گاهی وضعیت بازار به گونه ای می شود که بعضی از بازاریان و تولید کنندگان از وضعیت موجود سود برده ولی درمواقع دیگر بعضی از صاحبان مشاغل به دلیل مشکلاتی که به وجود آمده با بدهی های سنگین روبه‌رو می شوند و زیان می کنند .
قرآن و احادیث معصومین (علیهم السلام) دنیا را همچون بازاری تشبیه کرده اند که انسان ها فروشنده هستند و عمر خودشان که سرمایه اصلی انسان است را می فروشند و بعضی افراد این سرمایه خود را به رضایت الهی معامله می کنند که بالاترین سود را می برند ولی بعضی دیگر عمر آنها چراگاه شیطان شده و به ورشکستگی و زیان واقعی می رسند.
که در این زمینه حدیثی از امام هادی علیه السلام می باشد که فرمودند: الدُّنْیَا سُوقٌ رَبِحَ فِیهَا قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ. دنیا بازاری است که در آن بعضی افراد سود و بعض دیگر ضرر می کنند. (تحف العقول، ص: 484)
اگر کسی دنیا داشته باشد ولی به وسیله کفر خود نتواند به رضایت الهی برسد زیان کننده واقعی است و به این نکته خداوند در قرآن متذکر شده است: «إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْ‌ءُ الْأَرْضِ ذَهَباً وَ لَوِ افْتَدى بِهِ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِینَ»(آل‌عمران،91) همانا كسانى كه كفر ورزیدند و در حال كفر مردند، اگر چه زمین را پر از طلا كرده و به عنوان فدیه و باز خرید (از عذاب) بدهند، هرگز از هیچ یك از آنان پذیرفته نمى شود.
انسان باید توجه کند که خداوند دنیا را براى او خلق کرده است ، نه انسان را براى دنیا، همانگونه که در قرآن آمده است: «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُم» (بقرة،29) پس انسان باید از نعمت های موجود به گونه ای استفاده کند که به حداکثر سود یعنی رضایت الهی برسد.
اگر کسی عمر خود را برای رسیدن به دنیا بگذراند و فکری به آخرت خود نکند از بزرگترین ضررکنندگان است چون انسان می تواند در دنیا به گونه ای مشكلش را حل كند، امّا در آخرت چنین نیست همچنین سختی ها و خوشی های دنیا زود گذر است ولی در آخرت ماندگار و همیشگی است و اگر کسی خوشی همیشگی را با خوشی زودگذر عوض کند بخاطر این ضرر بزرگ، اطرافیان او را سرزنش خواهند کرد.
با توجه به سخن گهربار امام هادی علیه السلام که فرمودند: «بعضی افراد در این بازار دنیا سود و بعضی دیگر زیان می کنند» به این نکته می رسیم که خداوند به همه نعمت و سرمایه اولیه داده است و داشتن دنیا دلیل بر برتری و بزرگی افراد نیست بلکه آنکه بتواند بهترین تجارت و پرسودترین معامله با سرمایه خود انجام دهد انسانی باهوش است .
دنیا و آخرت منافاتی با هم ندارند
اگر کسی دنیا داشته باشد ولی به وسیله کفر خود نتواند به رضایت الهی برسد زیان کننده واقعی است و به این نکته خداوند در قرآن متذکر شده است: «إِنَّ الَّذِینَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْ أَحَدِهِمْ مِلْ‌ءُ الْأَرْضِ ذَهَباً وَ لَوِ افْتَدى بِهِ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِینَ» (آل‌عمران،91) همانا كسانى كه كفر ورزیدند و در حال كفر مردند، اگر چه زمین را پر از طلا كرده و به عنوان فدیه و باز خرید (از عذاب) بدهند، هرگز از هیچ یك از آنان پذیرفته نمى شود.
دنیا و آخرت با هم منافاتى ندارند، کسی که باهوش باشد علاوه بر آنکه از امکانات و لذت های دنیا بهره می برد ولی هرگز آخرت را فراموش نمی کند، که خداوند در وصف این افراد چنین فرموده است: «.. مِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً» (بقره، 201) و بعضى می‌گویند: پروردگارا! به ما در دنیا نیکى عطا کن و در آخرت نیز نیکى مرحمت فرما
خداوند در این آیه، زرنگ ترین انسان را معرفی کرده که همه افراد برای رسیدن به چنین جایگاهی باید برنامه ریزی کرده و به گونه ای زندگی کنند تا به خیر دنیا و آخرت (همان سود زیاد از بازار دنیاست) برسند.
در بعضی کتب تفسیرى همچون كشّاف، المیزان، مجمع البیان، برهان آخرین آیه‌اى كه بر رسول خدا صلى الله علیه و آله نازل شده را «آیه 281 سوره بقره » می دانند که به دستور پیامبر صلى الله علیه و آله در دومین سوره قرآن قرار داد ه شده است. در این سوره به مسلمانان هشدار داده می شود که از روز قیامت پروا کنند که در آن روز جزاى آنچه را كسب كرده، بدون كم و كاست داده مى‌شود، یعنی انسان مسلمان باید به فکر این باشد که در این دنیا به گونه ای عمل کند که در آخرت ضرر نکند و به سود برسد.
انسانی می تواند در بازار دنیا سود کند که جلوه هاى دنیا هیچ وقت دل او را نرباید ولی اگر کسی دنیا در نظرش زیبا جلوه کند و فراموش کند که در بازار دنیا باید کالای خود را به بالاترین قیمت یعنی حسنه در آخرت بفروشد او زیان دیده ای می باشد که شیطان دنیا را در نظر او زیبا جلوه کرده : « «زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطانُ أَعْمالَهُمْ» (انفال، 48)
داشتن دنیا و امکانات آن دلیل بر شایسته بودن افراد نمی شود و هر کس که دنبال آن باشد خداوند به او می دهد « ... وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِی الشَّاكِرِینَ» (آل‌عمران، 145) هر كس پاداش دنیا را بخواهد از آن به او مى‌دهیم، و هركس پاداش آخرت را بخواهد از آن به او مى‌دهیم، و بزودى سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد.
رسیدن به درجه بالای مسلمانی
کسی که عملش برای دنیا نیست بلکه دنیا را فقط برای تجارت با خدا می خواهد او یک انسان باتقوا و پرهیزگاری است که خداوند مژده نتیجه معامله اش را به اوداده است « قُلْ أَ أُنَبِّئُكُمْ بِخَیْرٍ مِنْ ذلِكُمْ لِلَّذِینَ اتَّقَوْا عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ» (آل‌عمران، 15) بگو: آیا شمارا به بهتر از اینها خبر دهم؟ براى كسانى كه تقوا داشته باشند...
برای رسیدن به درجه بالای مسلمانی باید در راه عبادت خداوند استوار و محکم باشیم تا با ازدست دادن دنیا با خدا قهر نکنیم و یا هنگامی که به دنیا رسیدیم خدا را فراموش کنیم ، همانگونه که امام هادی علیه السلام می فرمایند:« مَن کَانَ عَلی بَیِّنةٍ مِن رَبِّهِ هَانَت عَلیهِ مَصائِبُ الدُّنیا وَ لَو قرضَ و نشر» (تحف العقول، ص 511) هر که بر طریق خداپرستی محکم و استوار باشد، مصائب دنیا بر وی سبک آید، گر چه تکه تکه شود.
كفّار و افراد سست ایمان که تحلیل درستی از خلقت دنیا و انسان ندارند دنیا را پایدار، عزّت را در گرو تكیه به كفّار و طول عمر خود را مایه ى خیر و بركت مى پندارند كه قرآن و احادیث معصومین علیهم السلام ادعای آنها را اشتباه می دانند.
هر کسی به دنبال دنیا باشد، به آن می رسد
داشتن دنیا و امکانات آن دلیل بر شایسته بودن افراد نمی شود و هر کس که دنبال آن باشد خداوند به او می دهد « ... وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یُرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِی الشَّاكِرِینَ» (آل عمران، 145) هر كس پاداش دنیا را بخواهد از آن به او مى‌دهیم، و هركس پاداش آخرت را بخواهد از آن به او مى دهیم، و بزودى سپاسگزاران را پاداش خواهیم داد.
اگر کسی خدا را شناخت و در مسیر بندگی عبادت او محکم و ثابت قدم بود، هیچ وقت ناملایمتی و سختی های دنیا او را از مسیر بندگی دور نمی کند و هیچ شکایتی نخواهد کرد همانگونه که باباطاهر می گوید :
یکی درد و یکی درمان پسندد یکی وصل و یکی هجران پسندد
من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد
سخن پایانی
دنیا بازاری است که انسان ها در حال خرید و فروش هستند و ما باید سعی کنیم در این بازار به گونه ای خرید کنیم که علاوه بر دنیا به آخرت نیز دست یابیم و در مسیر بندگی خداوند به گونه ای پایدار باشیم که سختی و ناملایمتی های دنیا نتوانند ما را از طریق بندگی خدا دور کنند.
سید عبدالحمیدطباطبایی
منبع : تبیان
