علت و فلسفه برگزاری مراسم عزاداری امام حسین علیه‌السلام چیست؟

از روزی که خشت کره زمین نهاده شد و هابیل و قابیل در آیینه حق و باطل حادثه آفریدند، تا کنون همیشه حق در برابر باطل نقش آفرینی می‌کند اما حادثه‌ای عظیم‌تر و با ارزش‌تر از حادثه کربلا روی نداده است. زنده نگاه داشتن حادثه عاشورا و مجالس عزاداری از این جهت مورد تأکید قرار گرفته است که:

الف: حضرت سیدالشّهداء علیه‌السلام در آن روز به تمام بشر ثابت کرد برای زنده نگه‌داشتن حق باید از مال و جان و هستی خود مایه گذاشت از این جهت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در روایتی فرمودند: 

اگر خطری و حادثه‌ای جانت را تهدید کرد از مال و ثروت خود برای حفظ جانت استفاده کن اما اگر خطری دینت را تهدید کرد از جانت مایه بگذار و دینت را حفظ کن[1].

از آن‌جا که انسان همیشه در حادثه‌ای مانند حادثه کربلا قرار دارد. باید مدام در زندگی خود از حادثه کربلا عبرت بگیرد و به دنبال طرفداری از لشکر کم تعداد سپاه حسینِ علیه‌السلام وجودِ خود باشد. برگزاری مراسم امام حسین علیه‌السلام الگوی دین را به انسان معرّفی می‌کند که از این حادثه تقابل حق و باطل پیروز بیرون آمد ولو آن که تمام هستی خود را در این راه نثار کرد.

ب: برگزاری مراسم عزاداری امام حسین علیه‌السلام و اهلبیت علیهم‌السلام نشانه محبّت و دوستی آنان است و محبّ واقعی کسی است که شرط دوستی را به جا آورد و یکی از شرایط و لوازم دوستی همدردی و همدلی با دوستان در مواقع سوگ یا شادی آنان است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید:

شیعیان و پیروان ما در شادی و حزن ما شریکند[2].

ج: از آن جا که عزاداری باید از سر معرفت باشد فردی که با معرفت در مجالس عزاداری شرکت می‌کند با یادآوری فضایل و مناقب و آرمان‌های سیدالشهداء علیه‌السلام زمانی که از مراسم عزاداری خارج می‌شود به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است. از این رو باید گفت: انسان‌سازی یکی از مهم‌ترین فلسفه عزاداری سیدالشهداء است و از آن‌جا که جامعه نیز از افراد تشکیل می‌شود علّت دیگر برگزاری مجالس سوگواری اهلبیت علیهم‌السلام را می‌توان ساختن جامعه بر اساس الگوهای ارائه شده از سوی اسلام دانست.

د: مراسم عزاداری بهترین راه برای تعلیم و تربیت نسل جدید و آشنایی آنان با گفتار و کردار و اهداف سیدالشّهدا و اهلبیت علیهم‌السلام می‌باشد و دشمنان اسلام و اهلبیت علیهم‌السلام چون به این مسائل پی برده‌اند در پی کم‌رنگ کردن و بی‌محتوا کردن مجالس عزاداری برآمده‌اند تا به این وسیله بتوانند به اهداف استعماری خود دست پیدا کنند و این خود هوشیاری شیعیان را می‌طلبد.

ه: اگر به حادثه شهادت امام حسین علیه‌السلام به شکل محتوایی نگاه کنیم عزاداری بر آن حضرت در حقیقت زنده نگاه داشتن ارزش‌های والای انسانی و دست یافتن به عناصر انسان‌ساز و فرهنگ‌ساز مانند: عبادت، شجاعت، توکل، صبر، امر به معروف و نهی از منکر، شرافت مرگ سرخ بر زندگی ذلّت‌بار، پل بودن مرگ برای عبور از دنیا و رسیدن به بهشت برین، اعتراض به ظالمان زمان و حمایت از مظلومان جهان، ایثار، فداکاری، غیرت و مردانگی، دفاع از حریم دین، و به مانند شمع سوختن
و به جامعه نور بخشیدن است.

[1]  بحار الانوار : 44/287 باب 34 ، حدیث 26 « یفْرَحُونَ لِفَرَحِنا وَیحْزَنُونَ لِحُزْنِنا » . 

 
[2]  کامل الزیارات : 90 ، باب 28 .