در سلام آخر زیارت عاشورا منظور از علی الارواح التی حلت بفنائک چیست و چه کسانی هستند؟

 معنای «و علی الارواح التی حلّت بفنائک» این است: و [سلام] بر روح‌هایی که در آستانه تو فرو آمدند.البته این عبارت، کنایه‌ای از فدا شدن شهیدان کربلا در پیشگاه با عظمت سرور و سالار شهیدان بوده و بیانگر تسلیم بودن آن شهیدان والا مقام در برابر خواست و اراده امام و مولای خود است.

منظور از «فنا» در عبارت «بفنائک»، فانی شدن نیست؛ بلکه معنای «فِناء» به کسر فاء، آستانه، پیشگاه و درگاه است. منظور از «ارواح التی حلت بفنائک»، شهدایی هستند که همراه سید الشهداء (ع)، در سرزمین کربلا به شهادت رسیدند.

زیارت عاشورا قبل از دفن کسانی که الآن مدفون در کربلا هستند وارد شده است بنابراین مراد از «ارواح» تمام کسانی که در آنجا مدفون هستند، نیست. از قرائن موجود در این زیارت نامه، می توان فهمید که مراد از ارواح مورد سلام، همان شهدای همراه سید الشهداء در سرزمین کربلا هستند. همانند این که در یک جای دیگر به طور مشخص بر کسانی سلام داده شده که همراه امام بوده اند السلام علی الحسین و علی علِیّ بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین

علاوه محتوای کلی زیارت عاشورا سلام بر سید الشهداء، فرزندان و یاران او، اعلام دوستی و وفاداری نسبت به آن حضرت و بیان بیزاری از دشمنان ایشان است. در نقل دیگری از زیارت عاشورا آمده است: السلام علیک و علی الارواح التی حلّت بفنائک و اناخت بساحتک و جاهدت فی الله معک و شرت نفسها ابتغاء مرضات الله فیک؛ در این فقره اوصافی همانند مجاهدت در راه خدا با سید الشهداء(ع) و شهادت در راه رضای خدا همراه با سید الشهداء پس از وصفِ در آستان سید الشهداء(ع) ( حلول و اناخه) بودن، آمده است، که از آن فهمیده می شود.

ارواح به طور مشخص همان شهدای همراه سید الشهداء اند. در زیارت نامه های دیگر برای سید الشهداء(ع) پس از زیارت بر امام حسین(ع) و علی اکبر(ع) وارد شده است که رو به سوی شهدای کربلا کنید و این زیارت را بخوانید و حال این که در هیچ یک از زیارت نامه های گوناگون بر سید الشهداء(ع) ندارد که سلام بر زائرین یا تمام مدفونین در آنجا کنید. در نتیجه از مجموع زیارت عاشورا و دیگر زیارت های سید الشهداء(ع) می شود به بیان قاطع گفت که مراد از ارواح مورد سلام در زیارت عاشورا همان شهدای همراه سید الشهداء اند.