آیا حق الناس مالی و اخلاقی در قیامت راه عفوی دارد؟ آیا در قیامت امام حسین حق الناس را شفاعت می‌کند؟

 1- از احادیث و آیات قرآن کریم به دست می‌‌آید که اگر انسان پیش از مردن، نتواند از عهده حقّ الناس برآید و در همان حال بمیرد، در آن جهان سخت گرفتار خواهد شد. بعد از شرک، گناهی بدتر از ظلم در حق مردم نیست؛ زیرا ممکن است خداوند از حق خودش(حقّ الله) یعنی گناهانی که تنها تخلّف و معصیت الهی باشند، گذشت کند؛ ولی حق الناس که در دنیا ضایع شده است قابل بخشش نیست. مگر گذشت ازطرف صاحب حق باشد. یا ازاعمال حسنه بدهکار بردارند و به طلبکار میدهند.

2- ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ شفاعت این شفاﻋﺖ ﺑﻰ ﻗﻴﺪ ﻭ ﺷﺮﻁ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻭ ﺍﺫﻥ ﺧﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺷﻮﻧﺪﻩ، ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺍﺟﺪ ﺷﺮﺍﻳﻄﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻛﺴﻰ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻮﺭﺩ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻰ ﮔﻴﺮﺩ. ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﻧﻮﺡ ﻭ ﻟﻮﻁ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﺍﻟﺴﻠﺎم ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﻓﺴﻖ، ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺸﺪﻧﺪ. ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺒّﺖ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺍﺯ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ، ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ شفاعتی مورد قبول آنان قرار می گیرد که فرد کار نیکویی انجام داده ولی این کار خالص برای خدا نبوده همچنان که در سوره تغابن ذکر شده است و یا نسبت به نماز و روزه و... کوتاهی کرده باشد ولی کسی که حق فردی را ولو کوچک باشد پایمال کرده است، ظلم و ستم است و کسی هم که ظلم و ستمی کرده باشد به دلیل آیه ﻣﺎ ﻟﻠﻈّﺎﻟﻤﻴﻦ ﻣﻦ ﺣﻤﻴﻢ ﻭﻟﺎ ﺷﻔﻴﻊ (ﻏﺎﻓﺮ،18) مورد شفاعت قرار نخواهد گرفت. شفاعت، لیاقت می‌خواهد و معلوم است کسی که حق‌ّ النّاس دارد، لیاقت بهره‌مندی از شفاعت اهل بیت را نخواهد داشت. ضمن اینکه در برخی روایات، از قول اهل بیت آمده است که شفاعت را برای قیامت بگذارید و در عالم برزخ، باید خود پاسخگوی اعمالتان باشید.بناربراین مواظبت از حقّ النّاس، ضروری است.

3- شفاعت امام حسين(ع) روز قيامت براساس قانون كلي شفاعت است، وبايد ديد شرايط شفاعت چيست؟ شرايط شفاعت: شفاعت اولياي الهي در روز قيامت براي گنه‏كاران و واسطه شدن آنان در رساندن رحمت مغفرت و آمرزش الهي بدون حساب نيست بلكه اين كه كساني مورد شفاعت قرار گيرند متوقف بر شرايطي است كه در آيات و روايات بيان شده است.

1. رضايت خداوند: بايد توجه داشت كه شفاعت از سوي خداوند آغاز مي‏شود. شفاعت فيض مغفرت الهي است كه مانند تمام فيوضات از جانب خدا اعطا مي‏شود و شفيعان اسباب و وسائط ومجاري اين فيض هستند. فياض و اعطا كننده اين رحمت خداوند است. به‏همين جهت در آيات و روايات شرط اصلي و اساسي شفاعت اين است كه مورد رضايت و پسند خداوند باشد. شفيعان كساني هستند كه خداوند آنان را براي اين امر پسنديده و به آنان اجازه شفاعت داده است «يومئذ لا تنفع الشفاعة الا من اذن لهالرحمن و رضي له قولا؛ در آن روز شفاعت سودي ندارد مگر كسي‏كه خداي رحمان به او اجازه دهد و سخن او را بپسندد» (طه آيه 109). شفاعت شوندگان نيز كساني هستند كه مورد رضايت و پسند خداوند باشند «ولا يشفعون الا لمن ارتضي؛ (شفيعان) شفاعت نمي‏كنند مگر براي كسي كه‏مورد رضايت و پسند خداوند باشد» (انبيأ آيه 28). يعني شفاعت شفيعان در حق كسي موءثر واقع مي‏شود كه به مقام ارتضاي الهي نايل آمده باشد. يعني هم‏اصل شفاعت از سوي خداوند و اعطاي اوست و هم شفيعان را خداوند براي‏اين مقام تعيين كرده و هم شفاعت شوندگان كساني هستند كه خداوند مي‏خواهد.

2. گنه‏كاراني مورد شفاعت قرار مي‏گيرند كه گناهان آنان اصل‏ايمانشان را به خطر نيفكنده باشد. به همين جهت در منابع ديني آمده است كه كافر و مشرك در روز قيامت شفاعت نمي‏شوند و شفاعت شفاعت‏ كنندگان به‏حال آنان سودي نخواهد داشت. قال رسول الله(ص): «الشفاعة لاتكون لاهل‏الشك والشرك و لا لاهل الكفر والجحود بل يكون للموءمنين من اهل التوحيد؛ شفاعت براي ترديد كنندگان و مشركين و كافرين نيست بلكه براي موءمن‏ موحد است»

3. گنه‏كاراني مورد شفاعت قرار مي‏گيرند كه مطيع دستورات خدا و رسول و امامان باشند. در منابع ديني شرط‏اين كه شفاعت شامل حال بنده گنه‏كار بشود عمل كردن به احكام و دستورات‏دين ذكر شده است. كسي كه روش و بناي عملي‏اش اطاعت از خدا و فرستادگان او بوده لكن گهگاهي دچار لغزش و خطا شده است قابليت و استحقاق شمول‏رحمت مغفرت و آمرزش الهي را در روز قيامت از طريق وسائط و مجاري آن يعني شفاعت شفيعان خواهد داشت. امام صادق(ع) مي‏فرمايند: «هر كس‏دوست دارد شفاعت شافعين در مورد او سودمند واقع شود بايد در صدد جلب‏رضايت خداوند برآيد و بدانيد هيچ كس رضايت خداوند را جلب نخواهد كرد مگر با اطاعت از خدا و پيامبر و اولياي الهي از آل محمد» (بحارالانوار ج 78ص 220). اهميت عمل به احكام و وظايف ديني در شمول شفاعت به حدي‏است كه حتي سبك شمردن و اهميت ندادن به آن سبب محروميت از شفاعت‏مي‏شود. رسول اكرم(ص) مي‏فرمايند: «لاينال شفاعتي من استخف بصلوته؛ شفاعت من به كسي كه نمازش را سبك بشمارد نمي‏رسد» امام صادق(ع) مي‏فرمايند: «لاتنال شفاعتنا من استخف بالصلوة؛ شفاعت ما به كسي كه نماز را سبك بشمارد نمي‏رسد»

4. وجود رابطه روحي و معنوي ميان شافع و شفاعت شونده. اگر اولياي الهي‏در روز قيامت از عده‏اي شفاعت مي‏كنند و در حقيقت واسطه فيض مغفرت و آمرزش الهي مي‏شوند اين شفاعت بي‏حساب و جزاف نيست. بلكه ناشي ازرابطه معنوي خاصي است كه در دنيا ميان شفاعت كننده و شفاعت شونده‏برقرار شده است. بر اين اساس وقتي كسي در زندگي دنيوي با اولياي الهي هم‏عقيده و هم‏فكر و هم‏راه است و تحت جذبه هدايت‏گري آنان قرار گرفته وآنان را امام و پيشواي خود قرار داده است درجه‏اي از وحدت و هم‏سنخي و محبت ميان آنان ايجاد شده است. اين رابطه روحي و معنوي ميان‏ شفاعت‏ كننده و شفاعت‏ شونده در اين دنيا پايه و اساس شفاعت در آخرت‏خواهد بود. بنابراين شفاعت اولياي الهي شامل حال كساني كه در دنيا چنين رابطه روحي و معنوي با انبيا و اوصيا و ائمه معصومين نداشته‏اند نخواهد شد.

برخي از ويژگي‏هاي شفاعت:

1. مراتب و درجات شفاعت. شفاعت اولياي الهي براي انسان خطاكار مراتبي دارد. اين شفاعت همان‏گونه كه در شرط چهارم‏شفاعت گذشت براساس رابطه معنوي ميان شخص با اولياي الهي است و هراندازه كه اين رابطه بيشتر باشد تأثير بيشتر خواهد گذاشت. شفاعت ممكن است در برزخ موجب نجات شود ممكن است در قيامت و مواقف متعدد آن وممكن است حتي پس از دخول در جهنم موءثر بيافتد. امام باقر(ع) مي‏فرمايند: «گروهي از مردم پس از آن كه در آتش جهنم مي‏سوزند شفاعت به سراغشان‏ مي‏آيد و آنها را نجات مي‏دهد» اين‏ خصوصيت شفاعت مانع از جرأت افراد بر ارتكاب گناه مي‏شود و در عين حال روزنه اميد را بازمي‏گذارد و افراد را به سعي در تحصيل شرايط شمول‏شفاعت كه در يك كلام در رضايت خدا و عمل به دستورات او خلاصه مي‏شود وامي‏دارد.

2. خداوند تحت تأثير شفيعان نيست. برخلاف شفاعت مرسوم درميان مردم كه حاكم به خاطر نفوذي كه شفيع نزد او دارد و متأثر از نفوذ وي‏مجرم را مورد عفو قرار مي‏دهد شفاعت فعل خداوند است. شفاعت از سوي خداوند آغاز مي‏شود. فيضي است كه او عطا مي‏كند و شفيعان واسطه ايصال‏اين فيض هستند. شفيعان تحت تأثير خداوندند و نه بالعكس.

3. شفاعت پاداشي براي صالحان است. در كلام معصومين يكي از حكمت‏هاي شفاعت هديه و جايزه به صالحين ذكر شده است. فرق است ميان كسي كه عمري را به مخالفت و عصيان و كفر نسبت به خداوند گذرانده و كسي كه عقيده و عملش مورد پسند خداوند بوده است. هر چند دچار لغزش‏ها و خطاهايي نيز شده‏است. شفاعت در حقيقت هديه و جايزه‏اي است به چنين انسان‏هايي به اين صورت كه به خاطر عقيده و اعمال خوب آنها اعمال بدشان بخشيده مي‏شود. امام صادق(ع): «والشفاعة جائزة لهم اذا ارتضي الله عزوجل دينهم؛ شفاعت جايزه‏اي است براي موءمنين گنه‏كاري كه دين آنان مورد رضايت و پسند خداوند است» با توجه به مطالب ذكر شده شفاعت امام حسين(ع) (كه همان شفاعت الهي است) شامل افرادي مي‏شود كه ارتباط روحي و عملي با آن حضرت برقرار كرده و تلاش مي‏كنند در راه آن امام بزرگ قدم بردارند هر چند در زندگي گاه دچار خطا و لغزش مي‏شوند .شفاعت براي هيچ‏كس ضمانت شده نيست پس نه مي‏توان جرات بر گناه شد و نه مأيوس از رحمت حق بلكه بايد تلاش نمود و اميد داشت كه مشمول شفاعت ائمه اطهار(ع) خواهيم شد.