شكست‏ناپذيرى قدرت خداوند

 منابع مقاله:

کتاب  : تفسير و شرح صحيفه سجاديه، جلد دهم

نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان

در آيات و روايات از تفكّر در ذات ربوبى پرهيز داده‏اند و دستور اكيد داده‏اند كه انديشه در اين موضوع سبب توهّمات شيطانى مى‏شود.

امام صادق عليه السلام مى‏فرمايد:

إِيَّاكُمْ وَ التَفَكُّرَ فِى اللَّهِ فَإِنَّ التَّفَكُّرَ فِى اللَّهِ لايزَيدُ إِلَّا تَيْهاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَ‏ لاتُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ وَ لايُوصَفُ بِمِقْدارٍ. «1»

مبادا درباره ذات خدا انديشه كنيد كه انديشه در خدا جز گمراهى نيفزايد و به راستى خداى عز و جل را ديده‏ها درنيابند و اندازه نتوان گرفت.

زيرا آنچه كه انسان برداشت مى‏كند ساخته ذهن بوده و از واقعيت‏ها دور مى‏باشد. امّا به اين نيست كه از تفكّر در صفات و اسماى الهى بى‏بهره بماند.

حضرت صادق عليه السلام فرمود:

أَفْضَلُ الْعِبادَةِ إِدْمانُ التَّفَكُّرِ فِى اللَّهِ وَ فى‏ قُدْرَتِهِ. «2»

برترين نيايش؛ پيوسته انديشيدن درباره خدا و قدرت اوست.

امام رضا عليه السلام فرمود:

لَيْسَ الْعِبادَةُ كَثْرَةَ الصَّلاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبادَةُ التَّفَكُّرُ فى‏ أَمْرِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ. «3»

عبادت به بسيار نماز خواندن و روزه گرفتن نيست؛ همانا انديشيدن در دستور خداوند است.

منظور از تفكّر در امر خدا دانش و آگاهى يافتن از چگونگى آداب و شرايط اعمال است از جمله مهمترين آنها تدبّر در رموز خلقت و شناخت نعمت‏هاست.

امام على عليه السلام درباره قدرت حقّ در عظمت آفرينش مى‏فرمايد:

سُبْحانَكَ ما اعْظَمَ شَأْنَكَ! سُبْحانَكَ ما اعْظَمَ ما نَرى‏ مِنْ خَلْقِكَ وَ ما أَصْغَرَ عِظَمَهُ فى جَنْبِ قُدْرَتِكَ! وَ ما اهْوَلَ ما نَرى‏ مِنْ مَلَكُوتِكَ! وَ ما احْقَرَ ذلِكَ فيما غابَ عَنّا مِنْ سُلْطانِكَ! وَ ما اسْبَغَ نِعَمَكَ فِى الدُّنْيا! وَ ما اصْغَرَها فى نِعَمِ‏ الْآخِرَةِ. «4»

منزّهى از هر عيب، چه بزرگ است شأن تو! منزّهى، چه عظيم است آنچه از مخلوقاتت كه مى‏بينيم و چه كوچك است عظمت آن در كنار قدرت تو! و چه دهشت آور است آنچه از ملكوت تو مشاهده مى‏نماييم! و چه اندازه حقير است آنچه ديده مى‏شود در برابر آنچه از سلطنت تو براى ما ناپيداست! نعمت‏هايت در اين دنيا چه گسترده و فراوان است! و با اين حال در برابر نعمت آخرتت چقدر كوچك است!

و در فرازى ديگر چنين عرضه مى‏دارد:

وَ ارانا مِنْ مَلَكُوتِ قُدْرَتِهِ، وَ عَجائِبِ ما نَطَقَتْ بِهِ آثارُ حِكْمَتِهِ، وَ اعْتِرافِ الْحاجَةِ مِنَ الْخَلْقِ الى‏ انْ يُقيمَها بِمَساكِ قُوَّتِهِ، ما دَلَّنا بِاضْطِرارِ قِيامِ الْحُجَّةِ لَهُ عَلى‏ مَعْرِفَتِهِ. وَ ظَهَرَتْ فِى الْبَدائِعِ الَّتى احْدَثَها آثارُ صَنْعَتِهِ، وَ اعْلامُ حِكْمَتِهِ، فَصارَ كُلُّ ما خَلَقَ حُجَّةً لَهُ وَ دَليلًا عَلَيْهِ، وَ انْ كانَ خَلْقاً صامِتاً فَحُجَّتُهُ بِالتَّدبيرِ ناطِقَهٌ، وَ دَلَالَتُهُ عَلَى الْمُبْدِعِ قائِمَةٌ. «5»

و به اندازه‏اى از ملكوت قدرتش، و از شگفتى‏هايى كه آثار حكمتش گوياى آن است، و از اعتراف نياز خلق به آنچه كه با قدرتش آن را حفظ مى‏كند به ما ارائه فرموده كه ما را به قيام دليل قطعى بر معرفت و شناختش راهنمايى نموده است. در ساخته‏هاى بديعش آثار صنع و نشانه‏هاى حكمتش آشكار است، از اين رو آنچه آفريده حجّت و دليلى بر وجود اوست، و اگر موجودى بى‏زبان باشد، تدبير او در وجود آن موجود برهان گويايى بر وجود او، و دليلى محكم بر آفرينندگى ذات پاك اوست.

حضرت حقّ، يگانه‏اى است كه هيچ موجودى نمى‏تواند با آن سر ستيز و رقابت داشته باشد؛ زيرا هر چيزى خواه ناخواه در مسيرى حركت مى‏كند كه حضرت ربّ براى آن ترسيم كرده و سرپيچى از او ناممكن است.

بنابراين سراسر نظام هستى در يك حركت هماهنگ گوش به فرمانِ فرمانده كلّ هستى دارد و در خط اراده مستقيم او مى‏چرخد. هيچ ممكنى قدرت آن را ندارد كه با سلطنت و قدرت شكست‏ناپذير جدال نمايد.

پس امام معصوم عليهم السلام حكومت خدا را در نهايت اقتدار مى‏داند؛ چرا كه هيچ نيازى به پشتيبان و لشكرى ندارد و همه آفرينش در تسخير قدرت اويند و در ادامه بقاى خود نيز به افاضه لحظه به لحظه او نيازمندند.

اقتدار و چيرگى سلطنت او بر تمام هستى به اين معناست كه در قوانين كائنات بين موجودات روابط و نظام حاكم است، هر يك بدون تخلّف به كار خود مشغول مى‏باشد. از ريزترين ذرّه اتمى گرفته تا بزرگ‏ترين اجرام آسمانى در نظارت فرمان اويند.

خداوند سبحان مى‏فرمايد:

ثُمَّ اسْتَوَى‏ إِلَى السَّمَآءِ وَ هِىَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَآ أَتَيْنَا طَائِعِينَ» «6»

آن گاه آهنگ آفرينش آسمان كرد، در حالى كه به صورت دود بود، پس به آن و به زمين گفت: خواه يا ناخواه بياييد. آن دو گفتند: فرمانبردار آمديم.

پژوهش‏هاى امروز بشرى، دست‏يابى به همين قانون مدارى موجودات است كه در روابط بين آنها برقرار شده است.

 [ «11» اللَّهُمَّ وَ قَدْ أَشْرَفَ عَلَى خَفَايَا الْأَعْمَالِ عِلْمُكَ وَ انْكَشَفَ كُلُّ مَسْتُورٍ دُونَ خُبْرِكَ وَ لَا تَنْطَوِي عَنْكَ دَقَائِقُ الْأُمُورِ وَ لَا تَعْزُبُ عَنْكَ غَيِّبَاتُ السَّرَائِرِ]

خدايا! دانشت بر اعمال پنهان واقف است، و هر پوشيده‏اى نزد آگاهيت آشكار است، و امور دقيق و لطيف، از نظرت پنهان نيست، و رازهاى نهان از تو غايب نمى‏شود.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بحار الأنوار: 3/ 259، باب 9، حديث 4؛ التوحيد: 457، حديث 14.

(2)- الكافى: 2/ 55، حديث 3؛ بحار الأنوار: 68/ 321، باب 80، حديث 3.

(3)- الكافى: 2/ 55، حديث 4؛ بحار الأنوار: 68/ 322، باب 80، حديث 4.

(4)- نهج البلاغه: خطبه 108.

(5)- نهج البلاغه: خطبه 90.

(6)- فصّلت (41): 11.