عوامل فشار قبر چه مواردی هستند؟

از روایات و احادیث اهلبیت علیهم‌السلام استفاده می‌شود که فشار قبر عمومیت دارد و برای همه هست مگر افراد اندکی و این فشار قبر برای عدّه‌ای کیفر اعمال محسوب می‌شود و به منزله کفاره گناهان و جبران کوتاهی‌ها است.

امام صادق علیه‌السلام از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نقل فرموده است که:

«ضَغْطَةُ القَبرِ لِلْمؤمِنِ کفّارةٌ لِما کانَ مِنْهُ مِنْ تَضْییعِ النِّعَمِ»[1].

«فشار قبر برای مؤمن کفّاره نعمت‌هایی است که تباه کرده است».

أبی بصیر می‌گوید: به امام صادق علیه‌السلام عرض کردم: «آیا کسی از سختی‌ها و فشار قبر نجات می‌یابد امام صادق علیه‌السلام در پاسخ فرمودند:

«از فشار قبر به خدا پناه می‌بریم چقدر اندک‌اند کسانی که از فشار قبر نجات می‌یابند. پس امام در ادامه فرمودند: «رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در تشییع جنازه سعد ـ در حالی که هفتاد هزار ملکه جنازه وی را تشییع می‌کردند ـ شرکت کرد و سر به آسمان بلند نمود و سپس فرمود: «آیا شخصی مانند سعد هم فشار و سختی‌های قبر را می‌بیند؟» امام صادق علیه‌السلام فرمود: «پناه بر خدا این فشار به خاطر بدخویی و کج خلقی او بر خانواده‌اش بود...»[2].

در این روایت می‌بینیم سعد بن معاذ که از اصحاب جلیل القدر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله بود هم به خاطر بداخلاقی با خانواده گرفتار فشار قبر می‌شود.

در مورد عوامل تشدید یا تضعیف فشار قبر باید گفت: فقط آن چه از اهلبیت علیهم‌السلام به ما رسیده است می‌تواند راه گشای آشنایی ما به این عوامل باشد. به طور کلی همه انحرافات و آلودگی‌های فکری عقیدتی، اخلاقی و عملی ـ که شرعاً از آن‌ها نهی شده ـ می‌تواند در فشارهای برزخی موثّر باشد ولی در کلمات اهلبیت علیهم‌السلام بعضی از آلودگی‌های خاص به عنوان عامل تشدید فشار قبر معرّفی شده است مانند: تند خویی نسبت به خانواده خود، سخن چینی، غیبت، بی‌مبالاتی نسبت به طهارت و...[3].

امّا اعمالی که باعث کم شدن یا برطرف شدن این فشارها می‌شود عبارتند از:

بجا آوردن رکوعی تام و کامل در نماز، مداومت بر خواندن سوره «زخرف»، قرائت سوره «نساء» در هر جمعه، به جا آوردن نماز شب، خواندن سوره «تکاثر» هنگام خواب، گذاشتن دو چوب‌تر با میت، روزه گرفتن چهار روز از ماه رجب و دوازده روز از ماه شعبان، تلاوت سوره «ن والقلم» در نماز واجب و مستحب. موارد دیگری را نیز با تتبّع در احادیث ائمّه علیهم‌السلام می‌توان به موارد فوق اضافه کرد[4].

این نکته را هم نباید فراموش کرد که این که چه رابطه‌ای بین بعضی اعمال با شدّت یا ضعف فشار قبر وجود دارد مسأله‌ای است که از حیطه علم و ادراک ما بالاتر است و چون ما با محسوسات و مادیات سرو کار داریم نمی‌توانیم به طور حقیقی عالم مثال و برزخ را بشناسیم، بنابراین از طریق معصومین علیهم‌السلام که خداوند به آنها علم به این مسائل را عنایت کرده است به امور ماورای این عالم مطّلع می‌شویم.

[1]  بحار الانوار : 6/261 .

 
[2]  بحار الانوار : 6/222 و 245 .

 
[3]  منازل الآخرة : 26 ـ 30 ؛ لئالی الأخبار : 5/25 . 

 
[4]  بحار الانوار : 6/159 ، حدیث 19 .