حق عيان است ولى طايفه اى بى بصرند

 ازآنجاكه عنوان پنجاه و چار تابلوى ارزنده «صحيفه سجاديّه» دعا است، در بخش گذشته به نحو اختصار در توضيح دعا مسائلى ذكر شد كه يادآورى آن مسائل لازم مى نمود. و از طرفى چون اوّلين دعاى «صحيفه» در ارتباط با حمد و ثناى حضرت حقّ است، و گروهى در طول تاريخ به عللى از جناب او كه وجودش از هر چيزى روشن تر و عيان تر است غفلت داشتند، و دنباله آن گروه و دسته هم اكنون در اين زمان در گوشه و كنار جهان پرسه مى زنند، و در آينده از زمان نيز ممكن است چنين عناصرى يافت شوند، لازم آمد بحثى در زمينه خداشناسى و اينكه يافتن و درك او كار مشكلى نيست، بلكه توجّه به حضرت او از كوتاه ترين راه و در زمانى بسيار اندك ميسّر است به ميان آيد، و به اين معنا تذكّر داده شود كه تمام معلّمان توحيد و خداشناسى اعمّ از انبيا و ائمّه و اوليا و عرفا و حكما عمده ترين زحمت و رنج خود را متمركز در اصلاح عقيده انسان نسبت به عالم آفرين نمودند، نه در اثبات و ايجاد عقيده، كه در تمام تاريخ چهره اى به عنوان منكر مبدأ نمى توان يافت، بلكه آنان كه به عنوان منكر خوانده شده اند در حقيقت منكر اصل حقيقت و مبدأ و تكيه گاه هستى نبوده و نيستند، بلكه در مصداق اشتباه داشتند و دارند، يه اين معنى كه مى گفتند و مى گويند: تكيه گاه عالم و مبدأ آن طبيع، يا دهر يا تصادف و... ديگر است; كه اگر از اينان بپرسى آيا اين طبيعت و دهر و تصادف كه كارهاى حساب شده و منظّمى انجام مى دهد داراى شعور و اراده و اختيار و آگاهى همه جانبه است؟ اگر جواب مثبت دادند، كه به حضرت حقّ اقرار كرده اند، چيزى كه هست او را به نامى خوانده اند كه نام او نيست. و اگر گفتيند فاقد شعور و علم و اراده و حكمت است، در حاليكه تمام عناصر و آثار، نشانگر علم و شعور و حكمت و نظم و عدل و حقيقت است و معلوم مى دارد قدرتى با اين اوصاف بر سراسر هستى حكومت مى كند، جوابشان ناشى از غفلت و بى توجّهى است، زيرا اوصافى كه در آثار است و مورد تأييد آنهاست نشان دهنده حقّ است و آنچه در موجودات است سنن و قوانين اوست. در هر دو صورت چنانكه در حديث بسيار عالى مفضّل كوفى به نقل از حضرت صادق عليه السّلام آمده، صاحبان غفلت مجبور به اقرار به وجود مقدّس او هستند.
دانشمندان و بزرگانى كه در اين زمينه مطالب بسيار مهم و مقالات فوق العاده پرارزش و كتابهاى ناب دارند، همه و همه مى گويند: يافتن و شناختن و درك آن وجود مقدّس از سه راه ميسّر است:
1ـ فطرت
2ـ مطالعه و دقت در موجودات آفرينش
3ـ استدلال و حكمت عقلى