علل هلاکت

قرآن مجید در بسیارى از آیات از هلاکت امت ها ، به وسیله ى عذابهاى گوناگون و علل هلاکتشان سخن به میان آورده .توجه به آن آیات که در اکثر سوره هاى قرآن آمده ، عالى ترین زمینه ى رشد و تربیت و دورى از علل هلاکت را به انسان مى دهد .قرآن مجید ظلم به خود ، ظلم به دیگران ، اسراف ، کفر و انکار حق ، فسق ، طغیان ، و غفلت و جرم را از علل هلاکت امت هاى گذشته بیان مى کند(2) .پیامبر اسلام فرمودند :اَمَّا الْمُهْلِکاتُ : فَشُحٌّ مُطاعٌ ، وَهَوىً مُتَّبِعٌ ، وَاِعْجابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ(3) .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ من لا یحضره الفقیه : 4 / 8 ، باب ذکر جمل من مناهى النبى ( ص ) ، حدیث 4968 ; بحار الانوار : 100 / 116 ، باب 5 ، حدیث 8 .
2 ـ به ترتیب عناوین ـ آل عمران ( 3 ) : 117 ( مَثَلُ مَا یُنْفِقُونَ فِی هذِهِ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا کَمَثَلِ رِیح فِیهَا صِرٌّ اَصَابَتْ حَرْثَ قَوْم ظَلَمُوا اَنْفُسَهُمْ فَاَهْلَکَتْهُ وَمَا ظَلَمَهُمُ اللّهُ وَلکِنْ اَنْفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ ) ; یونس ( 10 ) : 13 ( وَلَقَدْ اَهْلَکْنَا الْقُرُونَ مِن قَبْلِکُمْ لَمَّا ظَلَمُوا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالبَیِّنَاتِ وَمَا کَانُوا لِیُوْمِنُوا کَذلِکَ نَجْزِی الْقَوْمَ الْمُـجْرِمِینَ ) ; انبیاء ( 21 ) : 9 ( ثُمَّ صَدَقْنَاهُمُ الْوَعْدَ فَاَنجَیْنَاهُمْ وَمَن نَّشَاءُ وَاَهْلَکْنَا الْمُسْرِفِینَ ) ; انبیاء ( 21 ) : 6 ( مَا آمَنَتْ قَبْلَهُم مِن قَرْیَه اَهْلَکْنَاهَا اَفَهُمْ یُوْمِنُونَ   ; اسراء ( 17 ) : 16 ( وَاِذَا اَرَدْنَا اَن نُّهْلِکَ قَرْیَهً اَمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُوا فِیهَا فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْنَاهَا تَدْمِیراً ) ; حاقه ( 69 ) : 5 ( فَاَمَّا ثَمُودُ فَاُهْلِکُوا بِالطَّاغِیَهِ ) ; انعام ( 6 ) : 131 ( ذلِکَ اَن لَمْ یَکُن رَبُّکَ مُهْلِکَ الْقُرَى بِظُلْم وَاَهْلُهَا غَافِلُونَ ) ; دخان ( 44 ) : 37 ( اَهُمْ خَیْرٌ اَمْ قَوْمُ تُبَّع وَالَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ اَهْلَکْنَاهُمْ اِنَّهُمْ کَانُوا مُجْرِمِینَ ).

3 ـ خصال : 1 / 84 ، حدیث 12 ; بحار الانوار : 67 / 6 ، باب 41 ، حدیث 3 .

اما هلاک کننده ها : بخلى است که دنبال شود ، و هواى نفسى است که پیروى گردد ، و نیز خودبینى انسان است.و نیز فرمودند :اِنَّ الدّینارَ وَالدِّرْهَمَ اَهْلَکا مَنْ کانَ قَبْلَکُم وَهُما مُهْلِکاکُمْ(1) .دینار و درهم و مال و ثروت ، گذشتگان شما را هلاک کرد ، و هلاک کننده ى شما هم هست.حضرت على (علیه السلام) فرمودند :مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَاْیِهِ هَلَکَ(2) .کسى که در راى و نظرش استبداد به خرج داد ، و از قواعد الهى و مردم عاقل نظرخواهى نکرد هلاک شد.امام صادق (علیه السلام) فرمودند :هَلَکَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْ قَدْرَهُ(3) .کسى که قدر و اندازه ى خود را نشناخت و به موقعیت و موقف خود آگاه نشد به هلاکت رسید.امام صادق (علیه السلام) فرمودند :یُهْلِکُ اللهُ سِتّاً بِسِتٍّ : الاُْمَراءَ بِالْجَوْرِ ، وَالْعَرَبَ بِالْعَصَبِیَّهِ ، وَالدَّهاقِینَ بِالْکِبْرِ ، وَالتُّجارَ بِالْخِیانَهِ ، وَاَهْلَ الرُّسْتاقِ بِالْجَهْلِ ، وَالْفُقَهاءَ بِالْحَسَدِ(4) .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ کافى : 2 / 316 ، باب حب الدنیا و الحرص علیها ، حدیث 6 ; مشکاه الانوار : 126 ، الفصل السادس فى الغنى و الفقر .

2 ـ نهج البلاغه : 799 ، حکمت 161 .

3 ـ غرر الحکم : 233 ، عرفان القدر ، حدیث 4677 .

4 ـ کشف الغمه : 2 / 206 ; بحار الانوار : 75 / 207 ، باب 23 ، حدیث 67 .

خداوند شش طایفه را به شش چیز هلاک مى کند : حکمرانان را به ستم ، عرب را به تعصب ، روسا را به تکبر ، تاجران را به خیانت ، روستاییان را به نادانى و فقیهان را به حسد.