و زنان حفظكننده خود از پليدى ها جنسى و مردان و زنانى كه بسيار خدا مى كنند، خداوند براى همه آنان مغفرت و آمرزش و پاداشى بزرگ آماده كرده است.

آن قدر ظرفيت و استعداد زن براى پذيرش ايمان ومعرفت، و انجام عمل صالح، و آراسته شدن به اخلاق حسنه گسترده و بالاست كه مى تواند در اندك مدتى تبديل به انسان كامل گردد، و براى مردان و زنان با ايمان تا روز قيامت سرمشق و اسوه شود، به آيه زير با دقت كامل توجه كنيد:

وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ وَ نَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (11)

وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِيهِ مِنْ رُوحِنا وَ صَدَّقَتْ بِكَلِماتِ رَبِّها وَ كُتُبِهِ وَ كانَتْ مِنَ الْقانِتِينَ: (12) «8»

خدا براى همه مؤمنان تاريخ تا قيامت همسر فرعون را به عنوان الگو و سرمش مثل زده، هنگامى كه گفت:

پروردگارا براى من نزد خودت خانه اى در بهشت بنا كن و مرا از فرعون و كردارش نجات ده و مرا از شر مردم ستمكار برهان.

و مريم دختر عمران را نيز سرمش و الگوى همه مؤمنان تا قيامت قرار داده، كه دامان خود را پاك نگاه داشت و در نتيجه از روح خود در او دميديم و كلمات پروردگارش و كتاب هاى او را تصديق كرد و از عبادت كنندگان واقعى حق و اطاعت كنندگان از فرمان پروردگار بود.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- اسراء 70.

(2)- شمس 7- 10.

(3)- تين 4.

(4)- حجرات 13.

(5)- نحل 97.

(6)- مؤمن 40.

(7)- احزاب 35.

(8)- تحريم 11- 12.