از روایات اهلبیت علیهم‌السلام استفاده می‌شود که یکی از مشهودات محتضر در اوّلین مراحل انتقال، که از علایم پایان یافتن دوران زندگی دنیا و آغاز حیات برزخی است مشاهده فرشتگانی است که از طرف حضرت باری تعالی مأمور قبض روحند.
البته انتظار این که فرشتگان قبض روح همانند اجسام مادّی قابل رؤت باشند انتظاری نامعقول است چرا که فرشتگان از جمله موجودات مجرّدند. شاید بتوان گفت: فرشتگان می‌توانند به شکل‌های مختلف متمثّل شوند در این صورت است که انسان می‌تواند آنان را مشاهده کند چنانچه در جریان حضرت مریم علیهاالسلام[1] فرشته بزرگ الهی به صورت انسانی موزون بر مریم ظاهر شد.
محتضر در لحظه‌ای که ملک الموت را می‌بیند و جهان ناآشنای بعد از مرگ را مشاهده می‌کند متوجّه می‌شود که زندگی دنیاییش سپری شده و در آستانه عالم آخرت قرار گرفته است در این موقع سخت نگران و مضطرب می‌شود و دچار شدیدترین فشار روحی می‌گردد به موجب روایاتی که از اولیای دین رسیده است این ساعت برای آدمی از ساعات بسیار سنگین و دشوار است.
امام سجاد علیه‌السلام می‌فرمایند:
«سخت‌ترین ساعات برای فرزند آدم سه ساعت است. اوّل ساعتی است که ملک الموت را می‌بیند دوّم ساعتی است که از قبر برمی خیزد سوّم ساعتی است که در پیشگاه الهی قرار می‌گیرد سپس یا به سوی بهشت می‌رود و یا روانه آتش می‌گردد»[2].
البته این نکته نیز نباید فراموش شود که ملک الموت برای قبض روح افراد برای انواع و اصناف مردم به صورت‌های مختلف ظاهر می‌شود.
در روایتی می‌خوانیم ابراهیم خلیل علیه‌السلام به ملک الموت گفت: آیا می‌توانی با آن صورتی که روح فاجر را قبض می‌کنی خودت را به من نشان دهی؟ ملک الموت عرض کرد: تو طاقت و تحمل آن را نداری.
حضرت ابراهیم علیه‌السلام فرمود: چرا، ملک الموت عرض کرد: صورت خود را از من برگردان و سپس مرا ببین. حضرت ابراهیم علیه‌السلام بدین طریق به ملک الموت نظر کرد ناگهان دید مرد سیاه چهره‌ای با موهای راست شده و بوی متعفن و با لباس‌های سیاه به طوری که از دهان و از دو سوراخ بینی او دود و آتش زبانه می‌کشد در مقابل او حاضر است. ابراهیم علیه‌السلام با دیدن او غش کرد و سپس به هوش آمد و فرمود: اگر شخص فاجر در هنگام موت غیر از این منظره نبیند برای او کافی خواهد بود[3].
در روایت دیگری از پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله آمده که فرمودند:
«سوگند به آن که جانم در دست او است مشاهده ملک الموت سخت‌تر از هزار ضربه شمشیر است»[4].
بنابراین عزرائیل که می‌تواند برای قبض روح فاجر خود را به صورتی درآورد که ابراهیم خلیل از هول و هراس آن غش کند خواهد توانست در هنگام قبض روح مؤمن خود را به شکلی درآورد از حیث زیبایی و جمال که محتضر قدرت تحمل نداشته و از شدت لذّت و جذّابیت او خود به خود جان تسلیم کند.
[1] الخصال ، شیخ صدوق : 119 ، حدیث 108 .
[2] بحار الانوار : 6/143 ، حدیث 7 .
[3] میزان الحکمة : 12/5696 .
[4] نهج البلاغة : خطبه 83 .
