رعایت اصول اخلاقی و انسانی در برابر دشمنان موضوعی است که امام علی(ع)، به آن اهتمام ویژه داشت، به گونه‌ای که حتی در برابر دشمنان در حال نبرد نیز از اخلاق اسلامی روی نگردانده است. آن‌حضرت پیوسته به نیروهای تحت امرش نیز سفارش می‌‌کرد تا به اخلاق اسلامی پای‌بند باشند. این مسئله چه در رفتار و چه در عملکرد حضرتش فراوان قابل مشاهده است.
بخشی از فرمان امام علی(ع) به نیروهایش در برخورد با دشمنان در این روایت موجود است:
«نَصْرٌ عُمَرُ بْنُ سَعْدٍ وَ حَدَّثَنِی رَجُلٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِیهِ: أَنَّ عَلِیّاً (ع) کَانَ یَأْمُرُنَا فِی کُلِّ مَوْطِنٍ لَقِیَنَا مَعَهُ عَدُوَّهُ یَقُولُ: «لَا تُقَاتِلُوا الْقَوْمَ حَتَّى یَبْدَءُوکُمْ فَإِنَّکُمْ بِحَمْدِ اللَّهِ عَلَى حُجَّةٍ وَ تَرْکُکُمْ إِیَّاهُمْ حَتَّى یَبْدَءُوکُمْ حُجَّةٌ أُخْرَى لَکُمْ عَلَیْهِمْ فَإِذَا قَاتَلْتُمُوهُمْ فَهَزَمْتُمُوهُمْ فَلَا تَقْتُلُوا مُدْبِراً وَ لَا تُجْهِزُوا عَلَى جَرِیحٍ وَ لَا تَکْشِفُوا عَوْرَةً وَ لَا تُمَثِّلُوا بِقَتِیلٍ فَإِذَا وَصَلْتُمْ إِلَى رِحَالِ الْقَوْمِ فَلَا تَهْتِکُوا سِتْراً وَ لَا تَدْخُلُوا دَاراً إِلَّا بِإِذْنِی وَ لَا تَأْخُذُوا شَیْئاً مِنْ أَمْوَالِهِمْ إِلَّا مَا وَجَدْتُمْ فِی عَسْکَرِهِمْ وَ لَا تُهَیِّجُوا امْرَأَةً بِأَذًى وَ إِنْ شَتَمْنَ أَعْرَاضَکُمْ وَ تَنَاوَلْنَ أُمَرَاءَکُمْ وَ صُلَحَاءَکُمْ فَإِنَّهُنَّ ضِعَافُ الْقُوَى وَ الْأَنْفُسِ وَ الْعُقُولِ وَ لَقَدْ کُنَّا وَ إِنَّا لَنُؤْمَرُ بِالْکَفِّ عَنْهُنَّ وَ إِنَّهُنَّ لَمُشْرِکَاتٌ وَ إِنْ کَانَ الرَّجُلُ لَیَتَنَاوَلُ المَرْأَةَ فِی الْجَاهِلِیَّةِ بِالْهِرَاوَةِ أَوِ الْحَدِیدِ فَیُعَیَّرُ بِهَا عَقِبُهُ مِنْ بَعْدِهِ»
دستور آن‌حضرت به لشکرش، قبل از برخورد با هر دشمنی، چنین بود: تا دشمن با شما آغاز به جنگ نکرد، شما با ایشان نجنگید؛ زیرا شما بحمد اللَّه بر علیه دشمنتان دلیل و حجت دارید، و این هم که آنان آغازگر جنگ باشند، نه شما، دلیل دیگرى بر ضرر آنها خواهد بود.
اگر جنگیدید و دشمن را شکست دادید، فراری‌ها را نکشید و به زخمی‌ها آسیب نرسانید، عورتى را برهنه نسازید و کشته‌‌اى را مثله نکنید، اگر به قرارگاه دشمن وارد شدید پرده‌اى را مدرید، و جز به فرمان من به خانه‌‌اى وارد نشوید و چیزى از اموال ایشان را جز آنچه در میادین جنگ باشد برندارید، به هیچ زنى آزار و گزندى نرسانید، اگرچه به ناموس شما دشنام دهند و فرماندهان و نیکان شما را نیز مشمول دشنام خود سازند؛ زیرا چنین زنانی ضعیف ، کم تحمل و کم خرد می باشند، و ما مأمور بودیم (در زمان رسول خدا) آن زمان که آنان زنان مشرکى بودند نیز از آزار رساندن به ایشان خوددارى کنیم. در روزگار جاهلى هم اگر مردى زنى را با چماقى یا پاره آهنى مى‌زد تا بر او دست یابد پس از وى (حتى) بازماندگان آن مرد به سبب چنان رفتار (ناهنجارى که از او سر زده بود) سرزنش مى‌‌شدند.
امام (ع) در این عبارات چند اصل مهم اخلاقی را به پیروانش سفارش می‌کند:
1. پیش‌‌قدم نشدن در جنگ و نبرد با دشمن
2. نکشتن زخمى‌ها و مجروحان لشکر شکست خورده
3. جلوگیری نکردن از دست‌رسی دشمن به آب
4. آسیب نرساندن به غیر نظامیان
5. متعرض نشدن به زنان
6. پرده‌‌‌درى نکردن نسبت به مردان
7. بدون اجازه صاحب خانه، وارد منزل کسی نشدن و چیزى از اموال آنها برنداشتن.
منبع : پایگاه عرفان
