اگر اندکی از حجم خودشیفتگی های رایج خود را کم کنیم، اقرار خواهیم کرد که، زندگی در دنیا و فضای مدرنیته امروزی، زنگارهایی از جنس تاریکی را بر روح و جان ما نشانده است؛ خودشیفتگی هایی که انسان را از هویت واقعی او دور ساخته، به بیماری خود فراموشی، خدا فراموشی مبتلا کرده است، در این بین انسان های زیرک و هوشیار همواره به دنبال محملی برای نجات از این تاریکی ها و یافتن هویت واقعی خود می گردند.
سه ارتباط طلایی در سه روز اعتکاف
اعتکاف فرصتی برای اصلاح و بهبود هوشمندانه ی سه ارتباط طلایی و مهم در زندگی است. انسان نیاز مبرمی به ارتباط با خدای متعال، و ارتباط صحیح و زیرکانه با خود و سایر موجودات دارد.
1-ارتباطی صحیح و ضروری با خدا
اگر به خوبی در نیازهای اساسی انسان در دنیا نگریسته شود، متوجه خواهیم شد، انسان به طور فطری رو به سوی باری تعالی دارد، فطرت او به گونه ای سرشته شده است که بزرگترین گمشده او در دنیا، تقرب و نزدیکی به خالق هستی است: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّه؛[روم، آیه30] فطرتى كه خداوند، انسان ها را بر آن آفریده دگرگونى در آفرینش الهى نیست.»، هر چند که به خاطر پاره ای از کاستی ها که در نحوه زندگی انسان وجود دارد، این گمشده به فراموشی سپرده شده است؛ اما فرصت طلایی اعتکاف و وقوف در خانه خدا، محملی برای اصلاح و بهبود این ارتباط طلایی و اساسی است.
انسان در فرهنگ قرآن مأمور به یاد و ارتباط صحیح با خدای متعال شده است، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثیراً وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصیلاً؛ [احزاب، آیه41و 42] اى كسانى كه ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد كنید، و صبح و شام او را تسبیح گویید.»، ثمره این ارتباط زیبا چیزی جز خیر و برکت وخروج از تاریکی و ظلمات نیست؛ کما اینکه در ادامه آیه می فرماید: «هُوَ الَّذی یُصَلِّی عَلَیْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ لِیُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ كانَ بِالْمُؤْمِنینَ رَحیماً؛[احزاب، آیه43] او كسى است كه بر شما درود و رحمت مى فرستد، و فرشتگان او (نیز) براى شما تقاضاى رحمت مى كنند تا شما را از ظلمات (جهل و شرك گناه) به سوى نور (ایمان و علم و تقوا) رهنمون کند او نسبت به مؤمنان همواره مهربان بوده است.»
در ایام اعتکاف انسان با قرار گرفتن در مغناطیس عفو و بخشش الهی، فرصت توبه و بازگشت از رفتارهای غلط را پیدا می کند، و این بازگشت و انابه فصل جدیدی در زندگی معنوی انسان به وجود می آورد. از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که حضرت رسول (صلی الله علیه و اله) فرمودند "ماه رجب ماه استغفار اُمّت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است: «رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِی أَكْثِرُوا فِیهِ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِیم
2-ارتباط صحیح و طلایی با خود
انسان بیش از آنکه نیاز به ارتباط با سایر انسان ها داشته باشد، نیاز به رابطه صحیح با خویش دارد، تا اینکه هویت الهی و آسمانی خود را درک کند، و از بیماری خطرناک خود فراموشی نجات یابد. به همین جهت است، باری تعالی انسان را متوجه خودش می کند و می فرماید: «أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُم؛[بقره، آیه44] آیا مردم را به نیكى فرمان مى دهید و خود را از یاد مى برید.»، همچنین در آیه دیگر خدای متعال زیان کار واقعی را کسی معرفی می فرماید که سرمایه خویش از دست داده است: «قُلْ إِنَّ الْخاسِرینَ الَّذینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلیهِمْ یَوْمَ الْقِیامَة؛[زمر، آیه15] بگو: زیانكاران واقعى آنانند كه سرمایه وجود خویش و بستگانشان را در روز قیامت از دست داده اند.»
در آیه دیگر خدای متعال انسان را متوجه این مسئله می کند، که هر کار نیکی که انسان در دنیا انجام می دهد در واقع به سود خود انسان است: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها؛[اسراء، آیه7] اگر نیكویى كنید براى خودتان نیكویى كرده اید، و اگر بدى كنید به خود كرده اید.»، انسان در فرصت به دست آمده در ایام اعتکاف می تواند به خود رجوع کند، و راهی مناسب در جهت اصلاح نفس و بهبود رفتار و رویکرد خود داشته باشد.
نکته قابل تأمل:
به اذعان محققان علوم اسلامی هرگاه انسان رفتار با خود را اصلاح کند، تأثیر شگرف آن را می تواند در ارتباط با خدا، و سایر همنوعان مشاهده کند، در مناجات ائمه اطهار (علیه السلام) نیز شاهد بیان این ارتباط هستیم، در مناجاتی از امام سجاد(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «وَ اجْعَلْنَا مِنَ الَّذِینَ عَرَفُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَیْقَنُوا بِمُسْتَقَرِّهِمْ فَكَانَتْ أَعْمَارُهُمْ فِی طَاعَتِكَ تَفْنَى؛ [1] ما را از کسانی قرار ده که خود را شناختند و به مکان استقرار شان یقین کردند؛ پس عمرشان را در مسیر اطاعت از تو سپری کردند.»
3-اصلاح رابطه با دیگران
با رجوع به درگاه الهی و اقرار به قصور و کوتاهی ها، و انتظار از باری تعالی برای عفو و بخشش، انسان می آموزد که باید در ارتباط با دیگران تجدید نظر کند و قصور و کوتاهی دیگران را ببخشد، و اینکه مدارا و تعامل مناسب با دیگران را سر لوحه زندگی معنوی خود قرار دهد و از سخت دلی کناره گیری کند، خدای متعال به انسان سفارش می کند: «وَ لْیَعْفُوا وَ لْیَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ؛[نور، آیه22] باید عفو كنند و چشم بپوشند آیا دوست نمى‌دارید خداوند شما را ببخشد؟! و خداوند آمرزنده و مهربان است!.»
سه فاکتور طلایی در ایام اعتکاف
برای دست یابی و موفقیت در این سه حوزه طلایی بخصوص در ایام اعتکاف، معتکف نیازمند ابزاهای مهمی است که در ادامه به بعضی از آن موارد اشاره خواهیم کرد:
الف) ابزار اندیشه و تفکر: استفاده صحیح از تفکر و تعقل از جمله مهمترین ابزارهایی است که همواره مورد تأکید و سفارش منابع اسلامی بوده است. بی شک با بهره گیری مناسب از این قوه، در سه روز خلوت با خالق هستی انسان می تواند تصمیمی جدی و راسخ در جهت اصلاح روابط سه گانه خود داشته باشد.
به اذعان محققان علوم اسلامی هرگاه انسان رفتار با خود را اصلاح کند، تأثیر شگرف آن را می تواند در ارتباط با خدا، و سایر همنوعان مشاهده کند، در مناجات ائمه اطهار (علیه السلام) نیز شاهد بیان این ارتباط هستیم، در مناجاتی از امام سجاد(علیه السلام) این چنین نقل شده است: «وَ اجْعَلْنَا مِنَ الَّذِینَ عَرَفُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَیْقَنُوا بِمُسْتَقَرِّهِمْ فَكَانَتْ أَعْمَارُهُمْ فِی طَاعَتِكَ تَفْنَى؛ [1] ما را از کسانی قرار ده که خود را شناختند و به مکان استقرار شان یقین کردند؛ پس عمرشان را در مسیر اطاعت از تو سپری کردند.»
ب) ابزار استغفار و بازگشت: در ایام اعتکاف انسان با قرار گرفتن در مغناطیس عفو و بخشش الهی، فرصت توبه و بازگشت از رفتارهای غلط را پیدا می کند، و این بازگشت و انابه فصل جدیدی در زندگی معنوی انسان به وجود می آورد. از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که حضرت رسول (صلی الله علیه و اله) فرمودند "ماه رجب ماه استغفار اُمّت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است: «رَجَبٌ شَهْرُ الِاسْتِغْفَارِ لِأُمَّتِی أَكْثِرُوا فِیهِ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ فَإِنَّهُ غَفُورٌ رَحِیم.»[2]
سخن آخر
ماه رجب و فرصت سه روزه ی اعتکاف، فرصت مناسبی برای تجدید نظر و اصلاح رفتار انسانی است. آنچه در این امر مهم می باشد این است که، انسان خود را در این موقعیت منحصر به فرد و ارزشمند قرار دهد و از برکات آن بهره مند سازد.
پی نوشت ها:
[1]. بحار الأنوار، ج91، ص128.
[2]. وسائل الشیعة، ج10، ص512.
علی بیرانوند
منبع : پایگاه تبیان
