اول سوره توبه «بسم الله» ندارد؛ يعنى مى خواهم حرف هايى بزنم كه با رحمانيت و رحيميت من تناسبى ندارد. در اين برخوردى كه مى خواهم با اهل مكه بكنم، نه پاى رحمانيت بايد در كار باشد و نه پاى رحيميت. عصبانى و خشمگين هستم. سخط و نفرت دارم. ديگر جاى رحمانيت و رحيميت نيست. معنى ندارد كه پروردگار اينجا بگويد: اى اهل مكه! شما را خيلى دوست دارم، اما چنان شما را عذاب مى كنم كه در تاريخ بنويسند. محبت كه با غضب همراه نيست.
خشم و غضب خدا در سخن با كفار
آن وقت حرف را با همين حالت خشم و غضب شروع مى كند: «بَرَآءَةٌ مّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ»
از جانب خدا و پيغمبر صلى الله عليه و آله نسبت به مشركين اعلام بيزارى مى شود؛ يعنى من و پيغمبر صلى الله عليه و آله شما را اين گونه نمى خواهيم. بعد هم تمام تعهّداتى كه با پيغمبر بستيد و تعهّداتى كه پيغمبر به دستور خودم با شما بست، چون اجرا نكرديد، يك طرفه اعلام لغو پيمان مى كند. باز با غضب، خشم، سخط و در اوج غضب، در آيه شريفه ادامه مى دهد، مى فرمايد: چهار ماه به اين ها آتش بس بده. چهار ماه حرام را نجنگيد، درگير نشويد و براى همديگر مشكل ايجاد نكنيد و آنها را آزاد بگذاريد: «فَسِيحُواْ فِى الأْرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ» هر جا مى خواهند بروند، جلوى آنان را نگيريد. بعد، وقتى چهارماه تمام شد، دوباره نهايت غضب و خشم خود را نشان مى دهد.
توبه، گرداننده وعيد خدا
سپس به پيغمبر صلى الله عليه و آله و مردم مى فرمايد: اگر توبه كردند، توبه آنان را مى پذيرم؛ يعنى آنان را عذاب نمى كنم و خشم، غضب و سخط بر آنان روا نمى دارم. پس بين وعده و وعيد خدا فرق است. شما وقتى قرآن مى خوانيد، اگر ديديد وعيد متوجه شماست، بدانيد آن را با توبه مى شود حل كرد.
اول مى فرمايد: دارى مى ميرى، نابود و شايسته عذاب مى شوى و به جهنم مى روى، اما در پايان اين غضب مى فرمايد: بيا دارو مصرف كن، آشتى كن، نماز بخوان، با پيغمبرم با محبت باش، من گذشت مى كنم و مى گذرم.
منبع : روابط عمومی و امور بین الملل مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان الشیعی