به بدهکار تنگدست مهلت دهید

قرآن مجید و روایات سفارش اكید دارند كه بدهكار تنگدست را مهلت دهید، تا در زمان وسعت كار و وسعت مال دین خود را ادا كند.

وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى‌ مَیْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَیْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ» «25»
و اگر [بدهكار] تنگ‌دست بود [بر شماست كه‌] او را تا هنگام توانایى مهلت دهید؛ و بخشیدن همه وام [و چشم پوشى و گذشت از آن در صورتى كه توانایى پرداختش را ندارد] اگر [فضیلت وثوابش را] بدانید براى شما بهتر است.

مهلت دادن به بدهكار در روایات‌
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:
وَ مَنْ كانَ لَهُ عَلى رَجُلٍ مالٌ اخَذَهُ وَ لَمْ یُنْفِقْهُ فِى اسْرافٍ اوْ فِى مَعْصِیَةٍ فَعَسِرَ عَلَیْهِ انْ یَقْضِیَهُ فَعَلَى مَنْ لَهُ الْمالُ انْ یُنْظِرَهُ حَتّى یَرْزُقَهُ اللَّهُ فَیَقْضِیَهُ. «26»
بدهكارى كه قرضِ گرفته شده را در دایره اسراف نبرده و در معصیت خرج نكرده و از اداى دَین خود عاجز گشته، بر طلبكار است كه او را مهلت دهد تا از جانب حق براى او فرجى برسد و به اداى دین خویش موفّق گردد.
كسى كه مى‌خواهد خداوند او را در سایه عرشش جاى دهد، روزى كه سایه‌اى جز سایه او نیست، تنگ‌دست را مهلت دهد یا از حقّش بگذرد.
امام باقر علیه السلام مى‌فرماید:
طایفه‌اى روز قیامت در سایه عرش حق مبعوث مى‌شوند، صورت و لباس آنان از نور است و بر كرسى‌هائى از نور قرار دارند، خلائق به محضر آنان مشرّف مى‌شوند و مى‌گویند: اینان انبیا هستند، منادى از زیر عرش فریاد مى‌زند: نه اینان انبیا نیستند، مى‌گویند: پس اینان شهدایند، منادى فریاد مى‌كند: نه اینان شهدا نیستند، بلكه این طایفه همانانند كه در دنیا بر مردم آسان گرفتند، و بدهكار تنگ‌دست را مهلت دادند تا به فراخى برسد. «27» ابراهیم بن عبدالحمید مى‌گوید: به حضرت صادق عرضه داشتم: عبدالرحمن سیابه از شخصى طلب داشت، مدیون از دنیا رفت به طلبكار گفتیم او را حلال كن‌ ولى او قبول نكرد، فرمود:
واى بر او! اگر مى‌بخشید به هر درهمى ده برابر ثواب مى‌برد، و اكنون كه حلال نكرده هر درهمى برابر یك درهم است. «28» رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:
مَنْ ارادَ انْ یُظِلَّهُ اللَّهُ فِى ظِلِّ عَرْشِهِ یَوْمَ لا ظِلَّ الّا ظِلُّهُ فَلْیُنْظِرْ مُعْسِراً اوْ لِیَدَعْ لَهُ عَنْ حَقِّهِ. «29»
كسى كه مى‌خواهد خداوند او را در سایه عرشش جاى دهد، روزى كه سایه‌اى جز سایه او نیست، تنگ‌دست را مهلت دهد یا از حقّش بگذرد.

پی نوشت ها:
(25)- بقره (2): 280.
(26)- بحار الأنوار: 100/ 148، باب 4، حدیث 6؛ مستدرك الوسائل: 13/ 400، باب 9، حدیث 15723.
(27)- بحار الأنوار: 100/ 149، باب 4، حدیث 5؛ ثواب الاعمال: 145.
(28)- بحار الأنوار: 100/ 150، باب 4، حدیث 6؛ ثواب الاعمال: 145.
(29)- بحار الأنوار: 100/ 150، باب 4، حدیث 12؛ وسائل الشیعة: 18/ 367، باب 25، حدیث 23863.

منبع:
،تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ج‌10،

استاد حسین انصاریان