استاد انصاریان: دعا در چه صورتی مستجاب می‌شود؟

دارالعرفان/ استاد برجسته اخلاق و تربیت حوزه های علمیه با اشاره به روایتی از امام باقر(ع) بیان کرد: در این روایت خداوند به حضرت عیسی(ع) فرمود که چون فرد دعاکننده از غیر راه درست دعا می‌کند به من نمی‌رسد، زیرا به نبوت تو شک دارد؛ چنانکه فرمود: «وَما دُعاءُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ»؛ بنابراین دعا زمانی اجابت می‌شود که انسان در طریق مکتب اهل بیت(ع) قرار داشته باشد.

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل مؤسسه علمی فرهنگی دارالعرفان، استاد حسین انصاریان، در مسجد حضرت امیر(ع) به طرح بحث در زمینه استجابت دعا پرداخت.

ایشان بیان کرد: بزرگان عالمان شیعه از زمان غیبت صغری تا الآن، دانش رجال را تدوین کرده‌اند و به نظر می‌رسد که برای تدوین این رشته از علم، زحمت زیادی کشیده‌اند. چند مورد از کتاب‌های بسیار مهم این رشته از قدیمی‌ترین ایام تاکنون عبارت از رجال نجاشی، رجال کشی، رجال شیخ طوسی، جامع‌الروات اردبیلی، رجال بحرالعلوم، قاموس‌الرجال آیت‌الله شوشتری، معجم‌الرجال آیت‌الله خویی و رجال مامقانی هستند که برخی از این‌ها حدود بیست جلد است. البته به انضمام اسانیدی که حدود چهل سال، آیت‌الله بروجردی برای به وجود آوردنش زحمت کشیدند.

این اندیشمند فرزانه تصریح کرد: این کتاب‌هایی که نام برده شدند، تمام رجال روایات شیعه را بررسی کرده‌اند که اگر این روایات مثلاً به وسیله هشت نفر از امام صادق(ع) نقل شده است، در کتب رجال بحث می‌کنند که این افراد چه کسانی هستند و چه موقعیتی دارند و از نظر عدالت، وثاقت و تقوا در چه مرحله‌ای هستند. چون این مسئله هم در صحت روایات و هم در قوی بودن روایات و هم اینکه روایات قبول یا رد شود، مؤثر است.

این پژوهشگر حوزه دین بیان کرد: درست است که ۱۰ جلد کتاب شریف کافی، نزدیک به هفده هزار روایت دارد، مخصوصاً روایات هفده جلد مربوط به فقه، اما این طور نیست که مراجع شیعه از قرن سوم، به محض اینکه روایت را دیده باشند، فتوا هم داده باشند. برای یک روایتی که می‌خواهند فتوا بدهند چون اعمال چند صد میلیون را می‌خواهند گردن بگیرند، رجال روایت را بررسی می‌کنند تا به یقین برسند و فتوا بدهند. از همین مقدمه توجه کنید که برای حفظ این دین، یعنی مکتب اهل بیت(ع) چه زحمت‌های سنگینی تحمل شده است. اینکه شما در رساله یک مرجع تقلید مهم می‌بینید که در یک مسئله فرموده احتیاط واجب این است که این عمل انجام شود، علت اینکه فتوای صریح نمی‌دهد و اینگونه می‌گوید این است که چون یک ایرادی در رجال روایت یا در یک کلمه روایت به نظر او رسیده و تصور کرده که شاید این روایت، جاافتادگی داشته باشد و شاید وقتی امام صادق(ع) این مطلب را فرموده، یک مأمور از بنی‌عباس در جلسه بوده باشد و آن مسئله لحاظ شده است.

استاد انصاریان در ادامه تصریح کرد: وقتی که مرجع تقلید به یقین کامل نمی‌رسد فتوا نمی‌دهد و احتیاط واجب را می‌گوید که مقلد اگر دلش بخواهد که این مسئله را به فقیه دیگری رجوع کند راه برایش باز باشد. کتاب‌هایی که اسم بردم، بدون استثنا یک راوی را به عنوان راوی روایات امام باقر(ع) و امام صادق(ع) اسم می‌برند که او را بررسی کرده‌اند. از قرن سوم تاکنون تمام فقهای شیعه و تمام رجالیون شیعه گفته‌اند که این راوی بنا بر میزان خودشان، عدل، ثبت و ثقه است و با همه وجود قابل قبول است و با اطمینان قلبی به روایات او می‌شود تکیه کرد؛ لذا این راوی بسیار عظمت دارد. ائمه(ع) ما به او صد درصد اعتماد داشتند و به مردم نیز می‌گفتند که هرچه از قول ما نقل کند یا هر فتوایی بدهد قبول کنید.

وی بیان کرد: اسم این راوی، «محمد بن مسلم» است که ایشان می‌فرماید که خدمت امام باقر(ع) عرض کردم یابن رسول الله من مخالفین شما را همه‌جا می‌بینم که خیلی در عبادت سخت‌کوش هستند و در عبادت، حالت خشوع دارند. از نماز و روزه و قرآن خواندن خسته نمی‌شوند و بسیار عبادت می‌کنند. یابن رسول الله این‌ها از این زحمتی که در عبادات می‌کشند بهره‌ای هم می‌برند؟ امام(ع) فرمودند مَثل ما اهل بیت(ع) مَثل یک خانواده در امت موسی(ع) است. یکی از افراد این خانواده چهل شب دعا کرد و دعایش مستجاب شد، اما یکی دیگر از این خانواده، چهل شب دعا کرد و به نتیجه نرسید.

این استاد برجسته اخلاق تصریح کرد: این دعاکننده تعجب کرد که آن فرد دعایش مستجاب شد، اما چرا خدا به من توجهی نکرد و چرا دعای من مستجاب نشد؟ لذا نزد حضرت مسیح(ع) آمد و داستان را تعریف کرد که یکی از اعضای خانواده ما چهل شب دعا کرد و کارش درست شد، ولی کار من حل نشده است. تو برای من دعا کن تا حل شود. امام(ع) فرمود حضرت مسیح بلند شد و آن طهارت مربوط به عبادت دین خودش را انجام داد و نماز خواند. پیامبر اولوالعزم الهی دست به دعا برداشت و خطاب رسید که ‌ای مسیح(ع) این دعا مستجاب نیست. این آدم که چهل شب دعا کرد و بعد هم به تو رجوع کرد که دعایش تقویت شود، دعایش مستجاب نیست. این فرد اگر بنشیند، اینقدر دعا کند و زار بزند تا سرش برود و دو دستش پراکنده شود، من دعایش را مستجاب نمی‌کنم.

وی بیان کرد: خداوند فرمود چون این آدم از غیر راه درست دعا می‌کند. مسیر غلط است و دعا به من نمی‌رسد چنانکه فرمود «وَما دُعاءُ الْکافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلالٍ». مسیر اشتباه نیز از این قرار است که این فرد در نبوت تو شک دارد، نه اینکه قبول ندارد، بلکه شک دارد که آیا این پیامبر(ص) هست یا نیست. عیسی(ع) به او گفت که تو در قلبت نسبت به نبوت من مشکل داری؟ خدا دارد این مسئله را خبر می‌دهد و می‌گوید که دعایت مستجاب نیست. من هم که برایت دعا کردم، مستجاب نمی‌شود. سپس امام(ع) فرمود که این فرد به عیسی(ع) التماس کرد که تو دعا کن که خدا این شک را از قلب من برطرف کند.

استاد انصاریان در ادامه افزود: حضرت مسیح(ع) دعا کرد و خدا هم نظر کرد و شک از قلب این آدم برطرف شد و گفت، حالا دعا کن که مستجاب است و همین هم شد. امام(ع) به محمد بن مسلم فرمود آن‌هایی که با ما مخالف هستند، در غیر طرق ما قرار دارند و وابسته به مکتبی غیر از مکتب اهل بیت(ع) هستند اگر خودشان را در این شب‌های احیا و... بکُشند هم اعمالشان سودی برایشان ندارد.

متن کامل، صوت و کلیپ های این سخنرانی را - اینجا - ببینید