تهجّد و عبادت نيمه شب‏

نماز شب كه يازده ركعت است و زمان خواندن آن نيمه شب تا نزديك اذان صبح است، از طرف حضرت حق بر انسان واجب نشده ولى اگر انسان به اراده و اختيار و خواست خود همراه با رغبت و شوق انجام مى دهد از ارزش و فضيلتى برخوردار است كه جز خدا كسى نمى داند.

قرآن مجيد در اين زمينه مى فرمايد:

[تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ* فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ ] .

[ملازم بستر استراحت و خواب نيستند، بلكه ] پهلوهايشان از خوابگاه هايشان دور مى شود در حالى كه همواره پروردگارشان را به علت بيم [از عذاب ] و اميد [به رحمت و پاداش ] مى خوانند و از آنچه آنان را روزى داده ايم، انفاق مى كنند.* پس هيچ كس نمى داند چه چيزهايى كه مايه شادمانى و خوشحالى آنان است به پاداش اعمالى كه همواره انجام مى داده اند، براى آنان پنهان داشته اند.

[وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياماً] .

و آنان كه شب را براى پروردگارشان با سجده و قيام به صبح مى رسانند.

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله در رابطه با عبادت شبانه و تهجد براى خدا در رواياتى مى فرمايد:

«رَكعَتَان يَركَعهُمَا العَبد فِى جَوفِ اللَّيلِ خَيرٌ لَهُ مِنَ الدُّنيَا وَمَا فِيهَا وَلَولَا أنْ أشُقَّ عَلى أُمَّتِى لَفرضتُهُمَا عَلَيْهِمْ» «2».

دو ركعت نماز كه عبد در دل شب به جاى آورد، براى او از دنيا و آنچه در آن است بهتر است، و اگر بر امتم سختى و مشقت نداشت، آن دو ركعت را بر آنان واجب مى كردم.

«عَلَيكُم بِقِيَامِ اللَّيلِ فَإنَّهُ دَأبُ الصَّالِحينَ قَبلَكُم وَإنَّ قِيامَ اللَّيلِ قُربَةٌ إلَى اللَّهِ تَعالى وَتَكفيرٌ لِلذُّنُوبِ وَمَطرَدَةٌ لِلدّاءِ عَنِ الجَسَدِ وَمَنهاةٌ عَنِ الإثمِ».

شما را به عبادت و تهجد شبانه سفارش مى كنم زيرا عبادت در نيمه شب، روش شايستگان پيش از شماست و عبادت شبانه سبب قرب به خداى متعال و آمرزش گناهان و دور كننده بيمارى از بدن و بازدارنده از گناه است.

در روايت است مردى زمان پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله هنگامى كه مردم به خواب مى رفتند، به عبادت پروردگار بر مى خواست، نماز مى خواند و قرآن تلاوت مى كرد و مى گفت: پروردگارا مرا از آتش دوزخ امان بده.

كار او را به پيامبر صلى الله عليه و آله خبر دادند، حضرت فرمود چون به تهجد برخاست مرا خبر كنيد، پس از خبر شدن به پشت ديوار خانه اش آمد و ناله او را شنيد، چون به صبح رسيد به او فرمود: فلانى چرا از خدا درخواست بهشت نكردى؟ گفت يا رسول اللَّه من شايسته آن مقام نيستم، و عملم به آنجا نمى رسد، چيزى نگذشت كه جبرئيل نازل شد و به پيامبر صلى الله عليه و آله گفت به فلانى خبر بده كه خدا او را از آتش امان داد و به بهشت وارد كرد.

از امام صادق عليه السلام در رابطه با عبادت شبانه روايت شده است:

«إنَّ مِن رَوْحِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ثَلَاثَةً: التَّهَجُّدَ باللَّيلِ، وإفطَارَ الصَّائِمِ، وَلِقَاءَ الإخوَانِ» .

از رحمت خدا سه چيز است: عبادت شبانه، افطار دادن به روزه دار، و ديدار با برادران دينى.

مردى به محضر امام صادق عليه السلام آمد و نسبت به حاجتى به حضرت شكايت كرد و در شكايتش پافشارى نمود تا جايى كه نزديك بود از گرسنگى شكايت كند، امام صادق عليه السلام به او فرمود: نماز شب مى خوانى؟

گفت: آرى؛ حضرت رو به اصحابش كرد و فرمود: دروغ مى گويد، كسى كه گمان مى كند نماز شب مى خواند و در روز گرسنه مى ماند، خداى بزرگ معيشت روز را به سبب نماز شب ضامن شده است .