اگر عبد در امور خودش تابع هوى و هوس باشد و از شياطين درونى و برونى پيروى كند ، دچار اضطراب ، ناامنى ، خوف ، تنگدلى ، ضيق صدر ، مشكلات و رنج ها خواهد شد و تا در گردونه پيروى از هوى و هوس است ، دچار بلاست ؛ قرآن در اين زمينه مى فرمايد : ذلِكَ بِأَنَّ اللّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلى قَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا مَابِأَنْفُسِهِمْ وَأَنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ.
اين [ كيفر سخت ] به سبب اين است كه خدا بر آن نيست كه نعمتى را كه به قومى عطا كرده [ به عذاب و نقمت ] تغيير دهد تا زمانى كه آنان آنچه را در خود [ از عقايد حقّه ، حالات پاك و اخلاق حسنه اى كه ] دارند [ به كفر ، شرك ، عصيان و گناه ] تغيير دهند و يقيناً خدا شنوا و داناست .
خداوند ، نعمتى كه به بندگان عنايت كرده تغيير دهنده نيست تا زمانى كه مردم آراستگى ها و حسنات و ايمان و تقوا را از خود دور سازند ، به محض آلوده شدن مردم ، نعمت ها نسبت به آنان تغيير داده مى شود ، امنيّت به ناامنى برمى گردد ، راحتى به ناراحتى ، سلامتى به ناخوشى ، درستى به نادرستى و خوشبختى به بدبختى تغيير موضع مى دهد !! إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءاً فَلاَ مَرَدَّ لَهُ. يقيناً خدا سرنوشت هيچ ملتى را [ به سوى بلا ، نكبت ، شكست و شقاوت ] تغيير نمى دهد تا آن كه آنان آنچه را [ از صفات خوب و رفتار شايسته و پسنديده ]در وجودشان قرار دارد به زشتى ها و گناه تغيير دهند . و هنگامى كه خدا نسبت به ملتى آسيب و گزند بخواهد [ براى آن آسيب و گزند ] هيچ راه بازگشتى نيست .
امام صادق عليه السلام در جمله مورد شرح مى فرمايد :
تو در همه حال عبد شاكرى باش ، چه در حال غنا ، چه در حال فقر ، چه روز داشتن ، چه روز نداشتن ، چه روز سلامت ، چه روز مرض ، چه روز خوشى و چه روز ناخوشى ، وقتى در تمام احوالت شاكر باشى خدايت را در همه حال نسبت به خود كريم خواهى يافت . نوشته اند : وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله از امور دنيا بى نياز بود مى گفت : « الحمد للّه رب العالمين » و وقتى دچار تنگدستى سخت بود مى گفت : « الحمد للّه على كل حال ».
در هر حالى كه بود شاكر بود ، خداى مهربان هم در هر حال نسبت به آن جناب ، ربّ كريم بود و كرم او با هركه باشد ، اقتضا مى كند كه آن شخص از نظر دين در عين سلامت بود و از شرّ هر گناه و پليدى در امان باشد و تنگى معيشت يا ناراحتى هاى ديگر او را از ياد خدا غافل نكند !! راستى ، خوشا به حال انسان هايى كه در هر حال در راه ذكر و شكر حق اند ، هيچ لحظه اى از ياد او غافل نيستند و به خاطر توجّه به او در برابر نعمت هايش در حال شكرند ؛ چون نمى شود انسان ياد خدا و عنايات او باشد ، ولى شكرگزار نعمت او نباشد ، اين افتاده پريشان حال و فقير در خانه جانان در اين زمينه سروده ام :
آن كه گرديد مقيم در اين خانه منم
آن كه اندر غم تو سوخت ولى هيچ نگفت
از ازل عشق تو شد مونس اين قلب حزين
خرمن ! زآتش عشق تو همه سوخت حبيب
همه گويند دلم گشته گرفتار جنون
جلوه اى كن كه به لب آمده اى دوست نفس
خبرم نيست به غير غمت اى داروى درد
اى غمت شادى من روى توام آب حيات
گفت مسكين كه دلم خانه عشق تو شده
آن كه گرديد مقيم در اين خانه منم
آن كه شد مست از آن جلوه مستانه منم
اى همه سوز دلم اى مه دردانه منم
آشناى توام و دور زبيگانه منم
به طواف رخت اى شمع چو پروانه منم
حق بود چون زغم عشق تو ديوانه منم
كه گداى تو و آن جلوه جانانه منم
آن كه افتاده در اين بزم و شفاخانه منم
آن كه مست است تو را بى مى و پيمانه منم
آن كه گرديد مقيم در اين خانه منم
شما را به خدا از اين مسائل آسان نگذريد ، بياييد با شكر نعمت با خداى مهربان خود معامله كنيد و به سود اين معامله سنگين و پرمنفعت برسيد ، اى كاش عدّه اى از مردم كه غافل از اين حقايق زندگى مى كنند ، براى يك بار هم كه شده به عنوان امتحان ، به معامله خالصانه با خداى خود برخيزند ، تا ببينند چه نتايج مهمى عايد آنان مى گردد ، افسوس كه عدّه زيادى در جهل و غفلت به سر مى برند !! [ وَلَوْ كانَ عِنْدَ اللّهِ عِبادَةٌ يَتَعَبَّدُ بِها عِبادُهُ الْمُخْلِصُونَ أَفْضَلُ مِنَ الشُّكْرِ عَلى كُلِّ حَالٍ لَأَطْلَقَ لَفْظَهُ فيهِمْ مِنْ جَميعِ الْخَلْقِ بِها ، فَلَمَّا لَمْ يَكُنْ أَفْضَلُ مِنْها خَصَّها بَيْنَ الْعِباداتِ وَخَصَّ أَرْبابَها فَقَالَ تَعالى : وَقَليلٌ مِنْ عِبادِىَ الشَّكُورُ
منبع : برگرفته از کتاب عرفان اسلامی استاد حسین انصاریان