یکی از کلماتی که ما بسیار استفاده می کنیم، کلمه ی عربی برکت است که با مشتقات مختلفی چون تبریک، مبارک و... استفاده می شود، به طوری که در قرآن کریم حدود 32 بار به کار رفته است. حال سؤال این است که این برکت یعنی چه؟
واژه شناسان نوشته اند: «بركت» در اصل «از بَرَكَ البعیر» می باشد وقتی شتر روی زمین می نشیند و سینه ی او به زمین می رسد و به حالت ثبات و قرار می رسد عرب می‌گوید بَرَكَ البعیر. پس بركت به معنای ثابت بودن می باشد. همچنین معنای رشد و نمو و زیاد شدن هم می دهد...
و برخی نوشته اند: «بركت» به معنای خیر و فضل و زیاده است چه مادی و چه معنوی.
اصل معنای برکت یعنی خیر، نه صرفاً زیاد شدن چیزی؛ چنانچه ممکن است یک چیزی زیاد باشد اما برکت نداشته باشد ... خانه ای ممکن است بزرگ باشد اما هیچ خیر و برکتی در آن نباشد اما خانه ای کوچک پر از خیر و برکت و کارها و اتفاقات خیر در آن می شود
یک درخت ممکن است خیلی بلند و تنومند باشد اما هیچ میوه و خیری ندارد اما یک درخت کوتاه و لاغر خیرش زیاد است. ... بركت امری است مهم تر از ثروت ، ضمن اینكه ثروت ممكن است موقتی یا فقط مختص به مال باشد اما بركت پایدار است و تنها به مال تعلق نمی گیرد بلكه به زوایای مختلف زندگی مانند عمر و زمان را در برگیرد.
مقصود از بركت در زبان دین آن چیزى است كه در آن خیر معنوى و یا مادى منتهى به معنوى باشد ، مانند آن دعایى كه ملائكه در حق ابراهیم (علیه السلام) كرده و گفتند : «رحمة الله و بركاته علیكم اهل البیت» كه مراد از آن، بركت معنوى مانند دین و قرب خدا و سایر خیرات معنوى می‌باشد، و نیز بركت حسى مانند مال و كثرت و بقاى نسل و دودمان و سایر خیرات مادى است كه برگشت آن به معنویات مى باشد.
در قرآن کریم حول محور برکت در یکی از آیات می فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض» ((و اگر اهل آبادیها، ایمان مى آوردند و تقوا پیشه مى كردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها مى گشودیم)) (سوره اعراف 96)
نظر مفسران در مورد معنای بركت
1. در تفسیر المیزان علامه طباطبائی (ره) پس از اشاره به معنای لغوی و سینه شتر می نویسند: و بركت، ثبوت خیر خداوندى است در چیزى، و اگر در قرآن می فرماید: «لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّماءِ وَالأَرْضِ» براى این است كه خیرات در زمین و آسمان قرار گرفته، همچنانكه آب در بركه جاى مى گیرد و مبارك چیزى است كه این خبر در آن باشد و به همین معنا است آیه ی «هذَا ذِكْرٌ مُّبَارَكٌ أَنزَلْنَاهُ»
سپس مى گوید: از آنجایى كه خیرات الهى از مقام ربوبیتش به طور نامحسوس صادر مى شود، و مقدار و عدد آن هم قابل شمردن نیست، لذا به هر چیزى كه داراى زیاده غیرمحسوسى است مى‌گویند: این چیز مبارك و داراى بركت است، روایتى هم كه مى گوید: «هیچ مالى از صدقه دادن كم نمى‌شود.» مقصودش همین نقصان غیرمحسوس است.
بنابر این ، بركت به معناى خیرى است كه در چیزى مستقر گشته و لازمه ی آن شده باشد ، مانند بركت در نسل كه به معناى فراوانى اعقاب یا بقاى نام و دودمان است ، و بركت در غذا كه به معناى سیر كردن مردم بیشترى است ، و بركت در وقت كه به معناى گنجایش داشتن براى انجام كارى است.
از آنجا كه غرض از دین تنها سعادت معنوى و یا سعادت حسى است كه به سعادت معنوی منتهی می شود، لذا مقصود از بركت در زبان دین آن چیزى است كه در آن خیر معنوى و یا مادى منتهى به معنوى باشد ، مانند آن دعایى كه ملائكه در حق ابراهیم (علیه السلام) كرده و گفتند : «رحمة الله و بركاته علیكم اهل البیت» كه مراد از آن، بركت معنوى مانند دین و قرب خدا و سایر خیرات معنوى می‌باشد، و نیز بركت حسى مانند مال و كثرت و بقاى نسل و دودمان و سایر خیرات مادى است كه برگشت آن به معنویات مى‌باشد.
2. صاحب تفسیر مجمع البیان چنین می نویسد: «بركت» در اصل به معنای ثبوت است یعنی چیزی كه به حال خود ثابت است. و بركت ثبوت و ماندن خیر است در حال نمو. «بركه» همان گودال شبیه حوض كه آب را در خود نگه می دارد از همین ماده است كه به واسطه ثبوت آب در آن، به این نام خوانده می‌شود.
مردم مکه آمدند از هر طایفه ای جمع شدند که بروند پیامبر را بکشند ... آن شب علی علیه السلام جای پیامبر خوابید و پیغمبر رفتند در غار و یک تار عنکبوت پیامبر را حفظ کرد ... تار عنکبوتی که اوهن البیوت است و با یک فوت از بین می رود، این اوهن البیوت برکت پیدا کرد و اشرف مخلوقات را حفظ کرد ... این یعنی برکت
3. در تفسیر نمونه چنین می خوانیم: «بركات» جمع «بركت» است و این كلمه در اصل به معناى ثبات و استقرار چیزى است و به هر نعمت و موهبتى كه پایدار بماند اطلاق مى‌گردد، در برابر موجودات بى بركت، كه زود فانى و نابود و بى اثر مى شوند.
وقتی اوهن البیوت، اشرف مخلوقات را حفظ می کند
مردم مکه آمدند از هر طایفه ای جمع شدند که بروند پیامبر را بکشند ... آن شب علی علیه السلام جای پیامبر خوابید و پیغمبر رفتند در غار و یک تار عنکبوت پیامبر را حفظ کرد ... تار عنکبوتی که اوهن البیوت است و با یک فوت از بین می رود، این اوهن البیوت برکت پیدا کرد و اشرف مخلوقات را حفظ کرد ... این یعنی برکت
شن های طبس برکت شد و طرح امریکا را خنثی کرد ... گاهی یک کتاب برکت می شود ... همین کتاب مفاتیح که مال شیخ عباس قمی است کتابی شد با برکت که در اکثر خانه ها در کنار قرآن قرار دارد و همه دارند و از آن استفاده می کنند.
امام حسین یک برادر داشت به نام حضرت ابالفضل علیه السلام که یکی بود اما با برکت بود، یار برادرش در کربلا شد اما یوسف هم برادر داشت آن هم 10 تا که بی برکت بودند و او را در چاه انداختند ...
پول نداری دلالی کن
قدیمی ها با یه غذا ساده دور هم جمع می شدند، بگو بخند داشتند، با یه مقدمات ساده بساط شادی و کار خیر را فراهم می کردند؛ به عبارت دیگر دوره همی هایشان با برکت بود؛ دلالی می کردند تا گرفتاری ها را حل می کردند، جوان ها را ازدواج می دادند، زن و شوهر، بچه با پدر و مادر را آشتی می دادند اما امروزه می بینیم با تمام تجملات و ابزارهای مدرن صله رحم ها بی برکت شده، کار نویی نمی کنند، دور هم جمع می شوند و آجیل می خورند و می روند؛ کسی از مشکل کسی خبر ندارد اگر هم خبر داشته باشه برای اینکه مبادا قدمی بخواهد بردارد خودش را به بی خبری می زند.
یک درخت ممکن است خیلی بلند و تنومند باشد اما هیچ میوه و خیری ندارد اما یک درخت کوتاه و لاغر خیرش زیاد است. ... بركت امری است مهم تر از ثروت ، ضمن اینكه ثروت ممكن است موقتی یا فقط مختص به مال باشد اما بركت پایدار است و تنها به مال تعلق نمی گیرد بلكه به زوایای مختلف زندگی مانند عمر و زمان را در برگیرد.
کلام آخر
دور همی هایمان را برکت دار کنیم؛ کارهای بیهوده و تکراری نکنیم فکر کنیم که در این فرصتی که فراهم شده کاری کنیم که نو باشد ، به درد بخور باشد ... قهرها را به آشتی تبدیل کنیم، گره ها های مالی را برطرف کنیم؛ اگر خودمان پول نداریم واسطه بشیم، دلالی کنیم با زبانمان، با آبرویمان گره ها را باز کنیم: ولا یحض علی طعام المسکین نباشیم ...
برای برکت پیدا کردن فکر کنیم ... می خواهیم هدیه ببریم، کتاب بخریم، فکر کنیم که چه چیزی ببریم و بخریم که برکت داشته شود، تمام نشود و ماندگار باشد.
منابع:
بركت در كار و زندگی، درس هایی از قرآن، حجت الاسلام قرائتی
برنامه سمت خدا، برکت در زندگی، حجت الاسلام قرائتی
فرآوری: زهرا اجلال
منبع : پایگاه تبیان
