مراحل سير و سلوك عملي چيست؟

عرفاي اسلامي، كمالات عرفاني را ده مرتبه دانستهاند و براي هر يك از آن، مراحل و منازل ده گانهاي معتقد شدهاند. به اين ترتيب منازل سير و سلوك را به عدد صد رساندهاند. در مجموع ميتوان گفت مهمترين مراحل سير و سلوك عبارتند از:
1 - تفكر،
2- عزم بر ترك گناه و انجام واجبات،
3 - توبه،
4 - مشارطه: در اول روز با خود شرط كند كه امروز برخلاف دستور خدا عمل نكند.
5 - مراقبه: در طول روز مواظب باشد گناهي از او سر نزند.
6 - محاسبه: به هنگام شب از خود حسابرسي نمايد.
7 - معاقبه: در برابر خطاهايي كه از او سر زده است، خود را مجازات نمايد.
مرحوم ملكي تبريزي (يكي از اساتيد معروف سير و سلوك) در رساله لقاء الله، براي سير و سلوك برنامهاي را پيشنهاد كرده است.
1 - تصميم و نيت براي پيمودن اين راه.
2 - توبه صحيح از گذشته، به طوري كه او را دگرگون سازد.
3 - برگرفتن توشه راه، كه براي آن چند برنامه ذكر كرده است:
أ) در صبح، مشارطه؛ در روز، مراقبه؛ در شامگاهان، محاسبه.
ب) توجه به اوراد و اذكار و توجه به وظائف بيداري و هنگام خواب.
ج) توجه به نماز شب و خلوت با خداوند و شب زنده داري و رياضت در مسئله خواب و خوراك كه از حد لازم تجاوز نكند.
4 - بهرهگيري از تازيانه سلوك و آن عبارت است از: مؤاخذه كردن خويشتن به خاطر توجه به دنيا و كوتاهي در برابر حق و سرزنش خويش.