در برخی از روایت های اسلامی مشاهده می کنیم که امام به کعبه تشبیه شده است. بررسی این روایت ها با معنای امام می تواند نشان دهد که به چه دلیل این روایت ها در تاریخ اندیشه اسلام به وجود آمده است.
امام و پیشوا به کسی گفته می شود که پیش جماعتی افتاده رهبری ایشان را در یک مسیر اجتماعی یا مرام سیاسی یا مسلک علمی یا دینی به عهده گیرد و البته به واسطه ارتباطی که با زمینه خود دارد در وسعت و ضیق، تابع زمینه خود خواهد بود.
آیین مقدس اسلام (چنانکه از فصلهای گذشته روشن شد) زندگانی عموم بشر را از هر جهت در نظر گرفته، دستور می دهد، از جهت حیات معنوی مورد بررسی قرار داده و راهنمایی می کند و در حیات صوری نیز از جهت زندگی فردی و اداره آن مداخله می نماید چنانکه از جهت زندگی اجتماعی و زمامداری آن (حکومت) مداخله می نماید.
بنابر جهاتی که شمرده شد، امت و پیشوائی دینی در اسلام از سه جهت ممکن است مورد توجه قرار گیرد:از جهت حکومت اسلامی و از جهت بیان معارف و احکام اسلام و از جهت رهبری و ارشاد حیات معنوی. شیعه معتقد است که چنانکه جامعه اسلامی به هر سه جهت نامبرده نیازمندی ضروری دارد، کسی که متصدی اداره جهات نامبرده است و پیشوائی جماعت را در آن جهات به عهده دارد، از ناحیه خدا و رسول باید تعیین شود و البته پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز به امر خدا تعیین فرموده است.
امامت و جانشینی پیغمبر اکرم (ص) و حکومت اسلامی
انسان با نهاد خدادادی خود بدون هیچگونه تردید، درک می کند که هرگز جامعه متشکلی مانند یک کشور یا یک شهر یا ده یا قبیله و حتی یک خانه که از چند تن انسان تشکیل یابد، بدون سرپرست و زمامداری که چرخ جامعه را به کار اندازد و اراده او به اراده های جزو حکومت کند و هر یک از اجزای جامعه را به وظیفه اجتماعی خود وادارد، نمی تواند به بقای خود ادامه دهد و در کمترین وقتی اجزای آن جامعه متلاشی شده وضع عمومیش به هرج و مرج گرفتار خواهد شد.
در برخی از روایت های اسلامی مشاهده می کنیم که امام به کعبه تشبیه شده است. بررسی این روایت ها با معنای امام می تواند نشان دهد که به چه دلیل این روایت ها در تاریخ اندیشه اسلام به وجود آمده است.
به همین دلیل کسی که زمامدار و فرمانروای جامعه ای است (اعم از جامعه بزرگ یا کوچک) و به سمت خود و بقای جامعه عنایت دارد، اگر بخواهد به طور موقت یا غیر موقت از سر کار خود غیبت کند البته جانشینی به جای خود می گذارد و هرگز حاضر نمی شود که قلمرو فرمانروایی و زمامداری خود را سر خود رها کرده از بقا و زوال آن چشم پوشد.
رئیس خانواده ای که برای سفر چند روزه یا چند ماهه می خواهد خانه و اهل خانه را وداع کند، یکی از آنان را (یا کسی دیگررا) برای خود جانشین معرفی کرده امورات منزل را به وی می سپارد. رئیس مؤسسه یا مدیر مدرسه یا صاحب دکانی که کارمندان یا شاگردان چندی زیر دست دارد، حتی برای چند ساعت غیبت، یکی از آنان را به جای خود نشانیده دیگران را به وی ارجاع می کند و به همین ترتیب.
اسلام دینی است که به نص کتاب و سنت بر اساس فطرت استوار است و آیینی است اجتماعی که هر آشنا و بیگانه این نشانی را از سیمای آن مشاهده می کند و عنایتی که خدا و پیغمبر به اجتماعیت این دین مبذول داشته اند هرگز قابل انکار نبوده و با هیچ چیز دیگر قابل مقایسه نیست.
امام شبیه است با کعبه
در منابع اسلامی،روایتی به شرح زیر وجود دارد:
فردی به امام باقر علیه السلام عرض کرد: اى آقاى من آیا این امر امامت از آن شما نیست؟ امام باقر (علیه السلام) فرمود: چرا. عرض کردم: پس براى چه از حق خودتان صرف نظر کردید، در صورتى که خداى تعالى فرماید: «و پیکار کنید در راه خدا آن گونه که شایسته جهاد او است، او برگزید شما را، سوره حج، آیه 78» فرمود: پس چرا امیر المؤمنین(علیه السلام) از حق خود صرف نظر کرد؟ جابر گوید: خود آن حضرت فرمود: چون یاورى نیافت، آیا نشنیده‌‌اى که خداى تعالى در داستان لوط فرماید: « لوط گفت: کاش مرا بر شما نیرویى بود یا پناه مى‌‌بردم به پایگاهى سخت، سوره هود آیه 80» و به طور حکایت از حضرت نوح(علیه السلام) فرماید: «خدا را خواند که منم مغلوب پس یارى فرما، سوره قمر، آیه 10» و در داستان موسى(علیه السلام) فرماید: « موسى عرض کرد پروردگارا من مالک نیستم جز خودم و برادرم را پس جدایى افکن میان ماو گروه فاسقان، سوره مائده، آیه 25» پس در جایى که پیغمبر چنین باشد وصى او از پیغمبر عذرش بیشتر است، اى جابر مثل امام مثل کعبه است که نزدش مى‌‌روند، و او نزد کسى نیاید.
کارکرد اجتماعی امام،در منابع روایی مانند کعبه است و مردم همانگونه که به سمت کعبه برای انجام فریضه الهی حج می روند برای اجرای احکام اجتماعی الهی نیز بایستی به سمت امام معصوم بروند. این موضوع زمانی محقق خواهد شد که امت اسلامی به سخنان امام گوش دهند و اگر این گونه نباشد،امام وظیفه رهبری خویش را نمی تواند به درستی انجام دهد و بدین ترتیب،امامت نمی تواند ضامن نجات جامعه از گمراهی باشد.
منابع:
1. دانشنامه حوزه
فرآوری: محمد باعزم
منبع : پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ نیوز
