چرا بعضي از مردم نميخواهند حقيقت را درك كنند و هدايت شوند؟

از ديدگاه اسلام عوامل مختلفي مانع شناخت و درك حقيقت اند كه مهمترين آنها عبارتند از:
1 - هواپرستي:
به نظر قرآن، هواپرستي مانع درك حقيقت است، زيرا هوا پرستي چشم دل را كور ميكند. اين نظريه با صراحت در اين آيه شريفه بيان شده است: آيا ديدي كسي كه معبود خود را هواي نفس خويش قرار داده و خداوند او را با آگاهي (بر اين كه شايسته هدايت نيست) گمراه ساخته و بر گوش و دلش مهرزده و بدچشمش پرده افكنده است؟! با اين حال چه كسي ميتواند غير از خدا او را هدايت كند؟. كسي كه دل و جان را درجاثيه (45) آيه 23.
عشق مقام و مال و شهوت بافته و تمام سرمايههاي وجود خويش را براي نيل به آن بسيج كرده، چيزي جز آن را نميتواند ببيند و اين عشق هوس آلود، پرده ضخيمي بر عقل و فكر او ميافكند. چه زيبا فرموده اميرمؤمنان عليهالسلام كه من عشق شيئاً أعشي بصره؛ كسي كه به چيزي عشق ورزد، چشمش را كم نور ساخته و دلش را بيمار گرداند حضرت در ادامه ميفرمايد: در اينصورت او به چشمي كه مفاسد را نميبيند، مينگرد و به گوشي كه نميشنود، ميشنود. خواهشهاي بيهوده عقل او را دريده و دنيا دلش را ميرانده و شيفته خود نموده است. پس او بنده دنيا است و بنده هر چيزي كه از دنيا در دستش ميباشد. به هر طرف كه دنيا گرديد، به سوي آن ميگردد و به هر جا كه رو آورد، به آن متوجه ميشود. از منع كننده و پند دهنده كه از جانب خداوند است، متنبه و آگاه نميشود.
نهج البلاغه، فيض الاسلام، خطبه 108.
بر اين اساس ابو جهل با اذعان به حقانيت و راستگويي رسول اكرم (ص) از ايمان به حضرت امتناع ميورزد و دليل آن چيزي جز هوي پرستي نبوده است. او در پاسخ به وليد كه سؤال كرد: چرا او را تصديق نميكني؟ گفت: ميخواهي دختران قريش بنشينند و بگويند: از ترس شكست، تسليم برادرزاده ابوطالب شدم؟! سوگند به بت لات و عزاي! هرگز از او پيروي نخواهم كرد.
مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 1، ص 321.
2 - محبت به دنيا: دنيا پرستي، به انسان اجازه تفكر سالم و قضاوت صحيح را نميدهد. امام علي عليهالسلام در نامه خود به يكي از يارانش ميفرمايد: دنيا را رها كن كه حب دنيا چشم را كور و گوش را كر و زبان را لال و گردنها را به زير ميآورد. بحارالانوار، ج 70، ص 75.
3 - كبر و غرور: خود محوري و خود بيني باعث ميشود كه انسان فقط خود را ببيند و به چيزي ديگري اهميت قائل نشود و معيار زيبايي و حقيقت را خود بداند و اين حجات بزرگي است كه مانع شناخت صحيح ميشود. امام علي عليهالسلام ميفرمايد: ميان شما و موعظه، حجابي از عذور است. نهج البلاغه، فيض الاسلام قصار 274.
4 - تعصب و لجاجت: افرادي هستند كه اگر با هزار و يكبار دليل مطلبي را ثابت كنيم، نميپذيرند و هرگز از حرف خود دست بر نميدارند، چون ميپندارند اگر دست از عقيده خود بردارند و تسليم حقيقت شوند، شخصيت خود را ميشكنند. نمونه كامل لجاجت در قرآن مجيد ذكر شده كه آنها اعتراف ميكنند قلبشان در پوشش هايي قرار گرفته و گوششان سنگين است و ميان آنها و پيامبر حجابي وجود دارد. از اين رو ميگفتند: ما تسليم سخنان تو نخواهيم شد. توبه دنبال عمل خود باش و ما هم به دنبال عمل خويش هستيم.
فصلت (41) آيه 5.
5 - گناه: قرآن مجيد دليل انكار قيامت از طرف بعضي از افراد را اعمال زشت آنها ميداند: فصلت (41) آيه 5.
سرانجام كار آنان كه به اعمال زشت و كارهاي بد پرداختند، آن است كه آيات الهي را تكذيب كرده و آنها را به باد تمسخر گرفتهاند. روم (30) آيه.
 روايات زيادي نيز در اين باره دارد شده است. امام صادق عليهالسلام ميفرمايد: هر گاه انسان گناه كند، نقطه سياهي در قلبش پيدا ميشود. اگر توبه كند، محو گردد و اگر گناهش فزوني يابد، آن نقطه زيادتر ميشود تا تمام قلبش را فرا ميگيرد و ديگر رستگار نخواهد شد.