نظافت و آراستگی

آراستگی ظاهر
انسان به اقتضای فطرت، جویای پاكیزگی، زیبایی، تمیزی و آراستگی است، از ژولیدگی، پلیدی، پلشتی و پریشانی نفرت دارد. از آنجا كه دین‌مقدس‌اسلام منطبق بر این فطرت الهی است. به پیروانش دستور می‌دهد تا همواره، مظاهر زشتی و پلیدی و بوهای بد و نفرت‌انگیز را از خود و محیط زندگی خویش دور سازند و خود را به ویژه هنگام برخورد با دیگران زینت كنند و با ظاهری آراسته و زیبا در معرض دید همنوعان خود ظاهر شوند. از نظر قرآن كریم، استعداد درك زیبایی از جمله مواهب فطری خداوند در روح آدمی است و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمت‌های گرانبهای آفریدگار حكیم است.[1] قرآن‌كریم در آیه‌ای[2] انسان‌ها را به آراستگی و برگرفتن زینت‌های خود، هنگام رفتن به مساجد دعوت می‌كند (كه البته این توصیه منحصر به آرایش‌ظاهری نبوده و زینت های معنوی مانند طهارت و تقوا را نیز شامل می‌شود.) سپس در آیه بعد، حكم كلّی‌تری را بیان كرده و نظر كسانی را كه به غلط آراستگی و زینت را، با دین و تعالیم آسمانی مغایر می‌پندارند، مردود می‌شمارد. «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللهِ الَّتی اَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ‌ الطّیِّباتِ مِنَ الرِّزقِ قُلْ هیَ لِلَّذینَ امَنوا...»[3] (ای رسول!) بگو چه كسی زینت‌خدا را كه برای بندگان خود بیرون آورده و نیز روزی‌های پاكیزه را حرام كرده است؟ بگو: این برای كسانی است كه ایمان آورده‌اند.
پیشوایان عظیم‌الشأن اسلام نیز در این جهت توصیه‌های ارزشمندی به پیروان خود دارند. امام علی ـ علیه السلام ـ فرمود: «لِیَتَزَیَّنْ اَحَدُكُمْ لاَخیهِ الُمُسلمِ اِذا اَتاهُ كَما یَتَزَیّنُ لِلْغَریبِ الَّذی یُحبُّ اَنْ یَراهُ فی اَحْسَنِ الهَیْئَه»[4]
آن گونه كه هر یك از شما خود را برای بیگانه‌ای می‌آراید كه دوست می‌دارد او را در بهترین شكل ببیند، باید برای برادر مسلمانش نیز خود را همان‌گونه بیاراید. در سیره پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه وآله ـ نیز آمده است‌ كه هر گاه ایشان قصد خروج از منزل یا پذیرفتن كسی را داشت، موی سر خود را شانه می زد، سر و وضع خود را مرتّب می‌كرد، خویش را می‌آراست و برای آنكه تصویر خود را ببیند در ظرف آبی می‌نگریست وقتی علّت این امور را پرسیدند، فرمود: «اِنَّ اللهَ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ اِذا خَرَجَ اِلی اِخوانِهِ اَنْ یَتَهَیَّأَ لَهُمْ وَ‌یَتَجَمَّلَ»[5]
خداوندمتعال دوست دارد، هنگامی كه بنده‌اش به سوی برادرانش می‌رود، خود را برای دیدار آنان آماده كند و بیاراید. هزینه‌ای كه آن حضرت برای تهیّه عطر و بوی‌خوش مصرف می‌كرد، از هزینه خوراكش بیشتر بود و در شب تاریك قبل از آنكه با چشم دیده شود، از بوی خوشی كه از او در فضا پراكنده بود، شناخته می‌شد.[6] از امام باقر ـ علیه السلام ـ نقل شده كه رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ از هر كوی و برزنی كه عبور می‌كرد. تا مدّتی بوی خوشی فضای آنجا را معطر می ساخت به گونه‌ای كه مردم می‌فهمیدند كه رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ از آن محل عبور كرده است.[7] در تعالیم پیشوایان اسلام، در خصوص آراستگی ظاهر، توصیه‌های فراوانی مطرح شده كه این مختصر را گنجایش همه آنها نیست. از آن جمله است توصیه به پوشیدن لباس پاكیزه و آراسته، شانه‌زدن و مراقبت از موی سر و محاسن، تمیز نگه داشتن بدن و زدودن موهای زاید آن، كوتاه‌كردن‌ناخن و موی شارب و درون‌بینی و پرهیز از آنچه كه موجب نفرت و كراهت دیگران می‌شود، از قبیل بوی بد دهان كه ناشی از مسواك نزدن و خلال نكردن دندان هاست.[8]
نتیجه آن كه اسلام، روی اصل آراستگی ظاهر (همچون آراستگی باطن) تأكید كرده است. بنابراین، باید توجه داشت كه اگر مسلمانی با وضع آشفته و ظاهری زشت و پریشان در جامعه ظاهر شود، به خصوص اگر از نظر شغلی، وابستگی به حكومت اسلامی داشته باشد، وجود او یكی از وسایل تبلیغ علیه اسلام خواهد بود. وارستگی از قید ظواهر، هرگز به این معنا نیست كه شخص خود را از هر گونه آرایش ظاهری محروم كند و بدین وسیله در نظر دیگران خوار و بی مقدار جلوه نماید.

--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر.ك: نحل (16)، آیات 5 ـ 6، حج (22). آیه 5، كهف (18)، آیه 7، صافّات، (37)، آیه 6، فصّلت (41) آیه 12، ملك (67) آیه 5؛ حجر (15)،‌ آیه 16؛ ق (50)، آیه 6.
[2] . «یا بنی ادَمَ خُذُوا زینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدِ...» ای فرزندان آدم زینت و آرایش خود را در هر مسجدی برگیرید. (اعراف، آیه 31).
[3] . اعراف (76)، آیه 32.
[4] . بحارالانوار، ج 79، ص 298.
[5] . همان،‌ج 16، ص 249.
[6] . همان، ص 248.
[7] . بحارالانوار، ج 16، ص 249.
[8] . ر.ك: حلیه المتقین، علامه مجلسی، باب‌های پنجم، ششم، هفتم.