حال و هوای انسان‌های رستگار از نگاه استاد انصاریان

دارالعرفان/ محقق و پژوهشگر علوم و معارف اسلامی در بیانات خود حال و هوای انسان‌های رستگار را به زیبایی هر چه تمام‌تر تشریح کردند.

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل مؤسسه علمی فرهنگی دارالعرفان، اندیشمند فرزانه استاد حسین انصاریان در بخشی از کتاب ارزشمند «راه و رسم رستگاری» آورده است: یکی دیگر از آثار و نشانه‌های رستگاری، گریه کردن از خوف خداوند است[1].

ایشان می‌افزاید: قرآن کریم درباره بندگان مؤمن می‌فرماید: «وَإِذَا سَمِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَى الرَّسُولِ تَرَى أَعْيُنَهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ[2]»؛ «[این فروتنان در برابر حق]، چون آیاتی را که بر پیامبر اسلام نازل شده بشنوند می‌بینی که دیدگانشان به سبب شناخت حق لبریز از اشک می‌شود، می‌گویند: پروردگارا! ما [به پیامبر و قرآن] ایمان آوردیم؛ بنابراین ما را در زمرۀ گواهان [به حقانیت پیامبر و قرآن] قرار ده!».

* دو نوع گریه رستگاران کدام است؟

استاد برجسته اخلاق، تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه با بیان اینکه از زمان حضرت آدم تاکنون دو نوع گریه برای رستگاران وجود داشته است، اظهارکرد: گریه‌ «خَوفِ مِنَ اللّهِ» که مخصوص سحرها و اوقات خلوت با خالق است و گریه برای مظلومیت و شهادت امام حسین(ع) و دیگر ائمه(ع) که مناسب مجالس روضه و عزا است.

خطیب توانای حوزه علمیه با اشاره به حدیثی از امام صادق(ع) در مورد ارزش گریه‌کردن برای خدا، گفت: حضرت می‌فرمایند؛«مَا مِنْ شَيْ ءٍ إِلَّا وَ لَهُ كَيْلٌ وَ وَزْنٌ إِلَّا الدُّمُوعُ؛ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ تُطْفِئُ بِحَاراً مِنْ نَارٍ، فَإِذَا اغْرَوْرَقَتِ الْعَيْنُ بِمَائِهَا، لَمْ يَرْهَقْ وَجْهاً قَتَرٌ وَ لَاذِلَّةٌ، فَإِذَا فَاضَتْ حَرَّمَهُ اللَّهُ عَلَى النَّارِ وَ لَوْ أَنَّ بَاكِياً بَكى فِي أُمَّةٍ لَرُحِمُوا[3]؛ هر چیزی پیمانه و وزنی دارد مگر اشک‌ها؛ زیرا قطره اشک دریاهایی از آتش را خاموش می‌کند. و هرگاه چشم در اشک خود غرق شود، گَرد هیچ فقر و ذلّتی بر چهره آن ننشیند و هرگاه اشک‌ها سرازیر شود، خداوند آن چهره را بر آتش حرام گرداند و اگر شخصی در میان امتی بگرید، همه آن امت مشمول رحمت می‌شوند».

این مفسرّ و مترجم ارزشمند جهان اسلام خاطرنشان کرد: از جمله نجواهایی که خداوند متعال با حضرت موسی(ع) در کوه طور داشت این بود: «ای موسی! به قوم خویش بگو که تقرب‌جویان به چیزی همانند گریستن از ترس من، به من تقرب نیافته‌اند و عبادت‌پیشگان به چیزی همانند پرهیز از حرام‌ها، مرا عبادت نکرده‌اند و آراستگان، به چیزی مانند بی‌اعتنایی به چیزهایی از دنیا که بدان نیاز ندارند، خویشتن را نیاراستند.

حضرت موسی(ع) عرض کرد:ای گرامی‌ترین گرامیان! چه چیز آنان را در این راه، ثابت‌قدم گرداند؟ فرمود: ای موسی! اما آنان که با گریستن از ترس من جویای تقرّب به من هستند، در اعلی علیین‌اند و هیچ کس در این مرتبه با آنان شریک نیست [4]».

استاد انصاریان تصریح کرد: امیرالمؤمنین(ع) گریه کردن برای دوری از خدا را عبادت عارفان معرفی نموده است، «البُكاءُ مِن خِيفَةِ اللَّهِ لِلبُعدِ عَنِ اللَّهِ عِبادَةُ العارِفينَ[5]؛ گریه کردن از ترس خداوند به خاطر دوری از خداوند، عبادت عارفان است».

این مبلغ ممتاز عرصه بین‌ الملل در بخش دیگری از نوشتار خود به کلام نورانی امام صادق(ع) می‌پردازد و آورده است: «مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ مِنْ قَطْرَةِ دَمْعٍ فِي سَوَادِ اللَّيْلِ يُقَطِّرُهَا الْعَبْدُ مَخَافَةً مِنَ اللَّهِ[6]؛ هیچ قطره‌ای محبوب‌تر از قطره اشکی نیست که بنده‌ای از خوف خدا و در مقام توبه از گناه می‌ریزد».

انسان‌های رستگار در حال عبادت همواره چشمانی گریان دارند. به‌عنوان مثال نماز شب مرحوم الهی قمشه‌ای(ره)[7] حدود دو ساعت به طول می‌انجامید. ایشان در رکعت یازدهم نمازش یک دستش بلند بود و همه دعاهای مربوط به قنوت نماز وتر را می‌خواند. روی یک دستش هم قرآن کوچکی بود که تا قنوت ادامه داشت، این دستش را به نشانه نیاز پایین نمی‌آورد. گریه‌اش نیز تمامی نداشت. ایشان حقایق و معارف زیادی را کسب نموده و از افرادی بود که این اسرار را نزد هیچ فردی فاش نمی‌کردند. آن‌گاه که اصرار زیادی می‌کردیم، می‌گفتند: این کار خداست! انسان با مشاهده این عالِم بزرگ و خردمند می‌توانست چهره رستگاران واقعی در ذهن را تداعی نماید.

استاد اخلاق، تهذیب و تربیت حوزه علمیه ادامه داد: همان‌طور که گریه کردن برای خداوند از نشانه‌های رستگاری است، خشکی چشم و قساوت قلب نیز از نشانه‌های شقاوت است. امام صادق(ع) در این‌زمینه می‌فرماید: «مِنْ عَلَامَاتِ الشَّقَاءِ جُمُودُ الْعَيْنِ، وَ قَسْوَةُ الْقَلْبِ[8]؛ از نشان‌های شقاوت و بدبختی، خشکی چشم و سختی قلب است».

------------------------------------------------

پی نوشت:

[1] «وَعیناً یَصلَحُ للصُبرَه»؛ کشف الأسرار وعدة الأبرار 10/455.

[2] مائده(5): 83.

[3] الکافی 4/328، باب 15، حدیث 1؛ من لا یحضره الفقیه 1/317؛ حدیث 941.

[4] ثواب الأعمال: 172؛ بحارالأنوار 13/349، باب 11، حدیث 37؛ سفینة البحار 1/356.

[5] غرر الحکم: 96، حدیث 1816.

[6] المحاسن 1/292، حدیث 450؛ جامع الأخبار: 97؛ وسائل الشیعة 12/177، باب 114، حدیث 7؛ بحارالأنوار 90/332؛ باب 19، حدیث 19.

[7] حاج میرزا محمدمهدی محی‌الدین الهی قمشه‌ای(1279-۱۳52 ه.ش) شاعر، عارف، حکیم و مترجم قرآن کریم است. ایشان آثار متعددی در زمینه حکمت و عرفان تألیف کرده است. همچنین این عالم وارسته قرآن کریم، صحیفه سجادیه و مفاتیح‌الجنان را ترجمه کرده است.

[8] الکافی 3/712، باب 115، حدیث 6.