از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: هر گاه کسى از شما خواست دعا کند ابتدا درود بر پیامبر بفرستد زیرا درود بر پیامبر مقبول الهى واقع مى شود و خداوند این طور نیست که بعضى از دعا را بپذیرد و بخش دیگر آن را رد کند. (امالی شیخ طوسی ج 1 ص 157)
واژه ى "دعا" به معناى خواندن و حاجت خواستن و استمداد است و گاهى مطلق خواندن از آن منظور است. دعا در اصطلاح، "خواستن حاجت از خداى متعال" است. واژه دعا و مشتقات آن در قرآن کریم تقریباً در 13 معنا به کار رفته است.
چون دعا نیز نوعى عبادت است لذا مانند دیگر عبادت ها داراى شرایط مثبت و منفى است که با رعایت آنها، عامل تقرّب بوده و مستجاب خواهد شد. معناى "استجابت دعا" این نیست که دعا فوراً مستجاب شده و آثار آن سریعاً ظاهر گردد؛ لذا گاهى اثر اجابت بعد از چهل سال ظاهر مى شود و یا اینکه خداوند عوض آن دعا را در آخرت به چند برابر عطا مى کند به طورى که دعاکننده با مشاهده ى آن آرزو مى کند، اى کاش هیچ دعا و حاجتى از من در دنیا مستجاب نمى شد.
دانشمندان اسلامى با استفاده از آیات قرآنى و روایات معصومین علیهم السلام براى دعا آداب و شروطى را ذکر کرده اند که اگر رعایت شود دعا حتماً مستجاب خواهد شد از جمله آن شرایط که مرحوم فیض ذکر نموده؛ ده شرط است و از کتاب "عدة الداعى" نیز ده شرط دیگر را نقل نموده است. صاحب کتاب "دعاها و تهلیلات قرآن" هفده شرط را متذکر شده است.
با توجه به تعابیرى که در روایات مختلف به کار رفته، مى توان شرایطى را که به طور حتم در اجابت دعا نقش دارند، نام برد مانند: دعا نباید بر خلاف نظام احسن عالم و قضاى قطعى الهى باشد وگرنه رد شده و مستجاب نمى شود؛ دعا باید مسبوق و مختوم به صلوات بر پیامبر صلى الله علیه وآله و آل او باشد؛ دعا کننده باید معرفت و شناخت کامل قلبى نسبت به خدا داشته باشد؛ تنها امیدش به خدا باشد و بر غیر او تکیه نداشته باشد؛ حالت اخلاص و اضطرار در او باشد؛ زبان و قلبش با هم هماهنگ باشند؛ اتیان واجبات و ترک محرمات نموده و طلب استغفار از گناهان خود کند؛ اصرار بر دعا کند و با یقین از خدا بخواهد و مأیوس نباشد؛ و بگوید خدایا آن گونه که تو صلاح مى دانى و به مصلحت من است انجام بده و یقین بداند که خداوند مستجاب خواهد کرد، اگرچه آثار آن بعداً ظاهر شود.
چرا استجابت دعایمان به تاخیر می افتد؟
همان گونه که می دانید تمام انسان ها همواره از راه های گوناگون؛ مانند بیماری، مرگ، مشکلات و گرفتاری و... در معرض آزمایش هستند و این سنت قطعی خداوند است: «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى، و کاهش در مالها و جانها و میوه ها، آزمایش مى کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان » (بقره، 155)
اگرچه اجابت دعا از سوی خدای متعال قطعی است، اما اگر قرار بود خداوند به تمام دعاهای یک انسان مطابق با درخواست های او پاسخ دهد، تصور کنید آیا خواسته های این انسان حد و اندازه دارد؟! آیا اگر با دعا بیماری فردی شفا یافت، فقر و تنگ دستیش برطرف شد، و... به همین مقدار بسنده خواهد کرد؟، آیا از خدا نخواهد خواست که به من عمر جاودانه ده، آیا در خواست های دیگری ندارد؟ آیا با این فرض آزمایش های الاهی معنایی خواهد داشت؟!
همان گونه که مستحضرید، خداوند وعده داده که مرا بخوانید و من شما را اجابت می کنم، («پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم»!، غافر، 60) اما این معنایش این نیست که با دعا به تمام خواسته های دنیایی خویش خواهید رسید! ممکن است بسیاری از این دعاها پاسخ هایش اخروی و آن دنیایی باشد. اگر این گونه بود که طبق وعده الاهی، با دعا تمام بیماری ها به بهبودی منجر می شد، پس تکلیف دانش پزشکی و پزشکان چه می شد، و همین طور دیگر اسباب و علل طبیعی.
بنابر این، عالم، عالم اسباب و مسببات است و هر چیزی مسیر طبیعی خود را طی می کند، مگر در جاهای خاصی که دعا جلوی آن اثر طبیعی را خواهد گرفت، بنابر مصالحی. پس اگر دیدی جایی دعا مستجاب نشد، اولاً: باید دید که این دعا شرایط استجابت را داشت؟، ثانیاً: بر فرض دارا بودن شرایء مصلحت دیگری بود که این دعا به اجابت نرسد و شاید این دعا جلوی مفسده ای را گرفته باشد که ما نمی دانیم؛ لذا در این گونه موارد باید تسلیم قضا و رضای الاهی بود. و گفت:
من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد
نکته ی پایانی:
از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند: هر گاه کسى از شما خواست دعا کند ابتدا درود بر پیامبر بفرستد زیرا درود بر پیامبر مقبول الهى واقع مى شود و خداوند این طور نیست که بعضى از دعا را بپذیرد و بخش دیگر آن را رد کند. (امالی شیخ طوسی ج 1 ص 157)
منابع:
سایت اسلام کوئیست
امالی شیخ طوسی
فرآوری: آمنه اسفندیاری
منبع : اسلام کوئیست
