تهذیب نفس چه ربطى با تحصیل علم دارد؟اگر تهذیب نفس موجب پیشرفت علم مى‏شود ، چرا بعضى از دانشمندان بدون تهذیب نفس پیشرفت کرده اند؟

پرسش ها معرّف دغدغه هاى درونى فرد و جلوه اى از فضاى ذهنى و گرایش هاى روحى است. پرسش هاى نیکوى شما، بازگو کننده روح حقیقت طلب تان مى باشد و نشان مى دهد که سؤال را به قصد فهم و دریافت حق و شناخت راه آن طرح کرده اید.در رابطه تهذیب نفس با تحصیل علم، حقیقت این است که بشر توانسته است بدون اتکاى به ایمان و تهذیب نفس، به پیشرفت هاى شگفت انگیزى نایل گردد و از اعماق زمین تا اوج آسمان ها و از ردون ذرات بى جان اتم تا ژرفاى روان آدمى را بکاوَد و در کشف و شناخت اسرار هستى، قله هاى بلند و رفیعى را پشت سر بگذارد.کسى نمى تواند ادعا کند که بین ایمان یا تهذیب نفس و تحصیل علم، رابطه علّى و معلولى و ملازمه عقلى طرفینى وجود دارد، به گونه اى که هر جا »علم« هست، لزوماً ایمان و تهذیب نفس نیز حضور دارد و یا هر جا تهذیب نفس باشد، علم حاصل مى شود.نه واقعیات موجود آن را تأیید مى کند و نه در هیچ شریعت آسمانى اعتقادى بر آن است. قرآن کریم، از کسانى نام مى برد که عالِم بوده اند، ولى ایمان نداشته اند، مانند شیطان و فرعون و قارون که درباره آن ها فرمود: »و حَجَدوا بها وَاسْتیقنتها أنفسهم ظلماً و علوّاً؛ به خاطر ستم و روحیه برترى جویى، آن را انکار کردند، حال که نسبت به آن یقین داشتند« از طرفى در طول تاریخ بسیارى از دانشمندان و متبکران و مخترعان وجود دارند که مدارج علمى را پیموده اند، ولى فاقد ایمان و تهذیب نفس بوده اند.ایمان و تهذیب نفس از یک سو و دانش از زاویه دیگرى، روى انسان تأثیر مى گذارد. آن دو متمم و مکمّل یکدیگرند اما نوع و کیفیت تأثیر گذارى متفاوت است.علم چراغ اندیشه را روشن مى سازد و به تدریج آن را پرنورتر مى کند، ولى تنها ایمان و تهذیب نفس است که مى تواند چراغ قلب و روح آدمى را روشن کند، یا جلا دهد و هویّت انسانى به او ببخشد.شهید مطهرى مى گوید: علم به ما روشنایى و توانایى مى بخشد و ایمان عشق و امید و گرمى. علم ابزار مى سازد و ایمان مقصد... .

علم مى نمایاند که چه هست و ایمان الهام مى بخشد که چه باید کرد؟انیشتین مى گوید: علم ما را از آن چه هست، آگاه مى سازد و تنها دین و وحى است که ما را بر آن چه سزاوار و شایسته است، مطّلع مى کند.استاد مطهرى مى گوید: نه علم مى تواند جانشین ایمان گردد و نه ایمان مى تواند جانشین علم گردد. طبیعت را به ما بشناساند، قوانین آن را بر ما مکشوف سازد و خود ما را به ما بشناساند.اگر منظور از علم در سؤال علم بشرى و مصطلح باشد (مانند علوم انسانى، تجربى، فنى و غیره) تهذیب نفس موجب پیشرفت ان علوم نمى گردد، بلکه زمینه استفاده صحیح از آن دانش ها را فراهم مى کند اما اگر منظور از علم، بصیرت و نورانیت و معرفت باشد، قطعاً تقوا و تهذیب نفس در آن تأثیر بسزایى دارد. قرآن مجید مى فرماید: »واتقواللَّه و یعلمکم اللَّه؛ تقوا پیدإ؛ خخ کنید تا خدا به شما تعلیم دهد«.در آیه دیگر مى فرماید: »اگر تقوا داشته باشید، خداوند قدرت تشخیص حق از باطل را در شما قرار مى دهد«.