چگونه ميتوان حس حقيقت جويي و كنجكاوي را در خود پرورش داد؟

 حقيقت جويي و كنجكاوي يكي از گرايشهاي فطري انسان است. نشانه وجود آن نيز اين همه چهار گرايش ديگر عبارتند از: گرايش به خير و اخلاق، ابداع و خلاقيت، عشق و پرستش و زيبا دوستي
علوم و فنون و صنايع بديعه است كه انسان در طول تاريخ حيات خود به آنها دست يازيده و پرورششان داده است.
اصولاً خاصيت علم اين است كه به اين گرايش انسان پاسخ ميدهد و آن را اقناع ميسازد.
اما براي رشد اين حس راههاي فراواني وجود دارد. از آيات و روايات برميآيد كه خاصيت دانش دوستي را خداوند به انسان القا كرده است: و علّم آدم الأسماء كلَّها ثم عرضهم علي الملائكة فقال انبئوني بأسمائهم... سوره بقره (2)، آيه 31.
خداوند تمامي اسما را به آدم آموخت.
امام سجادعليهالسلام در دعاي ابيحمزه ميفرمايند: ...و أنا الجاهل الذي علمته؛ و من آن جاهلي هستم كه تو علمش آموختي و تعليمش دادي. پس حال كه واضح گشت منبع تعليم علم پروردگار است، ميتوان گفت كه اولين راه پرورش حس حقيقت جويي، درخواست علم از اين منبع است و خداوند به پيامبرش فرمود: قل رب زدني علما؛ بگو خدايا! علم سوره طه، (20) آيه 14.
مرا زياده گردان!
دقت و تدبر در محيط پيرامون
قرآن به اين معنا بسيار پرداخته است و تقريباً در تمامي مواردي كه ريشه نظر به كار رفته، اين معنا مورد نظر بوده است. به عنوان يك قاعده كلي بايد دانست كه كلمات داراي يك معناي عام و يك معناي خاص هستند، مثلاً ميان كلمات ديدن، نگاه كردن، نظر كردن، تماشا كردن و... تفاوت وجود دارد. در تمامي اين كلمات مفهوم عام ديدن وجود دارد، ولي در كلمه نظر كردن و نگاه كردن قصد و توجه و دقت نيز وجود دارد. وقتي قرآن ميفرمايد: أفلا ينظرون الي الابل كيف خلقت و الي السماء كيف رفعت... منظور ديدن معمول نيست، بلكه سوره غايشه (88) آيه 18. ديدن با تدبر و تعمق است. اين خيلي مهم است. هزاران سال بود مردم افتادن سيب از درخت را ميديدند و به آن توجهي نداشتند، در ميان اين همه آدم فقط نيوتن بود كه به آن نظر كرد و گفت: چرا بايد سيب از درخت به زمين بيفتد و به سمت بالا نرود. همين دقت و توجه سبب كشف نيروي جاذبه شد. غير از اينها در قرآن كريم فراوان به تدبر، تفكر و انديشيدن توصيه و تأكيد شده است.
همان گونه كه اندام جسماني انسان به وسيله غذا و ورزش قابل پرورش است، قواي فكري نيز قابل رشد هستند. از راه سئوال كردن و دقت در علل موجود در عالم كه تا كنون برايتان عادي و جزء اين گونه بايد باشد بود، ميتوانيد به پرورش فكر و حس كنجكاوي بپردازيد. يافتن پاسخ هر سئوالي نيازمند مطالعه، تحقيق، تفكر و انديشه است. با اين روش پس از مدتي ملاحظه خواهيد كرد كه توانايي پرسيدن و فرهنگ سئوال كردن در شما ايجاد شده و حس حقيقت جويي و كنجكاوي در شما كاملاً به صورت فعال در آمده است.
گزيده مطالب
(1) گرايش به حقيقت جويي و كنجكاوي جزء گرايشهاي فطري انسان است.
(2) اين حس و گرايش را كه نتيجه آن آگاهي و علم است، خداوند به انسان عطا كرده است.
(3) آگاهي و علم را بايد از خداوند درخواست نمود.
(4) از راههاي زير ميتوان حس حقيقت جويي را در خود پرورش داد:
الف) با تفكر نگريستن در امور عالم
ب) تدبر و تفكر كردن
ج) ايجاد پرسش درباره مجهولات
د) جستجو براي يافتن پاسخ از راه مطالعه، پرسش از عالمان، تحقيق و...

ه') استقلال رأي داشتن و تقويت روحيه تحقيق به جاي تقليد
و:) طرح سئوال و چرايي در هر مسئله و استفاده از شيوه بحث و مناظره و نقد مطالب
ز:) پرهيز از موانع حقيقت جويي ،مانند تعصب، سطحي نگري، سنت گرايي، پيروي از هواي نفساني و لذتها و شهوات و سرگرم شدن به امور كم ارزش يا بي ارزش و يا حتي مضرّ، تنبلي و كسالت و...