اشاره!
گاه اشخاص هيچ اثرى از خود نمى‌گذارند و بى‌نام و نشان مى‌ميرند، گاه هم در روزگار خود اثر مى‌گذارند و پس از مرگ فراموش مى‌شوند و گاه هم اشخاصى پيدا مى‌شوند كه در تمام روزگاران اثر گذارند. وجود تاريخ اين كسان به يكى از سه گونه است:
وجود تاريخى مادى- عينى.
وجود تاريخى فعلى- رفتارى.
وجود تاريخى نظرى.
وجود تاريخى مادى به گونه‌هاى مختلف تحقق مى‌پذيرد، مانند: ادامه وجود با اعقاب و نوادگان و آرامگاه و آثار عينى ملموس همچون آثار هنرىِ به جاى مانده از هنرمندان.
وجود تاريخى فعلى- رفتارى، خواه مثبت باشد و خواه منفى به سنت‌ها و عادت‌ها و رفتارهاى متراكمى است كه شخص بنياد مى‌نهد و ترويج مى‌كند. در ادبيات دينى ما به اين رفتارهاى متراكم ماندنى «سنت» اطلاق مى‌شود.
وجود تاريخى نظرى هم با وجود شخصيت والا و گرانمايه و معارف بلند انسانى و دينى صورت مى‌بندد كه در ابديت زمان همه را- از صاحب‌نظران گرفته تا افراد عادى- به خود و به مواريث معارفى خود مشغول مى‌كند.
خلاصه آنكه برخى افراد يا در يكى از ابعاد سه‌گانه و يا در تمام ابعاد قابليت واستعداد بقا را در تاريخ دارند.
حضرت زهراى اطهر عليها السلام در هر سه بعد تبلور و تجسم تاريخى دارند:
1- بعد مادى
در بعد مادى و عينى با نوادگان بسيار آن مادر پاك كه به پنجاه ميليون فرد تخمين زده‌اند و در پيشاپيش آنان امامان و دانشوران صالح هستند. اين پديده منحصر به حضرت زهرا عليها السلام است و زنى در طول تاريخ يافت نمى‌شود كه چنين حضورى قوى و جارى و ملموس در بستر تاريخ داشته باشد.
از جهت آرامگاه هم شگفت است چرا كه ديگران همچون سعدى، حافظ، ابو على سينا، شاه جهان و نور جهان در تاج محل- كه از عجايب هفتگانه جهان است- با آرامگاهشان وجود مادى دارند و حضرت زهرا عليها السلام از اين جهت با فقدان آرامگاهش حضور دارد، چيزى كه امروزه بدان «تناقض نما» مى‌گويند.
حضور مادى حضرت فاطمه عليها السلام با گستره‌اى برجسته‌تر، گاه به گونه‌اى ديگر بوده، و آن زمانى است كه فاطميان به نام فاطمه عليها السلام در آفريقا حكومت بنياد نهادند.
حماسه ماندگار ناصر خسرو علوى «فاطمى‌ام فاطمى‌ام فاطمى» از بازتاب‌هاى همين حضور مادى است.
استاد محمود عقّاد كتابى نگاشته به نام فاطمة والفاطميون كه در آن به دولت فاطميان مى‌پردازد.
جامع الازهر را- كه بزرگترين مركز علمى دينى اهل سنت است- فاطميان مصر بياد حضرت زهرا عليها السلام پايه‌گذارى كردند.
2- بعد نظرى
در بعد نظرى هم فاطمه زهرا عليها السلام حضور فعال، پوينده و پايدار دارد كه از دو جهت است:
يكى از جهت مواريث معارفى كه از او به جاى مانده است.
و ديگر از جهت بررسى‌هايى كه درباره وى انجام گرفته است و مى‌گيرد.
آنچه در اين خصوص بايد به آن توجه و التفات داشت اين است كه:
پژوهش‌ها درباره عظمت‌هاى بى‌پايان زهراى اطهر عليها السلام، فرا سوى زمان و مكان و مذهبى خاص است. عظمت حضرت زهرا عليها السلام، تمام نفوس و عقول را در هر زمان و مكان و با هر مذهب و صنف تسخير كرده است.
مؤلف كتاب فاطمة الزهراء «1» از چهل و چهار كتاب خطى نام مى‌برد كه در گذشته‌هاى دور و نزديك از سوى دانشوران مذاهب مختلف تدوين شده است. همچنين از بيست و نه كتاب چاپى ياد مى‌كند كه تنها شمارى اندك از آثار پر شمارى است كه درباره آن حضرت به نگارش درآمده است.
چاپ كتاب وى در سال (1400- ه 1980 م) است، از آن زمان تا امروز كتاب‌هاى بسيارى درباره حضرت فاطمه عليها السلام به قلم آمده كه مى‌توان ادعا كرد كه بسيار افزون‌تر از آثارى است كه تا آن زمان به طبع درآمده بود. خود نويسنده ياد شده، نوشتارى در معرفى سيصد مأخذ كه شرح حال زهراى مرضيه عليها السلام را آورده‌اند، دارد.
اتفاق در خور توجهى كه در سال (1387 ه. ق) رخ داد، اين است كه كتابخانه «العلمين العامة» در نجف اشرف سه جايزه براى بهترين كتابهايى كه درباره حضرت زهرا عليها السلام به نگارش درآيد تعيين كرد. چهارده كتاب در اين مسابقه شركت كردند كه جايزه نخست به سليمان كتانى نويسنده مسيحى لبنانى براى كتاب فاطمة الزهراء وتر فى غمه تعلق گرفت، جايزه دوم به عبدالزهراء عثمان محمّد به خاطر فاطمة الزهراء بنت محمّد اختصاص يافت جايزه سوم هم نصيب فاضل الميلانى الحسينى براى كتاب فاطمة الزهراء ام أبيها شد.
در اينجا بايد از كار لوئى ماسينيون مستشرق فرانسوى ياد كرد كه با فراهم آوردن ميليون‌ها يادداشت از زبان‌هاى مختلف درباره حضرت زهرا عليها السلام، در صدد بود كه بزرگترين اثر در معرفى آن حضرت بيافريند. پس از مرگ وى لوئى گارده و چند تن ديگر از كارشناسان بررسى‌هاى اسلامى فرانسه براى تنظيم و ترتيب اين يادداشت‌ها و انتشارات آنها كمر همت بستند.
از ميان دانشوران فرانسوى كه همچون غلاة با شور و حماسه و شيدايى حول شخصيت حضرت زهرا عليها السلام سخن گفته، پروفسور هانرى كربن در كتاب سنگين و عميق و تخصصى او به نام ارض ملكوت است. كربن در اين اثر با ايمان ژرف و روشن‌بينى خاص درباره حضرت زهرا عليها السلام سخن سرداده است.
در مورد مواريث معارفى حضرت زهرا عليها السلام سخن بسيار است. بى‌شك اگر آن وجود مقدس، عمرى به اندازه مواريث نوادگان شايسته و بزرگوار خود چون امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام مى‌يافت، براى بشريّت مواريث معارفى بجاى مى‌گذاشت چرا كه او «محدّثه» بود، با اين وجود، آنچه كه از آن حضرت برجاى مانده، كم نيست.
چندى است كه مسند فاطمة الزهراء به طبع آراسته شده كه هم از جهت حجم و كمّيّت و هم از جهت محتوى و كيفيت، از بسيارى از مسندها كه اهل سنت در مجامع حديثى خود آورده‌اند برتر و بزرگتر است.
3- بعد فعلى
اما درباره بعد فعلى- رفتارى وجود تاريخى حضرت زهرا عليها السلام، به حق مى‌توان گفت كه آن حضرت از اين جنبه شگفتى ساز و دگرگون كننده است! زن جوانى كه بيش از هجده بهار از عمر او نگذشته بود، پايه‌گذار يك سنت- رفتار متراكم- و مبدل به يك الگوى تمام عيار مى‌گردد تا آنجا كه امام عصر اهل بيت درباره ايشان مى‌گويد:
وَفِى ابْنَةِ رَسُولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله لِى أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ «2».
و دختر رسول اللّه صلى الله عليه و آله براى من سرمشق نيكويى است.
انسان‌شناسان را اصطلاحى است به عنوان «شخصيت اساسى».
بنابراين اصطلاح، حضرت زهرا عليها السلام با تجريد از قيد و بندهاى فردى، يك سرمشق مطلق مى‌شود و بدينگونه در جاودانه تاريخ ماندنى مى‌گردد كه چنين هم شد.
جامعه‌شناسان مى‌گويند: سر منشأ اوضاع بحرانى نسل جوان در جهان سوم، خلأ الگوى رفتارى است. در اين حيطه، زهراى مرضيه عليها السلام مشكل‌گشا و منجى است، چون شخصيتى اصيل و شگفتى‌ساز است كه هاله‌اى از قداست او را در برگرفته است.
آنچه به دنبال مى‌آيد، دورنمايى است از سيماى رفتارى- اخلاقى زهراى اطهر عليها السلام كه بعد فعلى- رفتارى وجود تاريخى وى است و بعد از آن سخنان بزرگان و دانشمندان روزگاران دور و نزديك ذكر مى‌شود تا آفاق ديگرى از وجود اخلاقى آن حضرت نمايان گردد ان شاء اللّه.
تحمل تلخی‌هاى زندگى مادى
حضرت امام صادق عليه السلام فرمود: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روزى وارد خانه فاطمه عليها السلام شد، دخترش را ديد كه لباس خشن بر تن دارد، با دست خود آسياب مى‌گرداند و در همان حال هم فرزندش را شير مى‌دهد.
پيامبر صلى الله عليه و آله با ديدن اين وضع اشك از دو ديده‌اش جارى شد و به فاطمه عليها السلام فرمود: اى دختر بزرگوارم! تلخى‌هاى دنيا را تحمل كن تا به شيرينى آخرت برسى، فاطمه عليها السلام گفت: يا رسول اللّه! خدا را سپاس مى‌گويم بر نعمت‌هايش و شكر مى‌كنم بر كرامت‌هايش، در اين هنگام اين آيه نازل شد:
«وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى» «3». «4» و به زودى پروردگارت بخششى به تو خواهد كرد تا خشنود شوى.
انفاق در راه خدا
سلمان فارسى روزى براى انجام دادن فرمان رسول خدا صلى الله عليه و آله در آماده كردن غذا براى يك عرب تازه مسلمان، به درب خانه حضرت زهرا عليها السلام رفت، پس از درخواست سلمان، حضرت فاطمه عليها السلام فرمود: سوگند به خدا كه حسن و حسين از شدّت گرسنگى مى‌لرزند و با شكم گرسنه خوابيده‌اند ولى من خيرى را رد نمى‌كنم به ويژه آنكه به خانه من رو كرده است.
سپس فرمود: اى سلمان! اينك پيراهنم را نزد شمعون يهودى ببر و يك صاع خرما و يك صاع جو از او گرفته و بياور!
سلمان پيراهن را نزد شمعون برده، ماجرا را گفت، از دو ديده شمعون اشك ريخت و گفت: اين است زهد در دنيا و اين است آنچه كه موسى در تورات خبر داده بود، پس من هم مى‌گويم: «اشهد ان لا إله إلّااللّه وأن محمّداً رسول اللّه».
پس از اسلام آوردن، صاعى از خرما و جو به سلمان داد و او آن را نزد حضرت زهرا عليها السلام برد، حضرت با دست خود جو را آسياب كرد و نان پخت و به سلمان داد. سلمان گفت: اى دختر پيامبر! مقدارى از اين نان و خرما را براى حسن و حسين بردار، حضرت فاطمه عليها السلام فرمود: چيزى را كه در راه خدا داده‌ام در آن تصرّف نمى‌كنم «5»!
باز هم بپرس
زنى به محضر حضرت زهرا عليها السلام مشرّف شده، گفت: مادرى پير و ناتوان دارم كه در نماز بسيار اشتباه مى‌كند، مرا نزد شما فرستاده تا بپرسم كه چگونه نماز بخواند؟ حضرت فرمود: هرچه مى‌خواهى بپرس.
آن زن پرسش‌هاى خود را مطرح كرد تا به ده پرسش رسيد و حضرت هر پرسشى را با روى باز جواب مى‌داد، پرسش كننده از زيادى پرسش‌ها شرمنده شد و گفت: شما را بيش از اين زحمت نمى‌دهم! حضرت فرمود:
باز هم بپرس سپس براى تقويت روحيه آن زن فرمود: اگر به كسى كارى را واگذار كنند، مثلًا از او بخواهند كه بار سنگينى را به جاى بلندى ببرد و در برابر اين كار صد هزار دينار به او جايزه بدهند آيا او با توجه به آن پاداش احساس خستگى خواهد كرد؟ زن پاسخ داد: نه، حضرت فرمود: من در برابر هر پرسشى كه پاسخ مى‌گويم از خدا پاداشى به مراتب بيشتر دريافت مى‌كنم و هرگز ملول و خسته نمى‌شوم، از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه روز قيامت دانشمندان اسلام در پيشگاه خدا حاضر مى‌شوند و به اندازه دانش و تلاشى كه در راه آموزش و هدايت مردم داشته‌اند از خداى خويش پاداش دريافت مى‌كنند «6».
ابتدا همسايه
مناجات‌هاى شبانه و گريه‌هاى همراه با سوز و گداز حضرت فاطمه عليها السلام گاهى فرزندانش را از خواب بيدار مى‌كرد. امام حسن عليه السلام مى‌گويد: شب جمعه‌اى ديدم مادرم در محراب عبادت ايستاده، تا طلوع فجر در ركوع و سجده بود و همه را دعا مى‌كرد جز خودش را! گفتم: مادر! چرا براى خود چيزى نخواستى؟ فرمود: پسر جان! اول همسايه بعد خويش.
آن حضرت فرزندانش را زياد به ياد رسول خدا صلى الله عليه و آله مى‌انداخت و به سفارش پدرش بچه‌ها را دسته گُل مى‌دانست و آنان را براى ياد گرفتن قرآن و دعا نزد پيامبر صلى الله عليه و آله مى‌فرستاد «7».
أنس با قرآن
دختر گرامى پيامبر صلى الله عليه و آله به شدّت با قرآن مجيد انس داشت. سلمان مى‌گويد: پيامبر صلى الله عليه و آله مرا براى كارى به خانه فاطمه عليها السلام فرستاد، اندكى بر در ايستادم تا اينكه سلام كردم، شنيدم كه فاطمه عليها السلام با خود قرآن مى‌خواند و از بيرون آسياب در گردش بود وهيچ همدمى ندارد «8».
گردنبند بابركت
از جابر بن عبداللّه انصارى روايت شده است كه: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پس از پايان نماز عصر در محرابش روبروى مردم نشست، مردم اطراف حضرت را گرفتند، در اين حال پيرمردى از عرب‌هاى مهاجر كه جامه‌اى كهنه و مندرس در بر داشت و از شدّت ناتوانى و فرتوتى قدرت روى پا ايستادن نداشت، وارد شد، حضرت نسبت به او دلجويى كرده، وى را مورد تفقد قرار داد و احوالش را پرسيد، پيرمرد گفت: اى رسول خدا! من گرسنه‌ام سيرم كنيد، برهنه‌ام لباسم دهيد، ندار و تهيدستم عنايتى نماييد.
حضرت فرمود: خود من چيزى ندارم كه به تو پرداخت كنم اما آن كسى كه به سوى خير دلالت كند مانند كسى است كه خود خير را انجام دهد، به خانه كسى برو كه خدا و پيامبرش را دوست دارد و خدا و پيامبرش نيز او را دوست دارند و او خدا را بر خود ترجيح مى‌دهد، برو به خانه فاطمه! و فرمود: بلال! اين مرد را به خانه فاطمه برسان.
پيرمرد بيابانى همراه بلال حركت كرد، چون به خانه فاطمه رسيد با صداى بلند گفت:
السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ، وَمُخْتَلَفَ الْمَلائِكَةِ، وَمَهْبِطَ جِبْرِئيْلَ الرُّوحِ الْأَميْنِ بِالتَّنْزيلِ مِنْ عِنْدِ رَبِّ العالمينَ
. درود بر شما اى خاندان نبوت، و اى محل رفت و آمد فرشتگان و محل فرود جبرئيل امين كه قرآن را از پيشگاه پروردگار جهانيان فرود مى‌آورد.
حضرت فاطمه عليها السلام پاسخ داد:
وَ عَلَيْكَ السَّلامُ
، كيستى؟ گفت:
پيرمردى از باديه نشينانم. از سرزمينى دور دست نزد پدرت سرور آدميان آمدم و من اى دختر محمّد! برهنه و گرسنه‌ام، به من بذل محبتى كنيد، خدا شما را مورد رحمت خود قرار دهد.
در آن موقعيّت سه روز بود كه حضرت رسول و فاطمه و على
اهل بيت عليهم السلام چيزى نخورده بودند و رسول خدا از اين برنامه آگاه بود.
حضرت زهرا عليها السلام پوست گوسپندى را كه دباغى شده بود و حسن و حسين عليهما السلام روى آن مى‌خوابيدند برداشت و فرمود: اى ميهمان ما! اين پوست را بگير و برو، اميد است خدا بهتر از اين را نصيب تو كند.
اعرابى گفت: اى دختر پيامبر! من از گرسنگى خويش نزد تو شكوه آورده‌ام، تو پوست گوسپندى را به من مرحمت كردى! من با اين گرسنگى كه دارم با اين پوست چه كنم؟!
هنگامى كه حضرت اين سخنان را از او شنيد، گردن‌بندى كه فاطمه فرزند حمزه دختر عمويش به او هديه كرده بود از گردن باز كرد و به اعرابى داده، فرمود: اين گردنبند را بگير و بفروش! اميد است خدا بهتر از اين را به تو بدهد.
اعرابى گردنبند را گرفته، نزد پيامبر صلى الله عليه و آله به مسجد برد و آن حضرت هنوز در ميان يارانش نشسته بود، اعرابى گفت: اى پيامبر! دخترت فاطمه اين گردنبند را به من داده، گفته آن را بفروش، اميد است خدا كارت را به سامان رساند.
پيامبر صلى الله عليه و آله گريست، و فرمود: چگونه كارت را به سامان نرساند در حالى كه فاطمه دختر محمّد كه سرور دختران حضرت آدم است آن را به تو هديه كرده است.
عمار ياسر از جاى برخاست و گفت: اى رسول خدا! آيا اجازه مى‌دهيد من اين گردنبند را بخرم؟ حضرت فرمود: تو آن را بخر كه اگر جن و انس در خريدش با يكديگر شركت كنند خدا آنان را به آتش جهنم نمى‌سوزاند. عمار گفت: عرب! آن را چند مى‌فروشى؟ گفت: به يك بار غذاى سير از نان و گوشت و يك بُرد يمانى كه خود را با آن بپوشانم و براى پروردگارم نمازى به جا آورم و به يك دينار كه مرا به خانواده‌ام باز گرداند.
در همان هنگام عمار، سهم غنيمتى را كه از جنگ خيبر به او رسيده بود فروخته بود و چيزى از آن باقى نبود. به او گفت: بيست دينار و دويست درهم و يك برد يمانى و مركب خود را به تو مى‌دهم تا به خانواده‌ات برگردى و از گندم و گوشت نيز تو را سير مى‌كنم. اعرابى گفت: اى مرد! تو چقدر با جود و كرمى و همراه عمار رفت و عمار آنچه را وعده كرده بود به او تسليم نمود.
اعرابى نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد، حضرت از او پرسيد: آيا سير شدى و از برهنگى درآمدى؟ گفت: آرى- پدر و مادرم فدايت باد- بى‌نياز شدم، حضرت فرمود: پس فاطمه را نسبت به كارى كه براى تو انجام داده پاداش ده، اعرابى گفت: پروردگارا! تو خدايى، ما تو را حادث نمى‌دانيم و جز تو خدايى نمى‌پرستيم، تو در هر صورت روزى دهنده مايى، خدايا! به فاطمه چيزى بده كه نه چشمى ديده و نه گوشى شنيده باشد.
رسول خدا صلى الله عليه و آله بر دعاى او آمين گفته، روى به يارانش فرموده، گفت:
خدا اين چيز را در دنيا به فاطمه عطا كرده است: من پدر اويم و هيچ يك از جهانيان چون من نيست و على همسر اوست و اگر او نبود براى فاطمه كفوى وجود نداشت و حسن و حسين را به او بخشيده در حالى كه براى جهانيان مانند آن دو سرور نوادگان پيامبر و سالار جوانان اهل بهشت وجود ندارد.
در برابر رسول خدا صلى الله عليه و آله مقداد و عمار و سلمان نشسته بودند، حضرت فرمود: آيا بيش از اين در فضيلت زهرا بگويم؟ گفتند: آرى، اى پيامبر خدا! فرمود: روح الامين جبرئيل نزد من آمده، گفت: در آن لحظه كه فاطمه قبض روح شود و دفن گردد، دو فرشته در قبرش از او مى‌پرسند:
پروردگارت كيست؟ مى‌گويد: اللّه پروردگار من است، بعد مى‌پرسند:
پيامبرت كيست؟ مى‌گويد: پدرم، مى‌پرسند: ولىّ تو كيست؟ مى‌گويد:
كسى كه اينك كنار قبرم ايستاده على بن ابى طالب امام من است.
آگاه باشيد بيش از اين در فضيلت فاطمه به شما بگويم، همانا حضرت حق گروهى از فرشتگان را مأموريت داده تا از پيش رو و طرف راست و چپ، وى را حفاظت نمايند، آنان در دوران زندگى و ميان قبر و هنگام وفات با او هستند و پياپى بر او و پدرش و همسرش و فرزندانش درود مى‌فرستند، پس هركس بعد از وفاتم به زيارت من آيد گويا در زندگى‌ام مرا زيارت كرده است و هركس فاطمه را زيارت كند گويا مرا زيارت كرده است و هركس على بن ابى طالب را زيارت كند گويا فاطمه را زيارت كرده است و هركس حسن و حسين را زيارت كند گويا على را زيارت كرده است و هركس ذريه آن دو را زيارت كند گويا آن دو را زيارت كرده است.
عمار پس از شنيدن اين فضايل، گردنبند را برداشت و با مُشك آن را خوشبو نمود و در بُرد يمانى پيچيده، آن را به غلامش داد و گفت: اين گردنبند را نزد پيامبر ببر و خودت نيز مال آن حضرت خواهى بود.
غلام گردنبند را نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله آورده، گفته‌هاى عمار را به عرض آن حضرت رسانيد، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: برو نزد فاطمه و گردنبند را به او بده و تو خودت نيز مال او هستى.
غلام گردنبند را نزد حضرت زهرا عليها السلام آورده، گفته رسول خدا صلى الله عليه و آله را به عرضِ آن جناب رساند. فاطمه عليها السلام گردنبند را گرفت و غلام را آزاد كرد.
غلام خنديد! حضرت فرمود: چرا مى‌خندى؟ غلام گفت: من از بركت اين گردنبند خنده‌ام گرفته، گرسنه‌اى را سير، برهنه‌اى را پوشانيد، تهيدستى را بى‌نياز كرد و بندهاى را آزاد كرد و عاقبت هم به صاحبش بازگشت «9»!!
أوقاف حضرت زهرا عليها السلام
حضرت زهرا عليها السلام هفت باغ داشت كه وقف بنى‌هاشم و بنى المطلب كرد.
سيد محسن امين مى‌گويد: حضرت زهرا عليها السلام هفت باغ داشت كه وقف بنى هاشم و بنى المطلب نمود و على عليه السلام را ناظر و متولى آنها برگزيد و بعد از امام على عليه السلام، امام حسن عليه السلام و پس از وى امام حسين عليه السلام و همچنين در هر زمان به بزرگ فرزندان خود توليت و نظارت داد.
ثقة الاسلام كلينى از امام صادق و امام باقر عليهما السلام آورده كه فاطمه عليها السلام به هفت باغ وصيت كرد با اين نام‌ها:
العوان، الدلال، البرقة، المثبب، الحسنى، الصافيه وما لام ابراهيم «10».
گفتار نام‌آوران و دانشمندان درباره حضرت زهرا عليها السلام
زين العرب به نقل از شرح المصابيح مى‌گويد:
فاطمه، بتول [گسسته] نام گرفت چون از جهت فضيلت و ديانت و تبار، زنى از ميان زنان نتوانست هم‌گون او باشد.
هروى به نقل المناقب:
فاطمه، بتول [منقطع] نام گرفت چون منقطع النظير بود.
كمال الدين محمّد بن طلحه الشافعى:
به فضيلت سجاياى منصوص، اختصاص يافت كه منحصر به او بود و به فضيلت ويژگى‌هايى متمايز شد كه در لفظ نبوى آمده بود و به صفات شرف ممتاز گشت كه روان‌هاى گرانمايه براى دست‌يابى به تنها يكى از آنها، رقابت مى‌كنند...
شمس‌الدين محمّد بن احمد بن عثمان ذهبى:
مفاخر او فراوان است، او بردبار، ديندار، نيكوكار، قانع و سپاس‌گوى بود.
سليمان كتانى، نويسنده مسيحى لبنانى:
فاطمه پاكدامن، دخت فضيلت‌هاى پيامبر بود، خصلت‌هايى كه با نبوغ اخلاق و خلّاقيت، پربار شده بود. تن‌نزار او، آوند روح شفاف بود تا اينكه در آن سرچشمه‌اى كه پدرش از آن طلوع كرد محو شد.
عايشه:
هرگز كسى برتر از فاطمه- جز پدر او- نديدم.
بنت الشاطى دانشمند مصرى:
او محبوب‌ترين دختر [پيامبر] در ميان دخترانش بود و شبيه‌ترين كس از جهت خلق و خوى و خلقت به پدر خود بود... خداوند تقدير كرد كه [از بين خواهرانش تنها او] ظرف مطهر سلاله مطهر باشد و رويشگاه پاك درخت تنومند اشراف آل بيت پيامبر...».
استاد احمد شمس باصى در كتاب خود «نفحات من سيرة السيده زينب»، آورده:
فاطمه در ميان زنان دنيا بهترين بود و سرور زنان خواهد بود در آخرت.
دكتر على ابراهيم حسن گفته است كه:
زندگى فاطمه برگى منحصر به فرد است در ميان برگ‌هاى تاريخ كه انواع عظمت‌ها را در او لمس مى‌كنيم... ما، در برابر شخصيتى قرار داريم كه توانست در جهانى پديدار شود در حالى كه دورادور او هاله‌اى از فرزانگى و شكوه فرا گرفته بود، فرزانگى كه منبع آن كتاب‌هاى فيلسوفان و دانشمندان نيست بلكه تجارب روزگار است كه لبريز از دگرگونى‌ها و پيشامدهاى ناگهانى است و شكوهى كه نه از پادشاهى يا ثروت كه از اعماق جان او سرچشمه گرفته بود. شايد عظمت فاطمه بود كه عايشه را واداشت تا بگويد: كسى برتر از فاطمه نيافتم مگر پدر او «11».
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- على محمّد على دخيّل.
(2)- بحار الأنوار: 53/ 178، باب 31، حديث 9.
(3)- ضحى (93): 5.
(4)- المناقب: 3/ 342؛ بحار الأنوار: 43/ 85، باب 4، حديث 8.
(5)- رياحين الشريعه: 1/ 130؛ بحار الأنوار: 43/ 71، باب 3، حديث 61.
(6)- محجة البيضاء: 1/ 30.
(7)- مسند احمد بن حنبل: 1/ 236.
(8)- بحار الأنوار: 43/ 46، باب 3.
(9)- بشارة المصطفى: 137؛ بحار الأنوار: 43/ 56، باب 3، حديث 50.
(10)- أعلام النساء: على محمّد على دخيّل به نقل از اعيان الشيعه: 2/ 488 والكافى: 7/ 48.
(11)- اين مطالب از كتاب اعلام النساء، استاد على محمّد على دخيّل برگرفته شده است.
منابع مقاله:
کتاب : اهل بيت عليهم‌السلام عرشيان فرش نشين
نوشته: استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان
