صداق و مهريه‏

قرآن مجيد مهريه ى زن را از لوازم نكاح مى داند، و در صورتى كه در صيغه عقد ذكر نشود گرچه مبطل عقد نيست ولى در صورت طلاق يا مطالبه ى زن به عنوان مهرالمثل ظهور مى كند و بر عهده ى مرد است كه آن را به زن بپردازد.

قرآن مهريه را در عوض چيزى نمى داند بلكه از آن تعبير به صدقات و به عنوان پيش كش و هديه قلمداد نموده، و با تعبير صدقات در آيه ى چهارم سوره ى نساء آن را نشانه و دليل صداقت و راستى و علاقه مندى مرد به زن دانسته كه او به همسرش هديه مى كند.

وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً.

صداق و مهريه ى حق زن است و پدر و مادرزن يا بزرگ خانواده مالك چيزى از آن نيستند، و زن در صورتى كه زمينه فراهم باشد با رضايت صد در صد خود مى تواند آن را به شوهر ببخشد، و بر شوهر هم جايز است در آن تصرف نمايد.

چنانچه شوهر زمينه اى فراهم آورد، كه زن براى نجات خود از آزار و اذيت و ستم و ظلم شوهر مجبور به گذشت از آن شود، تصرف شوهر در مهريه همسرش حرام، و تا زن راضى نشود، پرداخت آن به زن واجب و به عنوان دين لازم الاداء است.

اين كه اسلام مهريه و صداق را حق زن دانسته، و فقط او را مالك اين مال مى داند به خاطر اين است كه در گذشته در ميان بسيارى از اقوام و ملل، هر گاه كسى مى خواست ازدواج كند بايد مبلغى پول يا جنس به او و يا پدر و بزرگ خانواده اش بدهد تا نكاح تحقق يابد، از اين برنامه تعبير به شيربها يا مهريه مى شد، ولى آئين پاك اسلام كه حافظ حقوق انسان هاست برخلاف اين رسم و عادت غلط و جاهلى كه پدران و بزرگ خانواده با گرفتن مبلغى دخترانشان را به ازدواج مى دادند و دختران سهمى و نصيبى از مهريه نداشتند، تأكيد شديد كرد كه صداق و مهريه ملك و مخصوص زن است و پرداخت آن به غير او جائز نيست وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً.

با توجه به اين كه صداق و مهريه از لوازم ازدواج است، اسلام خوشبختى زن را در گرو مهريه زياد و فراوان نمى داند، بلكه از خانواده ها مى خواهد تا جائى كه ممكن است از قرار دادن مهريه سنگين اجتناب كنند و پايه و اساس مهريه را بر مقدار متعارف و حتى حداقل قرار دهند.

از رسول خدا روايت شده:

«افضل نساء امتى اصبحهن وجهاً و اقلهن مهراً:»

برترين زنان امتم زيباترين و كم مهريه ترين آنان است.

مطلب ديگرى كه قرآن بر آن تأكيد دارد اين است كه اگر مرد در صدد برآمد به علتى به جاى همسرش، همسر ديگرى انتخاب كند، حق ندارد چنانچه مال فراوانى به عنوان مهريه به همسر اولش پرداخت كرده از او پس بگيرد و با آن مال زمينه ازدواج مجددش را فراهم كند، تأكيد بر اين مطلب به خاطر اين بود كه در جاهليت اين عادت و رسم شوم بر پا بود كه وقتى مردى مى خواست با زن جديدى ازدواج كند، تصميم مى گرفت با متهم نمودن همسر اولش به فحشاء و امور خلاف او را مجبور به طلاق و گذشت از مهريه اش كند، و با مهريه اى كه از او مى گرفت ازدواج جديد را انجام دهد، خداوند بر اين رسم غلط خط بطلان كشيد، و چنين برنامه اى را ظالمانه و خلاف شخصيت و مالكيت زن دانست، و مردان را از اين كه حقوق واجب زنان را پايمال كنند بر حذر داشت، نكات مهمى در اين زمينه هست كه در آيات 21 و 20 سوره مباركه نساء مطرح است.

در هر صورت پرداخت مهريه به زن واجب، و چيزى از آن را بدون علت شرعى يا منطقى تصرف كردن حرام است، و اگر كسى در هنگام ازدواج نيتش اين باشد كه مهريه زن را نپردازد گناهكار و به منزله سارق است.

از امام صادق (ع) روايت شده است:

«من امهر مهراً ثم لا ينوى قضاءه كان بمنزلة السارق:»

كسى كه براى همسرش مهريه قرار دهد و پرداخت آن را نيت نداشته باشد به منزله دزد است.

و نيز از آن حضرت روايت شده:

«من تزوج المرأة و لا يجعل فى نفسه ان يعطيها مهرها فهو زنّى:»

كسى كه زنى را به همسرى درآورد، و در درونش اين نيت باشد كه مهريه او را نپردازد زناكار است!!

البته اين روايت به معناى اين نيست كه عقد باطل است به اين معناست كه گناه نپرداختن مهريه گناه زنا مى باشد.