آنچه از کارها و نیکی های مومن پس از مرگش به او می رسد، دانشی است که آن را منتشر کرده و فرزند صالح و نیز مصحف قرآنی است که از خود بر جای گذاشته یا مسجدی است که ساخته است.
اسلام به ساختن اماکن فرهنگی و عبادی به ویژه مسجد عنایت خاص دارد. نخستین آیاتی که بر پیامبر(صلی الله و علیه وآله) نازل شده درباره دانش و ابزار فراگیری آن است که زیربنای تمدن و فرهنگ اسلامی بوده است. نخستین گامی که پیامبر(صلی الله و علیه وآله) در آماده سازی زیرساخت مدینه نبوی برداشت تاسیس مسجد به عنوان پایگاه ارتباط خدا و خلق و مرکز رسیدگی به امور دنیا و آخرت مردم بود.
تأکید قرآن کریم بر وجود شرط‌هایی خاص برای آبادکنندگان مسجد، دو جنبه فردی و اجتماعی دارد: اهمیت آن از نظر فردی این است که آبادکردن مسجد بدون آن ویژگی‌ها، عملی بی روح و پیکری بی جان است که در بارگاه ربوبی ارزشی ندارد. اهمیت اجتماعی آن نیز این است که مسجد نقش‌های مهم اجتماعی دارد؛ در نتیجه آبادکنندگان آن باید انسان‌هایی صالح و برگزیده باشند تا مسجد بتواند نقش حیاتی خویش را ایفا کند.
آیات قرآن و روایات معصومان(علیهم السلام)، مسلمانان را به ایجاد پایگاه های فرهنگی و ساختن مراکز عبادی و تعمیر آن، ترغیب کرده و به بیان آداب بهره گیری از مسجد و برکات و آثار سازنده دنیوی و اخروی آن پرداخته اند.
شرایط بانیان و آبادکنندگان مساجد
در قرآن کریم درباره ويژگى كسانى كه به آبادى مسجدها همّت مى ورزند، چنين مى فرمايد: «إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ»[1] جز اين نيست كه مساجد خدا را آن كس آباد مى كند كه به خدا و روز واپسين ايمان داشته باشد و نماز بگزارد و زكات بپردازد و جز از خدا نترسد. اميد است كه اينان از رهيافتگان باشند.
قرآن کریم در این آیه شریفه، شرایط بانیان و آبادکنندگان مساجد این گونه برمی شمارد:
شرط اول: ایمان به خدا[2] و اخلاص[3] در مسجد سازی که نقش اصلی را در آبادی و عمران مساجد و مسجد ایفا می کند. در روایتی از رسول خدا (صلی الله و علیه وآله) نقل شده فرمودند: « کسی که بنایی را به منظور خودنمایی و به گوش دیگران رساندن بسازد، خداوند این بنا را تا زمین هفتم در حالی که به صورت آتشی در گردن اوست، بر وی حمل می‌کند و او را در آتش می‌افکند. چیزی این شخص را از سقوط به قعر جهنم حفظ نمی‌کند؛ مگر اینکه توبه کند. عرض شد: ای رسول خدا! از روی ریا و سمعه ساختن بنا به چیست؟ فرمود: این که انسان زاید بر نیاز خود و به قصد فخرفروشی بر همسایگان و مباهات نمودن به برادران خود بنایی را بسازد.
شرط دوم: اعتقاد به قیامت؛ قرآن کریم یکی از شرایط مهم برای آبادگران مسجد را ایمان و اعتقاد به روز قیامت دانسته است.[4] این دو شرط(شرط اول و دوم)، جنبه اعتقادی و زیربنایی دارد و تا آن نباشد هیچ عمل پاك و شایسته و خالصی از انسان سر نمی‌زند، بلكه اگر ظاهراً هم شایسته باشد در باطن آلوده به انواع غرض‌های ناپاك خواهد بود.
شرط سوم: اقامه نماز؛ زیرا هدف اصلی از بنای مسجد، عبادت و پرستش خداوند است.[5] براین اساس، کسانی که با نماز همدم و همراز نیستند، هرچند به گونه ای در رونق ظاهری و یا ساختن مسجد شرکت داشته باشند، از بانیان آبادگران مسجد محسوب نخواهند شد.
شرط چهارم: آبادکنندگان مساجد کسانی هستند که زکات، یعنی حقوق مالی واجب[6] خویش را ادا می‌كنند، نه اینکه ساختن و تعمیر مسجد بهانه‌ای برای شانه خالی کردن از زیر بار وجوهات و حقوق شرعی باشد. از این رو از منظر قرآن، کسانی حقوق مالی خود را پرداخت نمی کنند، نمی توانند صرفاً با ساختن مسجدی هرچند مجلّل در ردیف آبادگران مساجد به حساب آیند.
شرط سوم و چهارم بیانگر این است که آبادگر مسجد، ایمانش به خدا و روز رستاخیز تنها در مرحله ادعا نباشد، بلكه با اعمال پاكش آن را تأیید كند هم پیوندش با خدا محكم باشد و نماز را به درستی انجام دهد و هم پیوندش با خلق خدا، و زكات را بپردازد.
شرط پنجم: نترسیدن از غیر خدا که نتیجه آن، شجاعت و قدرت در مقابل هر مقام و قدرتی است تا بتوان از اجرای برنامه های غیر الهی در مسجد جلوگیری کرد.
پاداش مسجد سازی
با تتبّع در روایات، در می یابیم که وعده ها و پاداش های الهی برای بانیان مسجد بسیار است. چنان‌که در روایتی از پیامبر (صلی الله و علیه وآله) نقل شده است: اگر كسي در دنيا مسجدي بنا كند، خداوند در مقابل هر وجب از آن، به اندازه مسير چهل هزار سال را، شهري از طلا، نقره، دُرّ، ياقوت، زُمُرُّد، زبرجد و مرواريد به وي مي بخشد.»[7]
کسی که بنایی را به منظور خودنمایی و به گوش دیگران رساندن بسازد، خداوند این بنا را تا زمین هفتم در حالی که به صورت آتشی در گردن اوست، بر وی حمل می‌کند و او را در آتش می‌افکند. چیزی این شخص را از سقوط به قعر جهنم حفظ نمی‌کند؛ مگر اینکه توبه کند. عرض شد: ای رسول خدا! از روی ریا و سمعه ساختن بنا به چیست؟ فرمود: این که انسان زاید بر نیاز خود و به قصد فخرفروشی بر همسایگان و مباهات نمودن به برادران خود بنایی را بسازد.
البته ناگفته روشن است که این پاداش ها برای آبادگرانی که دارای شرایط لازم که در بیان شد، باشند است، وگرنه کسی که براى ريا و خودنمايى و فخرفروشی... مسجدی، گرچه مجلل بنا کند، از این گونه پاداش محروم خواهد بود.[8]
کلام آخر
این تأکید قرآن کریم بر وجود شرط‌هایی خاص برای آبادکنندگان مسجد، دو جنبه فردی و اجتماعی دارد: اهمیت آن از نظر فردی این است که آبادکردن مسجد بدون آن ویژگی‌ها، عملی بی روح و پیکری بی جان است که در بارگاه ربوبی ارزشی ندارد.
اهمیت اجتماعی آن نیز این است که مسجد نقش‌های مهم اجتماعی دارد؛ در نتیجه آبادکنندگان آن باید انسان‌هایی صالح و برگزیده باشند تا مسجد بتواند نقش حیاتی خویش را ایفا کند.
پی نوشت:
[1] - توبه، آیه 18.
[2] - توبه، آیات 10-108.
[3] - کنزالعمال، ج7، ص655، ح20764.
[4] - توبه، آیه 18.
[5] - بقره، آیه144؛ حج، آیه40؛ نور، آیه 36؛ توبه، آیه 108؛ وسائل الشیعه، ج5، ص297، باب70، ح1؛ کنزالعمال، ج7، ص654.
[6] - کنزالعمال، ج7، ص654، ح20758.
[7] - وسائل الشيعة، ج3، ص 486
[8] - کنزالعمال، ج7، ص578، ح20339.
منابع:
سایت حوزه
سایت عقیق
نوشته عسکری اسلامپورکریمی
منبع : خبرگزاری مهر
