هجرت‏

جائى كه انسان از طرف دشمن به شدت دچار محدوديت دينى و اجراى احكام پروردگار است و علاجى جز هجرت و دور شدن از وطن و مسكن گزيدن در جائى كه براى خواستههاى به حقش آزادى دارد وجود ندارد هجرت واجب است، اگر به چنين هجرتى اقدام نكند، و در دارالكفر بماند تا ارزشهاى دينى و عملى را از دست بدهد مسلماً در پيشگاه خدا مسئول و موجب كيفر است.

إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ قالُوا فِيمَ كُنْتُمْ قالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ قالُوا أَ لَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِيها فَأُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصِيراً:

قطعاً كسانى كه [با ترك هجرت از ديار كفر و ماندن زير سلطه كافران و مشركان ] بر خويش ستم ورزيدند هنگامى كه فرشتگان در حال قبض روح آنان هستند به آنان ميگويند از نظر ديندارى در زندگى در چه حالى بوديد؟ ميگويند: ما در زمين زبون و مستضعف بوديم و به اين خاطر در وطن مانديم، فرشتگان ميگويند: آيا زمين خدا وسيع و پهناور نبود تا از محيط شرك به ديار ايمان مهاجرت كنيد؟ پس جايگاهشان دوزخ است و آن بد بازگشت گاهى است.

از چنين هجرتى تعبير به هجرت صغير شده، اما هجرت بزرگ يا بزرگتر هجرت از گناهان است قرآن به چنين هجرتى فرمان واجب ميدهد.

وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ:

از بت و بت پرستى، و شرك و كفر، و پليدى و گناه و معصيت و آلودگى هجرت كن و براى هميشه دور شو.

كتاب شريف محاسن روايتى را به اين مضمون از رسول خدا روايت ميكند كه حضرت از روى منبر روى به مردم كرد و پرسيد:

«اتدرون من المسلم؟»

مى دانيد مسلمان كيست؟

عرضه داشتند خدا و پيامبر داناتر است، فرمود:

«المسلم من سلم المسلمون من يده و لسانه:»

مسلمان كسى است كه مسلمانان از شرّ قدرت و زبانش در امان باشند.

سپس فرمود:

«اتدرون من المؤمن؟»

آيا ميدانيد مؤمن كيست؟

گفتند: خدا و پيامبر داناتر است، فرمود:

«المؤمن من أتمن المنون على انفسهم و اموالهم:»

مؤمن كسى است كه مؤمنان او را نسبت به جان و مالشان امين بدانند.

سپس فرمود:

«اتدرون من المهاجر؟»

آيا ميدانيد مهاجر كيست؟

اصحاب باز گفتند: خدا و رسول داناتر است، حضرت فرمود:

«المهاجر من هجر السئيات:»

مهاجر كسى است كه از گناهان دورى كند، و ازمعاصى اجتناب نمايد.

جائى كه انسان زمينه تعلّم علوم و يادگيرى دانش به ويژه دانش دينى را ندارد و در خود استعداد فراگيرى علوم را ميبيند لازم است براى عالم شدن و فراگيرى دانش به حوزههاى علمى و درسى هجرت كند و در برابر استادان علم زانوى ادب بزند و به دانشهاى لازم آراسته شود تا پس از بازگشت به وطن جامعه خود را از چاه جهالت نجات دهد، و خير دنيا و آخرت آنان را تأمين نمايد، چنين هجرت هائى، هجرت براى حفظ دين، هجرت از گناهان، هجرت براى فراگيرى علوم لازم و با منفعت داراى منافع فراوان و پاداش بزرگ و سبب آمرزش گناهان است.

وَ مَنْ يُهاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُراغَماً كَثِيراً وَ سَعَةً وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً:

و هر كس در راه خدا هجزت كند اقامت گاههاى فراوان و فراخى معيشت خواهد يافت، و كسى كه از خانه خود به قصد مهاجرت به سوى خدا و پيامبرش بيرون رود، سپس مرگ او را دريابد مسلماً پاداشش بر خداست و خدا همواره بسيار آمرزنده و مهربان است.

هجرت ابراهيم از دارالكفر بابل و منطقه شرك آلود نمروديان به سوى شام داراى منافع سرشارى براى جامعه انسانى و سبب برافراشته شدن پرچم توحيد، و هجرت دادن هاجر و اسماعيل به سرزمين مكه سبب بركات فراوانى شد كه شماره كنندگان از شمارش آن عاجز هستند.

هجرت موسى بن عمران از مصر و دور شدنش از فرعون و فرعونيان، و رفتنش به مدين و ديدار با شعيب پيامبر و رنگ گرفتن از آن حضرت سبب رسيدنش به مقام نبوت و جايگاه با عظمت كليم اللهى و نزول تورات براى هدايت مردم شد.

هجرت اصحاب كهف از وطن و دورشدنشان از دقيانوس و فرهنگ شرك آلودش و قرار گرفتنشان در غار سبب ازدياد ايمان آنان و نجات دنيا و آخرتشان و تبديل شدنشان به آيهاى عظيم از آيات خدا شد.

هجرت مؤمنان صدر اول اسلام به رهبرى جعفر بن ابى طالب به سرزمين حبشه موجب نجات جان و دينشان از بت پرستان مكه و سبب تبليغ اسلام در آن منطقه آفريقائى و عامل سرافكندگى فرستادگان دشمن براى بازگرداندن آنان شد.

هجرت پيامبر عظيم الشأن اسلام و سپس اميرمؤمنان از مكه به مدينه سرآغاز تحولى شگرف و گسترده شدن بركاتش در رودخانه زمان، و بيدارى بخش عظيمى از نسلها و نهايتاً منتهى به حكومت عدل جهانى خواهد شد.

هجرت حضرت حسين (ع) از مدينه به مكه و از مكه به كربلا سبب پديد آمدن حادثهاى عظيم و بينظير و كلاسى آدم ساز، و عامل بقاء نبوت انبياء و امامت امامان و قرآن مجيد تا قيامت شد.

هجرت حضرت حسين و تحقق عاشوراى حسينى درسى براى همه مظلومان و مستضعفان جهان شد كه بتوانند در سايه آن انقلاب دينى نموده و شاهان و ستمگران را جهاد اسلامى پاسخ اهل وسوسه و سفسطه نيز داده شد.

در اين سطور فقط به چند نكته اشاره ميكنم.

1- آمادگى براى جهاد فى سبيل الله و ورود به ميدان جنگ به اذن الله داراى اهداف مثبت و قابل توجهى است:

1- به ترس و وحشت انداختن دشمنان دين و مسلمانان و بشريت:

وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ:

هر چه در توان و قدرت داريد از نيرو و قواى محركه و مركبهاى لازم آماده كنيد تا با اين وسائل و تداركات دشمن خدا و دشمن خودتان و دشمنان ديگرى جز ايشان را كه نميشناسيد و خدا آنان را ميشناسد بترسانيد.

2- حفظ مساجد و مراكز عبادت و تربيت

وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ:

و اگر خداوند بعضى از مردم را با برخى ديگر دفع نميكرد صومعهها و كليساها و كنيسهها و مساجدى كه نام خدا در آنها برده ميشود ويران ميگرديد.

3- از ميان رفتن فساد در پهناى زمين:

وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَ لكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعالَمِينَ:

و اگر خدا تجاوز و ستم برخى از مردم را به وسيله برخى ديگر دفع نميكرد قطعا زمين را فساد ميگرفت، ولى خدا نسبت به جهانيان داراى فضل و احسان است.

4- به ذلت و خوارى نشستن دشمنان

قاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَ يُخْزِهِمْ وَ يَنْصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَ يَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ:

با آنان كه دشمن خدا و دشمن شمايند بجنگيد تا خدا آنان را به دست شما عذاب كند و خوار و رسوايشان نمايد و شما را بر آنان پيروزى دهد و سينههاى پر سوز و غم مردم مؤمن را با شكست دشمنان و پيروزى شما شفا بخشد.

5- نابود شدن فرهنگ شرك و فتنه و حاكميت فرهنگ حق

وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّهِ ...:

و با آنان بجنگيد تا هيچ نوع فساد و فتنه و فرهنگ مادى و شرك آلود بر جاى نماند و دين در سراسر گيتى ويژه خدا شود.

2- در كتابهاى دينى براساس معارف الهيه از سه نوع جهاد نام برده شده.

جهاد اصغر كه رو در روئى با دشمنان و مقاتله با آنان است.

جهاد كبير كه به وسيله معارف قرآن و اهل بيت در برابر انحرافات و كژيها و وسوسهها و سفسطههاى دشمنان صورت ميگيرد.

جهاد اكبر كه ايستادن در برابر خواستههاى نامشروع و تمايلات غيرمنطقى نفسانى است.