خداوند متعال راه توبه و برگشت را به روی انسان ها گشوده است و آنان می توانند با توبه و استغفار، گناهان گذشتة خود را جبران کنند و پس از توبه و انابه به درگاه خدا دیگر بار راه تقوا و عبادت را پیش گیرند. به این جهت قرآن مجید و روایات اهل بیت(ع) مردم را به توبه دعوت و تشویق نموده اند.خداوند در یکی از آیات فرموده است: "قل یا عبادی الّذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا مِن رحمة الله إنّ الله یغفر الذّنوب جمیعاً إنّه هو الغفور الرّحیم و أنیبوا إلی ربّکم؛ ای بندگان خدا که بر خود اسراف و ستم کرده اید، از رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همة گناهان را می آمرزد و به درگاه پروردگارتان انابه کنید".
آیات دیگر هست که همگی دلالت بر غفران و بخشش و عفو الهی دارند. غفران و عفو در لغت به معنای پاک کردن و محو کردن آثار (گناه) است.در روایات از پیامبر(ص) نقل شده است: "التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛ کسی که از گناه توبه کند، مثل کسی است که گناهی نکرده است".
بنابراین توبه کردن از گناهان باعث زدودن و گناه و پاک شدن می شود و در روز قیامت از گناه بازخواست نمی شود ، امّا تذکر چند نکته لازم است.
1ـ توبه باید واقعی و حقیقی باشد. چه بسا افرادی که استغفار می کنند، باز به گناه آلوده می شوند و هیچ گونه تصمیم جدّی بر ترک گناه نمی گیرند. کار این گونه افراد با این گونه استغفار و توبه، شبیه استهزاء و مسخره کردن خدا است! امیرالمؤمنین(ع) در مورد کسی که استغفار لفظی و ظاهری داشت فرمود: "مادرت بر تو بگرید! آیا می دانی توبه و استغفار به چه معنایی است؟ استغفار مقام بلند مرتنبگان است و شش معنا و مرحله دارد، که اولین مرحلة آن پشیمانی جدّی از کرده های زشت است".
2ـ پذیرفته شدن توبه بسیار مهم است. انجام دادن گناه بسیار آسان است امّا توبه کردن و قبول شدن توبه مشکل است، مخصوصاً توبه از برخی گناهان نیاز به گریه و انابة فراوان به درگاه خدا دارد.
3ـ اگر حق النّاس را ضایع کرده است، ابتدا باید آنان راضی شوند، سپس توبه و استغفار به درگاه خدا پذیرفته شود.
4ـ کسی که از ابتدا راه صلاح پیش گیرد، بسیار تفاوت دارد با کسی که اهل معصیت بوده و بعد توبه کرده است، زیرا در آن مدت که او اهل تقوا و پاکی بوده، به همان مقدار جلوتر از گناهکار است و از ارج و قرب معنوی بسیاری برخوردار است.
