شارح «ترجمه و تفسير نهج البلاغة» در توضيح فرامين امام عاشقان مى فرمايد:
حج خانه خدا و اعمالى كه بايستى در آن مقدس ترين معبد الهى انجام بگيرد، به قدرى در سازندگى فرد و اجتماع مؤثر است كه قابل توصيف با قضاياى معمولى نيست، به طورى كه مى توان گفت:
اگر انسانى به آن عمل سازنده توفيق يابد و با اين حال دگرگونى در وضع او موجود نيايد و به مسير تكامل وارد نگردد، حتماً يا به حكمت آنچه كه ديده و عمل كرده است، آگاهى نداشته و يا نيروى غرايز حيوانى و خودخواهى او به قدرى مقاومت داشته است كه اگر خود حق و حقيقت را هم مى ديد و در جاذبه آن قرار مى گرفت، پا به فرار مى گذاشت و كم ترين نتيجه اى را از آن مشاهده نكرده و قرار گرفتن در جاذبه حق و حقيقت را بدست نمى آورد.
منبع : پایگاه عرفان
