بی‌تفاوتی مصداق بی‌دینی است

دین، مجموعه مقرراتی از جانب حق‌تعالی است که برای حفظ آدمی در تمام شئون حیات مادی و معنوی مقرر شده است و در طول تاریخ، پیامبران مرسل و غیر مرسل، معصومین: و اولیا الهی در عمل و تبلیغ آن مجاهدت کرده‌اند. در این میان، دین اسلام کامل‌ترین و جامع‌ترین ادیان شمرده می‌شود. در بیان ارزش دین اسلام همین بس، که خداوند حکیم می‌فرماید:

إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ[1]؛ «مسلّماً دین نزد خدا فقط اسلام است[؛ اسلامی که در قرآن تجلی دارد]، اهل کتاب [چه یهود چه نصاری، دربارۀ آن] به نزاع و کشمکش برنخاستند مگر پس از آن‌که [به‌وسیلۀ تورات و انجیل در بارۀ حق‌بودنش] به آگاهی و یقین رسیده بودند، سبب [این نزاع و کشمکش، که مانع پذیرفتن اسلام از جانب آنان شد] خوی تجاوزگری، حسد و فساد بین خودشان بود. آنان‌که منکر آیات حق شوند [محکوم به محاکمه در قیامتند؛] خداوند حساب‌رسی سریع است.»

این آیۀ شریفه، صریح‌ترین آیه‌ای است که به بیان حقّانیّت و جامعیّت دین اسلام می‌پردازد. بر این اساس، روگردانی از دین اسلام در حقیقت روگردانی از خداوند است و روگردانِ از حضرت حق، دچار ذلّت دنیا و عذاب آخرت می‌شود. بنابراین شایسته است که تمامی انسان‌ها متدیّن به دین مبین اسلام باشند. چراکه بی‌دینی مایه خسران و عذاب الهی است. از آن‌جا که در سخنان معصومین: شخص بی‌تفاوت، بی‌دین معرفی شده است؛ می‌توان یکی از آثار بی‌تفاوتی را بی‌دینی قلمدادکرد. رسول اکرم(ص) در حدیث گهرباری فرمودند:

«مَنْ أَصْبَحَ لَایهْتَمُ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیسَ بِمُسْلِمٍ»([2])؛

هم‌چنین حضرت در روایت مشابه دیگری فرمودند:

«مَنْ أَصْبَحَ لَایهْتَمُ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیسَ مِنْهُمْ وَمَنْ سَمِعَ رَجُلاً ینَادِی یا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسْلِمٍ»([3]).

ایشان در این دو روایت انسان بی‌تفاوت را بی‌دین معرفی کرده‌اند. ممکن است فرد بی‌تفاوت اهل نماز و روزه و ادای فرایض و واجبات الهی هم باشد، اما از این جهت که نسبت به امور مسلمانان و اجتماع خویش بی‌تفاوت است، پیامبر(ص) این فرد را بی‌دین می‌نامند.

روزی درویشی خانقاه را ترک کرد و به مدرسه آمد. (می‌دانیم که مسلک درویشان عموماً این‌گونه است که نسبت به مسائل پیرامون خود بسیار بی‌تفاوت هستند و اگر هم اتفاقی برای کسی رخ دهد، می‌گویند هرچه از دوست رسد نیکو است. البته این سخن ارزش‌مندی است، اما همه چیز از دوست نمی‌رسد!!) سعدی علت آمدن او به مدرسه را پرسید. درویش جواب داد: از بی‌تفاوتی در خانقاه خسته شدم... .

صاحب‌دلی به مدرسه آمد ز خانقاه

بشکست عهد صحبت اهل طریق را

گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود؟

تا اختیار کردی از آن این رفیق را؟

گفت آن گلیم خویش به‌در می‌برد ز موج

وین سعی می‌کند که بگیرد غریق را...

کسی که تمام استعدادهای خود را به‌کار می‌گیرد تا دردی از مردم دوا کند، او انسان واقعی است؛ اما شخصی که نسبت به حال مردم بی‌تفاوت باشد، شخصی بی‌دین و محروم از رحمت الهی است.

-------------------------------------------------------------------- 

[1]. آل‌عمران(3): 19.

[2]. الکافی: 2 / 163، ح1؛ بحارالانوار: 71 / 337، ح116؛ «کسی که صبح کند و اهتمام به امور مسلمانان نورزد، مسلمان نیست.»

[3]. الکافی: 2 / 164، ح5؛ بحارالانوار: 71 / 339، ح120؛ «کسی که صبح کند، درحالی که به امر مسلمانان توجه و اهتمامی نداشته باشد، از اسلام هیچ بهره‌ای نبرده است و هرکه شاهد فریادخواهی و کمک‌خواهی مردم باشد که مسلمانان را به یاری می‌خواند، پس پاسخی به او ندهد، از مسلمانان نیست.»

برگرفته از کتاب اسلام دین آسان نوشته استاد انصاریان