چقدر به دیگران کمک کنیم؟!

روان شناسان، مهربانی را مجموعه ای از احساسات مرتبط با نوع دوستی، همیاری، سخاوت و تمایل کلی برای کمک به دیگران می دانند. افراد مهربان معتقدند که دیگران نیز به اندازه آنها اهمیت دارند. همچنین، از نظر آنها دادن باارزش تر از گرفتن است. نتایج پژوهش ها نشان داده اهست که اعمال خیرخواهانه و کمک به دیگران سبب افزایش بهزیستی روانی و جسمانی افراد می شود.
به واقع زندگی چیست؟ آیا فقط خوردن و خوابیدن و...؟! شده که لحظاتی در زندگی به یاد و فکر دیگران هم باشیم؟ آن زمان هایی که غرق در خوشی و رفاه و شادی، گذراندن وقت در بازار و پاساژهای رنگارنگ یا رفتن به رستوران های آن چنانی هستیم، به فکر این هستیم که کودکی گرسنه در همین نزدیکی ها (نه در سومالی، نه در استان های محروم کشورمان، بلکه در چهار راه بالایی منزلمان)، تکه نانی را خالی خالی و بزحمت می خورد بلکه سیر بماند، یا پدری از خجالت اینکه شب عیدی دستش خالی است و نمی تواند برای خانواده اش کاری بکند تا دلشان را شاد بکند هستیم؟!!
فقط گرسنگی نیست! یادم می آید که فردی از نداشتن هزینه بیمارستان و عمل جراحی از سوی پزشک از بیمارستان مرخص شد و چند روزی طول نکشید که به گناه بی پولی فلج کامل شد...
از دیدگاه روانشناسی افرادی که کمک کردن به دیگران را (اعم از انسان، حیوان و گیاهان) یکی از دغدغه های اصلی خود می بینند، به بالاترین جایگاه انسانی رسیده اند. طبق نظریه مزلو (که همگی با آن آشنا هستید) انسان ها مراتب نیازها را طی می کنند.
کسانی که به نیازهای سطح پایین توجه می کنند و فقط به فکر خودشان هستند بیشتر مستعد بیماریهای روانی و قلبی-عروقی هستند. از آن طرف افرادی که برای دیگران قدم برمی دارند، پرشور، آسوده، ضد بیماری، ارزشمند و مقبول همگان هستند. خب چرا ما وجدانی آسوده و نفسی از اعماق راحتی نداشته باشیم؟
قرآن مى فرماید: «ما أنفقتُم من شى ء فهو یُخلِفُه» (سوره سبأ، آیه 39) یعنى هر چیزى را انفاق كنید پاداش دارد؛ چه كم باشد چه زیاد؛ كمك ناچیز هم مى تواند در جاى خود نقش داشته باشد، گاهى یك برگ زرد در یك حوض آب كشتى چندین مورچه مى شود.
در این ایام که روزهای آخر سال می باشد، محرومین و نیازمندان را فراموش نکنیم. نگوییم ما که چیزی نداریم و توان آن چنانی نداریم که به نیازمندان کمک کنیم؛ یادمان باشد گاهی كمكِ اندك مورد نیاز است و بیش از آن لزومى ندارد، چنانكه براى تلفن عمومى پول خرد نیاز است و اسكناس قیمتى نقشى ندارد. اگر خراشى به پوست دست وارد شود یك قطعه پارچه نازك كارساز است و لحاف و پتو نقشى ندارد.
خداوند متعال، چهار نوبت با صراحت، چنین اعلام می دارد: "إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ"؛ (بقره/195) «خدا نیکوکاران را دوست می دارد.» و در 4 آیه تأکید می کند که؛ "إِنَّ اللَّهَ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنینَ"؛ (توبه/120) «خدا پاداش نیکوکاران را ضایع نمی کند.»
قرآن در بیش از نه مورد درباره پاداش های محسنین می فرماید: "وَ کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ"؛ (انعام/84) به راستی این گونه نیکوکاران را پاداش می دهیم.»
و درباره پاداش اخروی محسنان تعبیرات بلندی آمده است که عبارت اند از:
1. جاودانگی در بهشت: "خالِدینَ فیها وَ ذلِکَ جَزاءُ الْمُحْسِنینَ"؛ (مائده/85) همیشه در آن خواهند بود و این است جزای نیکوکاران.»
2. گواراترین زندگی: "کُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنیئاً بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * إِنَّا کَذلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنینَ" (مرسلات/ 44) بخورید و بیاشامید در حالی که برای شما گوارا باشد به خاطر کارهایی که انجام دادید. ما این چنین پاداش نیکوکاران را می دهیم.»
3. پاداش دنیا و آخرت: «فَآتاهُمُ اللَّهُ ثَوابَ الدُّنْیا وَ حُسْنَ ثَوابِ الآْخِرَةِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ»؛ (آل عمران/148) خداوند ثواب و بهترین پاداش آخرت را به آنها(محسنان) داد؛ (زیرا) خداوند نیکوکاران را دوست می دارد.»
4. هر چه بخواهند: «لَهُمْ ما یَشاؤُنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ذلِکَ جَزاءُ الْمُحْسِنینَ»؛ (زمر/34) برای آنان هر چه بخواهند نزد پروردگارشان وجود دارد؛ این است پاداش نیکوکاران.»
گاهی می فرماید: «سَنَزیدُ الْمُحْسِنینَ»؛ (اعراف/161) به زودی برای محسنان می افزاییم.» سپس در دو آیه می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنینَ»؛(عنکبوت/69) به راستی حتماً خدا با نیکوکاران است.»
تا می توانی در پی گره گشایی از مشکل مردم باش
خداوند متعال در آیه ۲۷۳ سوره بقره در رابطه با گره‌ گشایی از کار مردم می ‌فرماید: «لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ ضَرْبًا فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ؛ (این صدقات ) براى آن (دسته از) نیازمندانى است که در راه خدا فرو مانده‌ اند، و نمى ‌توانند ‌(براى تأمین هزینه زندگى ) در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتن دارى ، فرد بى ‌اطلاع ، آنان را توانگر مى ‌پندارد. آن‌ ها را از سیمایشان مى ‌شناسى . با اصرار،‌(چیزى ) از مردم نمى ‌ خواهند. و هر مالى ‌(به آنان ) انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است. »
کسانی که به نیازهای سطح پایین توجه می کنند و فقط به فکر خودشان هستند بیشتر مستعد بیماریهای روانی و قلبی-عروقی هستند. از آن طرف افرادی که برای دیگران قدم برمی دارند، پرشور، آسوده، ضد بیماری، ارزشمند و مقبول همگان هستند. خب چرا ما وجدانی آسوده و نفسی از اعماق راحتی نداشته باشیم؟
در آیه هفت سوره طلاق در این رابطه آمده است: «لِیُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ فَلْیُنفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْرًا؛ بر توانگر است که از دارایى خود هزینه کند و هر که روزى او تنگ باشد باید از آنچه خدا به او داده خرج کند خدا هیچ کس را جز [به قدر] آنچه به او داده است تکلیف نمى ‌ کند خدا به‌ زودى پس از دشوارى آسانى فراهم مى ‌ کند.»
در آیه ۳۴ سوره توبه نیز اشاره شده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّ کَثِیرًا مِّنَ الأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَیَأْکُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَیَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلاَ یُنفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ؛ اى کسانى که ایمان آورده‌ اید بسیارى از دانشمندان یهود و راهبان اموال مردم را به ناروا مى ‌ خورند و [آنان را] از راه خدا باز مى ‌ دارند و کسانى‌ که زر و سیم را گنجینه مى ‌ کنند و آن‌را در راه خدا هزینه نمى ‌کنند ایشان را از عذابى دردناک خبر ده.»
کلام آخر
قرآن مى فرماید: «ما أنفقتُم من شى ء فهو یُخلِفُه» (سوره سبأ، آیه 39) یعنى هر چیزى را انفاق كنید پاداش دارد؛ چه كم باشد چه زیاد؛ كمك ناچیز هم مى تواند در جاى خود نقش داشته باشد، گاهى یك برگ زرد در یك حوض آب كشتى چندین مورچه مى شود.
در این ایام که روزهای آخر سال می باشد، محرومین و نیازمندان را فراموش نکنیم. نگوییم ما که چیزی نداریم و توان آن چنانی نداریم که به نیازمندان کمک کنیم؛ یادمان باشد گاهی كمكِ اندك مورد نیاز است و بیش از آن لزومى ندارد، چنانكه براى تلفن عمومى پول خرد نیاز است و اسكناس قیمتى نقشى ندارد. اگر خراشى به پوست دست وارد شود یك قطعه پارچه نازك كارساز است و لحاف و پتو نقشى ندارد.
سوزنِ بسیار نازكِ آمپول، موادّى را به بدن بیمار منتقل و او را نجات مى دهد، در حالى كه تیرآهن ساختمانى این نقش را ندارد.
کمک کردن مارا سبک بال و آسوده می کند و غل و زنجیر کینه و خودخواهی را جدا می کند. و آنوقت است که طعم دیگر زندگی را می چشیم.
کمک کردن فقط پولی نیست! خانومی را بیاد دارم که روزهای جمعه به آسایشگاه کهریزک می رفت و مادران مسن را حمام می کرد. نه هزینه ای و نه چک و تراولی! و کدام چک و پول و دلار می تواند با این لذت و پاداش برابری کند؟

منابع:
خدمت به مردم؛ مجله مبلغان، اسفند 1387 و فروردین 1388 - شماره 113
گره ‌گشایی از کار مردم از نگاه قرآن؛ خبرگزاری بین المللی قران کریم، 28 دی 1393
میزان کمک به دیگران بر مبنای قرآن؛ سایت موعود، 25 فروردین 1394