تفقّه در دين، مقدمه تجارت‏

روايتى در باب امرى مادى داريم و بايد با اين حقيقت مقايسه كنيم. ظاهراً روايت را «أصبغ بن نباته» نقل مى كند. اين مرد بزرگ و اين چهره پاك، مى فرمايد: وجود مبارك اميرالمؤمنين عليه السلام روى منبر مسجد كوفه خطاب به مردم فرمودند: «يا مَعشَرَ التُّجار! الفِقه ثُمَّ المَتجرَ»  كاسب ها! تاجران! نخست به حلال و حرام خدا آگاه شويد، بعد وارد كسب شويد. بعد فرمودند: «وَ اللّه لِلرِّبا فِى هذِهِ الامَّةِ أخفَى مِن دَبيبِ النَّمْلِ عَلى الصَّفَا شُوبُوا ايمانَكم بِالصَدَقَةِ» به خدا قسم! ربا كه حرام است، در كاسبى هاى اين امت، از ردّ پاى مورچه بر سنگ صاف پنهان تر و مخفى تر است. چون اگر به حلال و حرام آگاه نشويم، ممكن است عمرى دچار ربا شويم و نفهميم كه در اين كسب، ربا بوده است و بعد در قيامت، گريبان ما را مى گيرند و به سمت جهنم مى كشانند و مى گويند: عمرى رباخور بودى. اگر بگويى: نمى دانستم كه رباست، به تو مى گويند: بايد مى رفتى و مى فهميدى كه كسب خود را از ربا حفظ كنى. چگونه روى سنگ صاف، ردّ پايى از مورچه نمى ماند، شما اگر فقيه يعنى آگاه به حلال و حرام نباشيد و يا دايم نپرسيد، ردّ پاى حرام را نمى توانيد درك كنيد. ما خيلى گرفتار شده ايم، چون به قدرى رشته هاى گوناگونِ كاربرد پول در اين مملكت در آمده است كه گاهى از ما مى پرسند، با اين كه فقه شيعه را خوانده ايم، اما نمى فهميم كه اين رشته با كدام يك از برنامه هاى اهل بيت عليهم السلام تطبيق مى كند كه بفهميم حلال است، يا حرام. رباى پنهان تر از لغزيدن مورچه روى سنگ صاف، انسان را به سمت جهنم مى كشد، چون بعد حضرت فرمودند: «التّاجرُ فاجِرٌ وَ الفاجِرٌ فِى النّار» شخص كاسبى كه حلال و حرام را نمى داند، فاجر است و فاجر نيز در دوزخ است. وقتى چنين ردّ پاى پنهانى، انسان را به دوزخ بكشاند، آن وقت ردّ دعوت خدا، در دنيا و آخرت چه خواهد كرد. اما اهل ايمان، دعوت خدا را رد نمى كنند، چون دچار بيمارى استغنا، كبر، غرور، جهل و بى انصافى نيستند. بلكه در برابر حضرت حق خشوع دارند: «إِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخشِعِينَ» اهل ايمان نسبت به پروردگار نرم، فروتن، خاكسار و متواضع هستند، چون اهل ايمان در همين آيه، خدا را مى بينند كه با درياى بى نهايت از محبتى كه دارد، آنها را دعوت مى كند. خدايى كه غنى مطلق است، كسى دارد دعوت مى كند كه:«لِلَّهِ مُلْكُ السَّموَ تِ وَالْأَرْضِ»  «لِلَّهِ مِيرَ ثُ السَّموَ تِ وَالْأَرْضِ» «وَعِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ»
كسى كه به فرموده امير المؤمنين عليه السلام و حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام: هشت بهشت را پاداش بدن قرار داده است، نه پاداش كل وجود انسان. فقط پاداش بدن است، اما پاداش دل، روح، عقل و جان انسان، فوق هشت بهشت است.