نوشته : حضرت استاد حسین انصاریان
شكى نيست كه وجوب توبه بر عاصيان فورى است و تأخير و تعويق در آن جايز نيست و كسانى كه از توبه غافلند و براى آشتى كردن با خدا و برگشت به سوى او تلاش نمى كنند، به خاطر اين است كه از عواقب آن بى خبرند و نمى دانند كه چه سرنوشت خطرناكى در انتظار آنان مى باشد، ولى اگر كمى در احوال گذشتگان تفكّر و تدبّر نمايند و به آينده انديشه كرده و بفهمند كه انسان تا ابد در اين دنيا جاودانه نخواهد ماند و روزى از اين دنيا كه محل امتحان براى آخرت جاودانه است، رخت برخواهند بست و به محضر دادگاه عدل الهى وارد خواهند شد؛ ديگر توبه را به تأخير نينداخته و هيچ گونه درنگ را براى بازگشت و عذرخواهى از خداوند جايز ندانسته و آماده آشتى با خداوند خواهند شد.
براى بيدارى اين گونه افراد غافل بايد گفت: توجّه داشته باشند كه گناه به منزله زهر مى ماند مى ماند و دين كه به آن آلوده مى شود به منزله بدن شماست، پس هر گاه زهر بر بدن وارد شود، بايد دنبال چاره بود تا زهر را هر چه سريع تر استفراغ كرده تا در معرض نابودى و هلاكت قرار نگيرد، چون اگر بيرون كردن زهر از بدن طولانى شود و به تأخير بيفتد، زهر به تمام اعضاى بدن وارد شده، ديگر با هيچ دوائى نمى شود آن زهر را از بدن خارج كرد، پس هيچگونه اهمال و سهل انگارى جايز نيست.
خطرات تأخير توبه
اگر تأخير در توبه طولانى شود انسان در معرض دو خطر بسيار عظيم قرار خواهد گرفت، كه سالم ماندن از اين خطرها و به سلامت بيرون آمدن از آن مشكل و شايد محال باشد:
خطر اول: رسيدن اجل موعود است، وقتى خبردار مى شود كه بايد از دنيا برود و فرصت هيچ كارى نمانده و تدارك و تلافى ممكن نيست و وقت آن رسيده است كه خداوند مى فرمايد:
وَ حِيلَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ مَا يَشْتَهُونَ» «1»
و [در نتيجه ] ميان آنان و همه خواسته هايشان [به وسيله مرگ ] جدايى انداخته شد.
و هر چه خواهش نمايد كه يك روز يا يك ساعت مرا فرصت دهيد، جواب خواهد شنيد كه: فرصت گذشته و تو را مهلت آن نيست كه خداوند در اين باره مى فرمايد:
مّن قَبْلِ أَن يَأْتِىَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبّ لَوْلَآ أَخَّرْتَنِى إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ» «2»
پيش از آنكه يكى از شما را مرگ در رسد و بگويد: چرا مرا تا مدتى نزديك مهلت ندادى.
در تفسير اين آيه شريفه چنين آمده است كه:
در وقت جان كندن، بعد از آن كه پرده از روى كار برداشته شود و اين شخص بر زشتى كرده خود اطلاع يابد، مى گويد: اى ملك الموت! چه شود كه اگر يك روز ديگر مرا مهلت دهى كه در آن عذر گناهان خود را از پروردگار خود بخواهم و توبه و انابه نمايم و به واسطه آن توشه اى از عمل صالح بردارم؟
جواب مى شنود: كه ايام منقضى شده است و روزى از براى تو نمانده، كه تو را فرصت آن دهيم.
سپس بگويد: يك ساعت مرا مهلت ده!
جواب مى شنود كه: ساعت هاى تو نيز در معرض فنا و زوال بوده و مهلت در آن نيز ميسّر نيست، پس در توبه به روى او بسته شود و او را به دوزخ كشانند و ساقى يأس و نااميدى، شراب حسرت و ندامت بر تضييع عمر و تلف كردن اوقات بر او بنوشاند، و بسا باشد كه از هول صدمات آن حال، تزلزل در بنيان ايمان او راه يابد و اصل دين او نيز بر جاى نماند.
خطر دوّم: آن كه از تراكم ظلمت و معاصى و نشستن غبار گناه بر آينه دل او، آن چنان زنگارى ايجاد شود كه ديگر به صيقل هيچ توبه و انابه اى نتوان به آن جلا داد واو را مثل روز اول درآورد؛ زيرا كه هر معصيتى كه انسان مرتكب مى شود در دل او تاريكى از آن بهم رسد و چون گناهان او بسيار شد، آن تاريكى مرتبه به مرتبه زياد شود تا آنكه تمام قلب را فراگرفته و سياه كند و چون بر گناهان خود اصرار ورزيده و ثبات بخشد و در مقام رفع آن برنيايد آن جرم مى ماند و جوهر قلب را فاسد مى كند كه همچون آيينه اى كه چندين سال زنگار بر آن مانده، هرگز صيقل نگردد.
امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
ما مِنْ شَىْ ءٍ افْسَدَ لِلْقَلْبِ مِنْ خَطِيْئَةٍ انَّ الْقَلْبَ لَيُواقِعُ الْخَطيئَةَ فَلاتَزالُ بِهِ حَتَّى تَغْلِبَ عَلَيْهِ فَيُصَيِّرُ اعْلاهُ اسْفَلَهُ. «3»
هيچ چيز بيشتر از گناه باعث فساد دل نمى شود، به درستى كه دل هر آينه به گناه در مى افتد و هميشه با گناه زد و خورد مى نمايد تا مغلوب او شود، پس چون مغلوب او شد و گناه بر او غالب آمد، بالاى او زير مى گردد. (يعنى سرازير مى شود و به رو درمى افتد چنان كه هرگز نتوان برخاست.)
امام باقر عليه السلام مى فرمايد:
ما مِنْ عَبْدِ الَّا وَ فى قَلْبِهِ نُكْتَةً بَيْضاءَ فَاذا اذْنَبَ ذَنْباً خَرَجَ فِى النُّكْتَةِ نُكْتَةٌ سَوْداءُ فَانْ تابَ ذَهَبَ ذلِكَ السَّوادُ وَ انْ تَمادى فِى الذُّنُوبِ زادَ ذلِكَ السَّوادُ حَتَّى تُغَطِّىَ الْبَياضَ فَاذا غَطَّى الْبَياضُ لَمْ يَرْجِعْ صاحِبُهُ الى خَيْرٍ ابَداً وَ هُوَ قَوْلُ اللَّه عَزَّوَجَلَّ:
كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ» «4». «5»
بنده اى نيست مگر آن كه در دل او نقطه اى سفيد است. پس چون مرتكب گناهى شد، در آن نقطه سياهى به هم رسد. پس اگر در مقام استغفار برآمد و از آن گناه توبه كرد آن سياهى برطرف مى گردد، و اگر در گناه باقى ماند و باز گناه كرد آن سياهى زياد مى شود و تا آن كه همه سفيدى را بپوشد. پس چون سفيدى تمام شد، ديگر هرگز صاحب آن دل روى خير را نمى بيند كه خداوند مى فرمايد: «اين چنين نيست كه مى گويند، بلكه گناهانى كه همواره مرتكب شده اند بر دل هايشان چرك و زنگار بسته است [كه حقايق را افسانه مى پندارند.]»
آرى، بزرگترين و شديدترين عذاب الهى براى غافلان از توبه، همين بس كه بر قلب هايشان مهر زده خواهد شد و همچنان كه آنها خدا را فراموش كردند خدا هم آنان را فراموش مى كند و ديگر روى سعادت و خير را نخواهند ديد كه قرآن مى فرمايد:
وَ لَاتَكُونُواْ كَالَّذِينَ نَسُواْ اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلئِكَ هُمُ الْفسِقُونَ» «6»
و مانند كسانى مباشيد كه خدا را فراموش كردند، پس خدا هم آنان را دچار خود فراموشى كرد؛ اينان همان فاسقانند.
و نيز مى فرمايد:
فَإِنَّهَا لَاتَعْمَى الْأَبْصرُ وَ لكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِى فِى الصُّدُورِ» «7»
حقيقت اين است كه ديده ها كور نيست بلكه دل هايى كه در سينه هاست، كور است!
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- سبأ (34): 54.
(2)- منافقون (63): 10.
(3)- الكافى: 2/ 268، حديث 1؛ وسائل الشيعة: 15/ 301، باب 40، حديث 20572.
(4)- مطفّفين (83): 14.
(5)- الكافى: 2/ 273، حديث 20؛ وسائل الشيعة: 15/ 303، باب 40، حديث 20580.
(6)- حشر (59): 19.
(7)- حج (22): 46.
مطالب فوق برگرفته شده از
کتاب:تفسير و شرح صحيفه سجاديه، جلد یازدهم
منبع : پایگاه عرفان
