امام عارفان در صحنه دعا نیز چون میدان جنگ، تکاور بیان را به جولان آورده است و آنچنان مفاهیمی عرفانی به جای گذاشته است که عارفی بزرگ چون حضرت امام خمینی(رحمه الله)در وصفش می فرمایند:«من کوردل تاکنون نتوانستم بعض فقرات این دعای شریف را به جد بخوانم»!!
به زبان علی علیه السلام دعا بخوانیم
حضرت علی علیه السلام یکی از نیایشگران بی نظیر اسلام است که منابع عظیمی از دعا را با نیایش خویش برای ما به وجود آورده است. امام عارفان در صحنه دعا نیز چون میدان جنگ، تکاور بیان را به جولان آورده است و آنچنان مفاهیمی عرفانی به جای گذاشته است که عارفی بزرگ چون حضرت امام خمینی(رحمه الله) در وصف جمله: «فهبنی یا الهی و سیدی و مولایی و ربی صبرت علی عذابک فکیف اصبر علی فراقک» می فرمایند: «من کوردل تاکنون نتوانستم این فقره و بعض فقرات دیگر این دعای شریف را به جد بخوانم، بلکه آن را به زبان علی علیه السلام می خوانم و ندانم آن چیست که صبر بر آن از عذاب خدا در جهنم مشکل تر است.»
این نیایش ها و درخواست های امام بزرگ عارفان است که او را در چشم دشمنانش نیز بسیار بزرگ می کند ترسیم گر چهره درونی و عارفانه امام است.
شاخص ترین دعاهای امام را می توان اینگونه بر شمرد:
دعاهایی در حق پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
بار خدایا، عرصه وسیعی از سایه بیکرانت را بر آن وجود نازنین بگستران. از خیرات فراوان فضل و احسانت بر او عنایت فرما، آن چنان که شایسته عظمت رسالتی که او در این دنیا تبلیغ نمود، بوده باشد و منزلت و مقام آن سرور کائنات را در دیار ابدیت از همه منزلت ها و مقامات بالاتر بفرما و بنائی را که او برای نجات انسان ها نهاده است بر همه بناهای بنیان گذاران بلند بدار. نوری که بر آن وجود پاک عنایت فرموده ای تکمیل و اتمام بفرما.
«ن به تو نیازی دارم که جز فضل تو نمی تواند آن را جبران کند و این فقر و پریشانی را جز احسان وجود تو نتواند رفع نماید، پس در این مقام، رضای خویشتن را به ما عطا کن و دست نیاز ما را از دامن غیر خود کوتاه گردان.»
در جای دیگر نیز در مورد حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: خداوند، از عدالت خود برای آن بزرگوار خطی وافر عطا فرما، و پاداشی از خیر فراوان از فضل خود به آن صاحب رسالت عنایت فرما، خداوندا، بنای او را بالاتر از بنای بناکنندگان قرار بده و او را از بهترین الطاف میزبانی در بارگاهت اکرام بفرما، و مقام و منزلت او را شریف بگردان، وسیله برای او عنایت بفرما و از عظمت و فضیلت برخوردارش بساز.
دعاهایی در خصوص استغفار
مقصود از آمرزش بنده به وسیله خداوند یا این است که حضرت حق در قیامت گناهانش را بپوشاند تا به هلاکت اخروی دچار نشود و یا گناهانش را برای مردم دنیا فاش نکند تا رسوا شود. مغفرت به هر دو معنی، نتیجه اش یک چیز است و آن توفیق دست یافتن به سعادت اخروی و دوری از پیروی شیطان بر انجام گناه است.
آمرزش طلبی امام در دعاهای ایشان، در موارد زیر است.
- بخشش گناهانی که خداوند به آنها آگاه تر است.
- آمرزش وعده هایی که در پیش خود برای رضای خدا انجام دادن آنها تعهد کرده، اما آنها را انجام نداده است.
- غفران خواستن از این که نفس، کارهای خیر مورد رضای خدا را با ریاکاری و خودبینی و غرور در می آمیزد و نیت قربت را به قصد غیر خدا تبدیل می کند.
- مغفرت خواستن از گناهانی که با اشاره چشم صورت می گیرد.
- مغفرت خواهی از شهوات نفسانی.
- آمرزش خواهی از گناهانی که از لغزش زبان حاصل شده است.
با توجه به موارد بالا، شارحین در رابطه با ارتکاب گناه یا عدم ارتکاب گناه توسط حضرت بحث نموده و بعضی گفته اند مغفرت خواستن آن حضرت بر فرض وقوع است و بعضی عنوان نموده اند که این دعا را امام(ع) برای تربیت افراد امت و آموزش دادن چگونگی آمرزش خواهی از گناهان آورده اند و یا به منظور تواضع و فروتنی در پیشگاه حق و اقرار به بندگی ذکر کرده اند.
درخواست شهادت یا منزلت و مقام شهداء
این درخواست در چند مورد به چشم می خورد از جمله:
مقصود از آمرزش بنده به وسیله خداوند یا این است که حضرت حق در قیامت گناهانش را بپوشاند تا به هلاکت اخروی دچار نشود و یا گناهانش را برای مردم دنیا فاش نکند تا رسوا شود.
«و ان اظهرتهم علینا، فارزقنا الشهاده و اعصمنا من الفتنه » و چنانچه آنها را بر ما غلبه دادی شهادت نصیب ما گردان و از شرک و فساد ما را نگاه دار » «نسأل اللّه منازل الشهداء و معایشة السعداء و مرافقة الانبیاء ؛ از خدا می خواهیم که درجات شهیدان، و زندگی سعادت مندان، و همنشینی پیامبران را به ما عنایت کند.».«و ان یختم لی و لک بالسعاده و الشهاده » و از او مسئلت دارم که زندگی من و تو را با سعادت و شهادت پایان بخشید.
عدم ستم در موقع پیروزی
وقتی برای روبه رو شدن با مردم شام در صفین مصمم می شوند از خداوند درخواست عدم ستم با دشمنان در موقع پیروزی را می نمایند، حضرت در حق کسانی که آماده رفتن به جنگ هستند دعا می کنند، از خداوند می خواهند که در صورت پیروزی در میدان نبرد، جنگجویان پیروز را از خطر غرور که باعث انحراف از جاده حق می شود، حفظ بفرمایند.
در خواست های معنوی
از زبان پرهیزکاران عرضه می دارد که: بار پروردگارا، ما را در مورد گناهانی که به ما نسبت می دهند مواخذه مفرما و نسبت به نیکی هایی که درباره ما گمان می برند و ما را از آن برتر قرار ده و گناهانی را که نمی دانند بیامرز.
یا می فرماید: از خدا می خواهیم که ما و شما را از کسانی قرار دهد که هیچ نعمتی آنها را مست و مغرور نمی کند، و هیچ هدفی او را از اطاعت پروردگار بازنمی دارد و بعد از فرارسیدن مرگ پشتیبانی و اندوه در او راه نمی یابد. که در خواست عدم طغیان است در برابر نعمت های خداوند.
یا درخواست می کند: پروردگارا، آبرویم را با بی نیازی نگاه دار و شخصیتم را در اثر فقر ساقط مگردان که از روزی خوران تو درخواست روزی کنم و از اشخاص پست خواستار عطوفت و بخشش باشم و به ستودن آن کس که کمکم می کند مبتلا گردم و به مذمات و بدگویی از آنکه به من نمی بخشد آزمایش شوم، و تو در ماورای همه اینها سرپرست منی که ببخشی یا منع نمایی.
از خدا می خواهیم که درجات شهیدان، و زندگی سعادت مندان، و همنشینی پیامبران را به ما عنایت کند و از او مسئلت دارم که زندگی من و تو را با سعادت و شهادت پایان بخشد»
من به تو نیازی دارم که جز فضل تو نمی تواند آن را جبران کند و این فقر و پریشانی را جز احسان وجود تو نتواند رفع نماید، پس در این مقام، رضای خویشتن را به ما عطا کن و دست نیاز ما را از دامن غیر خود کوتاه گردان.
علاوه بر موارد فوق، در خطبه های 114 و 143 و حکمت 462 حضرت، طلب باران از خداوند می نمایند.
سخن پایانی
دعا مبحثی است گسترده و عمیق، دعا در نهج البلاغه نیز از چنین خصوصیتی برخوردار است، ما در این مقاله کوتاه امکان شرح و بررسی دعاهای آن حضرت را نداشتیم که اگر این دعاها شرح شود، دنیایی دیگر بر روی ما، می گشاید.
منابع:
(1).نهج البلاغه، ص 399، حکمت 302.ص 60، خطبه 72. دعا 78، ص 63. ص 177، خطبه 171.ص 28، خطبه 23، ص 54، خطبه 62، ص 221، خطبه 193، ص 177، خطبه 171، ص 335، نامه 53
(2).دعای کمیل
(3).امام خمینی قدس سره، ره عشق، ص 34.
(٤).محمد تقی جعفری، ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج 11، ص 165-166.ج هجدهم، ص 229ص 300
(5).نهج البلاغه و معجم المفهرس للالفا1 خ 106 ص 108.
(٦).محمد جعفر امامی و محمد رضا آشتیانی، ترجمه گویا و شرح فشرده بر نهج البلاغه، ج دوم، ص 209
(٧).ترجمه گویا و شرح فشرده بر نهج البلاغه، ج یک، ص 99، ج اول، ص 241، ج دوم، ص 415، ج یک، ص 159، ج دوم، ص 329، ج سوم، ص 167
هاجر نادعلی
منبع : پایگاه تبیان
