«اگر کسی به گونه ای رفتار کند که خدا راضی باشد، هر چند مردم از او ناراضی باشند، خداوند تقدیری برایش پیش می آورد که از شر مردم در امان بماند.»
رأى مردم، بى ارزش است!
وجدان را آگاهی از شخصیت و درون خود تعریف كرده اند كه عاملی برای شناخت مسائل و جوانب مربوط به حیات اوست. وجدان یك درك باطنی است ، دركی كه انسان حتی بدون آموزش در می یابد برای این جهان گرداننده ای است (وجدان توحیدی) و هم درمی یابد كه مسیر حیات باید در جهت امانت و صداقت باشد و دروغ و خیانت زشت و نارواست.
برخى روایات بر این نكته تأكید كرده اند كه رأى مردم در برابر داورىِ وجدان، بى ارزش است؛ یعنى اگر وجدان، درستى و خوبىِ كارى را گواهى مى دهد، انسان حق ندارد به دلیل این كه مردم نمى پسندند، آن را رها كند. نیز اگر وجدان كارى را نادرست و بد مى داند ، انسان حق ندارد آن را انجام دهد، به این دلیل كه مردم، آن را مى پسندند!
سخن خدا و رسولش مطابق وجدان است!
به طور كلّى، احكام دین اسلام با منطق خرد و فطرت، منطبق، و با نیازهاى واقعى و خواسته هاى فطرى انسان، كاملاً هماهنگ اند. امام على علیه السلام در این باره مى فرماید:
إنَّهُ لَم یَأمُركَ إلاّ بِحَسَنٍ، و لَم یَنهَكَ إلاّ عَن قَبیحٍ؛ خداوند، تو را جز به نیكى، فرمان نداده و جز از زشتى، نهى نكرده است.
رسول اكرم صلی الله علیه و آله نیز در این زمینه می فرماید: «اگر کسی برای جلب رضایت یك مخلوق، ابایی از خشم خدا نداشته باشد، خدا آن مخلوق را بر او مسلط می کند.»
واجباتِ دینى، همان دعوت به انجام دادن خیرات و نیكى ها هستند و محرّمات دینى، چیزى جز باز داشتن از بدى ها و ناهنجارى ها نیستند. ازهمین رو، امام على علیه السلام مى فرماید:
لَو لَم یَنْهَ اللّهُ عَن مَحارِمِهِ، لَوَجَبَ أن یَجتَنِبَهَا العاقِلُ؛ چنانچه خداوند از حرام هایش نهى نكرده بود، بر عاقل بود كه از آنها بپرهیزد.
بر این پایه، روشن مى شود كه محكمه وجدان، علاوه بر تشخیص كارهاى خوب و بد، مى تواند در پاره اى از موارد، درباره درستى و نادرستى یا میزان درستى سخنانى كه در ارتباط با مقرّرات اسلامى به پیامبر خدا و یا اهل بیت ایشان، نسبت داده مى شود، داورى كند؛ زیرا به طور قطع، آنان بر خلاف منطق عقل و فطرت، چیزى نگفته اند. از این رو ، از پیامبر صلى الله علیه و آله روایت شده است كه:
إذا سَمِعتُمُ الحَدیثَ عَنّى تَعرِفُهُ قُلوبُكُم و تَلینُ لَهُ أشعارُكُم و أبشارُكُم و تَرَونَ أنَّهُ مِنكُم قَریبٌ، فَأَنَا أولاكُم بِهِ؛ و إذا سَمِعتُمُ الحَدیثَ عَنّى تُنكِرُهُ قُلُوبُكُم و تَنفِرُ مِنهُ أشعارُكُم و أبشارُكُم و تَرَونَ أنَّهُ بَعیدٌ منكُم، فَأَنَا أبعَدُكُم مِنهُ؛
هرگاه سخنى از من شنیدید كه دل هایتان آن را مى شناسد و پوست و خونتان نسبت به آن نرم (پذیرا) مى شود و مى بینید كه به شما نزدیك است، پس من به آن سخن، سزاوارترم؛ و هرگاه حدیثى از من شنیدید كه دل هایتان آن را نمى پذیرد و خون و پوستتان از آن مى رمد و آن را از خودتان دور مى یابید، پس من از آن، دورترم.
به وجدان خود گوش کنید نه حرف مردم!
از سیدالشهداء علیه السلام نقل شده كه فرمود: «اگر کسی به گونه ای رفتار کند که خدا راضی باشد، هر چند مردم از او ناراضی باشند، خداوند تقدیری برایش پیش می آورد که از شر مردم در امان بماند؛ اما اگر کسی بخواهد در جامعه محبوب باشد و به این خاطر رفتاری را انجام دهد كه خدا از آن راضی نباشد، خدا هم كار او را به مردم وا می گذارد.»
برخى روایات بر این نكته تأكید كرده اند كه رأى مردم در برابر داورىِ وجدان، بى ارزش است؛ یعنى اگر وجدان، درستى و خوبىِ كارى را گواهى مى دهد، انسان حق ندارد به دلیل این كه مردم نمى پسندند، آن را رها كند.
رسول اكرم صلی الله علیه و آله نیز در این زمینه می فرماید: «اگر کسی برای جلب رضایت یك مخلوق، ابایی از خشم خدا نداشته باشد، خدا آن مخلوق را بر او مسلط می کند.» امام رضا علیه السلام نیز از پیامبر اكرم صلوات الله علیه نقل می فرماید: «اگر کسی به خاطر رضایت سلطان یا حاکم رضایت خدا را رعایت نکند، از دین خدا خارج شده است و ایمان واقعی ندارد.» چون اصل ایمان یعنی پرستش خدا؛ لازمه این امر اطاعت از او است؛ پس كسی كه نسبت به اطاعت از خدا بی اعتنا باشد، زمینه خروج از دین خدا برایش فراهم شده است. آنچه در این روایات مطرح شده، مذمت دنبال رضایت و خوش آمد مردم بودن است، و انسان از كسب جایگاه و موقعیت نزد مردم، بدون در نظر داشتن رضایت خدا است، منع می کند.
--------------------------------------------------------
- نهج البلاغة ، نامه ٣١.
- بحارالانوار، ج 68، ص 208؛ ج 74، ص 156.
- عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج 2، ص 69.
غرر الحكم و دررالکلم، ح ٧٥٩٥.
- كنز العمّال ، ج1، ص ٩٠٣
منبع : تبیان
