علم پيشين حضرت حق و اختيار انسان‏

حال، سوال اين است كه علم حضرت حق در مسير حركت كائنات چه جايگاه و تأثيرى دارد؟ پاسخ اين است كه علم پروردگار فراگير بوده و بر همه هستى‌در همه زمان‌هااحاطه دارد، اما اين علم سبب سعادت و شقاوت انسان‌ها نيست. براى مثال، وقتى معامار چيره‌دست و كاركشته‌اى از كنار ديوارى عبور مى‌كند و درباره مقاومت و پايدارى آن ديوار نظر مى‌دهد و مى‌گويد ديوار تا چند روز آينده خراب مى‌شود و آن ديوار خراب شد، علت خرابى ديوار علم معمار نيست، بلكه بنيان سست و مشكلاتى از اين دست است.
بدين ترتيب، خداوند از ازل مى‌دانسته شمر امام حسين، عليه السلام، را به شهادت مى‌رساند، اما علم پروردگار سبب‌ساز قتل امام حسين، عليه السلام، نبوده است. عمل خود شمر علت شهادت امام است، در حالى كه خدا وقوع اين اتفاق را از قبل مى‌دانسته است.