مفاسد و زيان‏هاى وحشت‏انگيز ربا

به طورى كه در سطور پيش اشاره شد، يكى از هدف هاى مهم شارع مقدس اسلام حفظ رابطه مودت و رحمت ميان افراد بشر است، تا بر اساس تراحم و محبت نيازمندى هاى آنان به كمك يكديگر، بدون سوءاستفاده از احتياج طرف مقابل مرتفع گردد و هر فرد متمكن آن چنان كه با زن و فرزند خود به علاقه ى محبت و يگانگى رفتار مى كند، در آسايش ديگران هم كوشش نمايد و زائد بر خرج خود را به ميل و رغبت و مواسات در دسترس فرد محتاج بگذارد، چنان كه در قرآن مجيد آمده است:

وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ بِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ الْجارِ ذِي الْقُرْبى وَ الْجارِ الْجُنُبِ وَ الصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ وَ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالًا فَخُوراً:

خداوند را به توحيد و به دور از شرك عبادت كنيد، و به پدر و مادر نيكى نمائيد، و نيز به خويشاوندان و يتيمان و همسايه نزديك و همسايگان دور و به همه ى آنان كه با شما مصاحبت و آشنائى دارند و غريبان و بردگان نيكى و احسان كنيد.

احسان و نيكى به مردم را آن چنان مهم شمرده است كه آن را در رديف پرستش خداى يگانه كه وظيفه اولى و حتمى انسان است آورده، و شعاع دايره احسان را به حدى وسعت داده كه عارف و عامى و خويشاوندان و بيگانگان و غريب و بومى را در بر گرفته است، و در حديث نبوى نيز وارد شده است.

«من كان له فضل ظهر فليعد به على من لا ظهر له و من كان له فضل زاد فليعد به على من لازاد له:»

هر يك از شما مركبى فوق احتياج خود دارد، در اختيار فرد نيازمند بگذارد، و هر كدام توشه ى اضافى دارد به محتاج آن بذل كند.

روايت كننده حديث مى گويد: زمينه بيان آن حضرت نشان مى داد كه چيزى از مواد معيشت از اين دستور مستثنى نيست.

قرآن مجيد با لحن هاى گوناگون و بيانات متنوع و در عين حال محرك وجدان، به اين موضوع تشويق فراوان نموده و سخاوت را كه از مكارم اخلاق انسانى است تا سرحد به ترجيح خود به ديگران مجاز و ممدوح شمرده است:

وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ:

و در عين حال كه شخص به متاعى كه در اختيار دارد محتاج است نيازمند ديگر را بر خويشتن ترجيح مى دهد.

چنان كه قرض دادن بدون سود نيز در نگاه قرآن مجيد و سنت از حسنات شمرده شده، و ثواب آن بيش تر از صدقه و احسان بلا عوض مقرر گشته است، و خلاصه هدف اسلام آن است كه از پاى در افتادگان به وسيله همنوعان خود يارى شوند، نه آن كه طعمه سرمايه داران درنده خو گشته به نابودى و خاك سياه نشينند.

و در قسمتى از اخبار ائمه ى هدى عليهم السلام در علت تحريم ربا به اين معنا تصريح شده است:

«انما حرم الله الربا لكيلا يمتغو من صنايع المعروف:»

خداوند ربا را حرام كرد به خاطر اين كه مردم از انجام كار نيك نسبت به يكديگر امتناع ننمايند.