آیا قرآن فقط یک کتاب اخلاقی است؟

شبهه افکن با ناپختگی و ساده اندیشی تمام برداشت غیر واقعی و سطحی خود را بر آیه تحمیل کرده است، و هیچ گاه سعی نکرده که با یک برداشت منصفانه و بدور از پیش داوری های مغرضانه به جواب اصلی دست یابد.
در واقع اگر این دسته افراد در معنای دقیق و روشن آیه دقت می کردند متوجه می شدند که خدای متعال در آیه مورد نظر واژه «ذکر» را در معنای مسائل اخلاق به کار نبرده است. برای روشن تر شدن معنای ذکر توجه همگان را به معنایی که لغت شناسان در خصوص این واژه ارائه داده اند جلب می کنیم.

1️⃣ نکته اول: محققان و لغت شناسان در خصوص معنای ذکر این چنین بیان داشته اند: ذکر ضد نسیان و فراموش کاری است.[1] در این معنای ارائه شده از سوی «ابن درید» این چنین به دست می آید که ذکر یک نوع یاد آوری است. تا اینکه فراموش نکند.
برخی افراد همچون ابن منظور هم واژه ذکر را این چنین معنا کرده اند: « الذِّكْرُ: الحِفْظُ للشي‌ء؛[2] ذکریعنی حفظ و نگهداری چیزی‌» در کل جناب راغب در مفردات الفاظ قرآن معنای ذکر را این چنین تبیین می کند:
« ذكر دو گونه است: يكى قلبى و ديگرى زبانى هر يك از اين يادآوري ها هم دو نوع است:
اوّل- ياد و ذكرى كه بعد از فراموشى است.
دوّم- ذكرى كه پس از فراموشى نيست بلكه براى ادامه حفظ كردن و بخاطر سپردن است.»[3]

2️⃣نکته دوم: حتی اگر واژه ذکر را در معنای «موعظه» به کار ببریم در این صورت نیز «موعظه» موضوع عام می شود، به طوری که می تواند مسائل و مواد تشکیل دهنده آن از مباحث اعتقادی، احکامی و اخلاقی باشد و هیچ گاه تنها در مباحث اخلاقی خلاصه نمی شود. هر چند که معنای «ذکر» بسیار متفاوت از معنای «موعظه و وعظ» است.
در واقع موعظه یکی از مصادیق ذکر است، در معنای «موعظه» محقان لغت شناسی این چنین بیان داشته اند: «عِظَة و مَوْعِظَة هر دو اسم است يعنى پند و اندرز نيكو خداى تعالى فرمود: يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ‌[النحل/ 90] خداوند به شما اندرز مى ‌دهد، شايد متذكّر شويد.»[4]

پی نوشت:
[1]. ابن دريد، محمد بن حسن، جمهرة اللغة - بيروت، چاپ: اول، 1988 م، ج‌2، ص694.
[2]. ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب - بيروت، چاپ: سوم، 1414 ه.ق، ج‌4 ؛ ص308.
[3]. راغب اصفهانى، حسين بن محمد، مفردات الفاظ قرآن - تهران، چاپ: دوم، 1374 ه.ش، ج‌2، ص11.
[4]. همان: ج‌4، ص 469.

منبع: کانال نشر معارف قرآن و حدیث