انواع شفاعت و كارایی آن در قیامت

از جمله مسائل عقیدتى كه در ضمن معارف گسترده صحیفه سجادیه، یادگار حضرت زین العابدین، مورد توجه قرار گرفته ، مساله شفاعت است که به دو گونه تصویر شده است:

1- شفاعت به معناى برخوردار شدن انسان از حمایت غیر خدا براى پیشگیرى از تحقق اراده و دور ساختن عقاب الهى از خود! شفاعت به این معنا، هم در قرآن مورد انكار قرار گرفته است و هم در روایات و بیان امام سجاد علیه السلام.
یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ 1 در آن روز روز قیامت هیچ شفاعت و وساطتى سود نمى بخشد مگر شفاعت كسى كه خداوند رحمان به او اجازه داده باشد تا میان خلق و خدا واسطه شود.
 
امام سجاد علیه السلام نیز در این باره چنین بیان داشته است :
و بیدك ، یا الهى ، جمیع ذلك السبب ، و الیك المفر و المهرب ... اللهم انك ان صرفت عنى وجهك الكریم اومنعتنى فضلك الجسیم ... لم اجد السبیل الى شى ء من املى غیرك لاامر لى مع امرك ماض فى حكمك ...2
خداوند! تمامى عوامل و اسباب كار آمد و مؤثر به دست توست و به اراده تو مى تواند تاثیر كند. تنها پناهگاه و ایمنى بخش تویى !
خداوند! اگر تو لطف و كرامت خویش را از من دریغ كنى و فضل خود را از من بازدارى دیگر راهى به سوى آرزوهایم نخواهم یافت ، جز راه تو... ! با وجود فرمان و حكم تو، در جهت منافع من فرمانى نیست ، حكم تو درباره من گذرا و نافذ است .
 
2- شفاعت به معناى برخوردار شدن انسان از حمایت اولیاى الهى به اذن و اجازه خداوند نه در قبال خواست و اراده او.
شفاعت به این معنا هم در قرآن مورد انكار قرار نگرفته در روایات و تعالیم معصومین امرى تحقق پذیر معرفى شده است. امام سجاد - علیه السلام - نیز در مواردى متعددى به مساله شفاعت پیامبر ائمه علیه السلام و شفاعت اهل نجات و سعادت براى پیشگیرى از تحقق پذیر معرفى شده است. امام سجاد نیز در مواردى متعددى به مساله شفاعت پیامبر صلى الله علیه وآله، شفاعت ائمه و شفاعت اهل نجات و سعادت براى از پادرافتادگان و اداى طاعت، اشاعه كرده است.
 
شفاعت پیامبران براى امتها
اللهم اجعل نبینا صلواتك علیه و على آله یوم القیامة .. امكنهم امكن النبیین منك شفاعة.4
خداوند! پیامبران ما را كه درود تو بر او خاندانش باد - در روز قیامت بیش ‍ از سایر پیامبران حق شفاعت عنایت كن .
امام سجاد علیه السلام با این بیان ، اصل وجود شفاعت را براى انبیا مسلم شمرده و از این رو براى پیامبران اكرم صلى الله علیه وآله كه برترین انبیاست ، امكان شفاعت بیشترى را آرزو كرده است .
شفاعت اهل بیت علیه السلام براى پیامبران
اللهم ... فانى لم آتك ثقة منى ... لا شفاعة مخلوق رجوته الا بشفاعة محمد و اهل بیته علیه و علیهم سلامك.4
خداوند! به من امید شفاعت جستن از مخلوق ، رو به درگاهت نیاورده ام مگر به امید شفاعت محمد و اهل بیت او - درود تو بر پیامبر و خاندانش  -.
 
شفاعت صالحان ، براى وابستگان خویش
اللهم و ان سبقت مغفرتك لهما فشفعهامى فى ، و ان سبقت لى بشفعنى فیهما حتى نجتمع برافتك فى دار كرامتك.5
خداوند! اگر بخشایش و غفران تو - قبل از من - شامل پدر و مادرم شد، پس آنها شفیع گران ، تا در پرتو لطف تو و در خانه كرمت - بهشت جاویدان - گرد هم و در كنار هم باشیم.
از این نیایش استفاده مى شود كه هرگاه کسی مورد غفران الهى قرار گیرد و به بهشت راه یابد مى تواند به اذن الهى براى وابستگان خود شفاعت كند.
 
شفاعت اعمال مؤمنان، براى آنان
اللهم صل على محمد و آله ... صلاة تشفع لنا یوم لاقیامة ..6
خداوند! بر محمد و خاندان او دورد فرست ؛ درودى كه بتواند در روز قیامت شفیع ما گردد...
درود بر پیامبر صلى الله علیه وآله و خاندان او، یكى از اعمال شایسته مؤمنان است و امام سجاد علیه السلام در این عبارتها به اصحاب و پیروان خود آموخته است كه این عمل نیك خود مى تواند شفیع انسان در روز قیامت قرار گیرد.

امام سجاد جمال نیایشگران/ احمد ترابى