پاداش حسن خلق

در روایتى درباره ى پاداش این عبادت عظیم ولى بى زحمت مى خوانیم که امام صادق (علیه السلام) فرموده :انّ اللهَ تَبارَکَ وَتَعالَى لَیُعْطِى العَبْدَ مِن الثَّوابِ عَلَى حُسْنِ الخُلُقِ کَما یُعْطِى المُجاهِدَ فِى سَبیلِ اللهِ یَغدُو عَلَیهِ وَیَرُوحُ(1) . خداى تبارک و تعالى یقیناً بنده ى خود را بر حسن خلق پاداشى چون پاداش رزمنده اى که شبانه روز در راه خدا مى رزمیده عطا مى کند .انسان وقتى همه ى مردم را ـ از زن و فرزند گرفته تا غریبه ترین غریبه ها ـ بنده ى خدا ببیند و خود را نیز در همان جایگاه مشاهده کند و این حقیقت را هم به خود بقبولاند که همه از او بهترند ، جایى براى به کارگیرى زشتى هاى اخلاق نسبت به بندگان خدا نمى ماند ، بلکه کوشش انسان در این نقطه متمرکز مى شود که با همگان در سایه ى پرمایه ى حسنات اخلاقى رفتار کند و حتى بدى هاى اخلاقى آنان را با زیبایى هاى اخلاقى پاسخ دهد ، چنان که خداى مهربان در قرآن مجید از پیامبرش ، تلافى بدى ها را با خوبى ها خواسته ، و این واقعیت در حقیقت اوج اخلاق و قلّه ى معنوى خصلت هاى مثبت است .( وَلاَ تَسْتَوِی الْحَسَنَهُ وَلاَ الْسَّیِّئَهُ ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ اَحْسَنُ فَاِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَهٌ کَاَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ * وَمَا یُلَقَّاهَا اِلاَّ الَّذِینَ صَبَرُوا وَمَا یُلَقَّاهَا اِلاَّ ذُو حَظٍّ عَظِیم )(2) . و نیکى با بدى یکسان است . ] بدى را [ به آنچه خود بهتر است دفع کن ; آن گاه کسى که میان تو و میان او دشمنى است ، گویى دوستى یکدل مى گردد . و این ] خصلت [ را جز کسانى که شکیبا بوده اند نمى یابند و آن را جز صاحب بهره اى بزرگ ، نخواهد یافت .آیه اى است کم نظیر ، همراه با عالى ترین مسائل معنوى و ارزشى ، در بخش اوّل آیه اعلام مى کند که هرگز حسنه و نیکى و زشتى و بدى اخلاقى یکسان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ کافى : 2 / 101 ، باب حسن الخلق ، حدیث 12 ; بحار الانوار : 68 / 377 ، باب 92 ، حدیث 10 .
2 ـ فصلت ( 41 ) : 34 ـ 35 .و برابر نیست ، حسنه ى اخلاقى راهى به سوى قرب و رضاى خداست ، و زشتى اخلاقى راهى به سوى سخط و خشم حق و آتش دوزخ است ، حسنه ى اخلاقى مایه ى ارزش انسان و امنیت و آرامش و دل خوشى فرد و خانواده و جامعه ، و زشتى اخلاقى مایه ى پستى و ناامنى و اضطراب فرد و خانواده و جامعه است .در بخش دوم آیه ، فرمان حکیمانه مى دهد ، زشتى اخلاقى دیگران را به خود با روش اخلاقى بهتر و حالتى که نیکوتر است دفع کن که ناگهان میان تو و کسى دشمنى است گویا یارى و دوستى نزدیک و خودمانى است .در بخش سوم آیه ، مى گوید این حسنه ى اخلاقى بهتر و برتر را که مقابله ى بدى با روشنى که روش بهتر است نمى پذیرند مگر کسانى که وجودشان را از انتقام گرفتن منع مى کنند ، و بر مرز حقایق اخلاقى ثبات و پایدارى مى نمایند .در بخش پایانى آیه ، مى فرماید این روش را نمى پذیرند مگر آنان که از خیر و کمال و کرامت و بزرگوارى نصیب عظیم دارند .