علم به حقايق قرآن
امير المؤمنين عليه السلام مى فرمايد كه علم به حقايق باطنى قرآن كريم، به وجود مبارك رسول خدا و ائمه قدس سرهما داده شده است. اگر درك باطن قرآن و حقايق آيات آن، براى همه مردم ممكن بود، خداوند در خود قرآن مردم را مستقيما به قرآن كريم ارجاع مى داد ؛ ولى مى بينيم كه چند بار در قرآن كريم، درباره وظايف الهى پيامبر مى فرمايد:
«وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ»1.و آنان را كتاب و حكمت بياموزد .
پيامبر را مبعوث به رسالت كرده ام تا قرآن را كه درياى علم و حكمت من است، به مردم بياموزد. از اين آيه شريف استفاده مى شود كه هيچ كس به طور مستقل نمى تواند به قرآن مراجعه كند و به لطايف و اشارات و حقايق آن دست يابد. فهم واژه هايى كه در قرآن به كار رفته است، كار مردم نيست و بايد از راسخان علم كه اهل بيت قدس سرهما هستند كمك بگيرند. قرآن كريم اصرار دارد كه مردم قرآن را از پيامبر فرا بگيرند و پس از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نيز از ائمه قدس سرهما بپرسند چنانكه قرآن مى فرمايد :
«فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ»2.از اهل دانش و اطلاع بپرسيد.
«ذكر» از اسامى قرآن است.
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ»3.همانا ما قرآن را نازل كرديم .
اهل ذكر، اهل بيت قدس سرهما هستند كه شيعه و سنى روايت كرده اند كه پيامبر ايشان را عِدل قرآن معرفى فرموده است :
« إنّى تارِكٌ فِيكُمُ الثَقَلين » .
« ثقلين » يعنى دو ثِقل و دو شى ء گران بها. خود پيامبر و ائمه طاهرين، تجسم عينى قرآن كريم بودند. امير المؤمنين عليه السلام درباره قرآن مى فرمايد:
«فَاستَنْطِقُوهُ» ؛ يعنى شما اگر مى توانيد، قرآن را به حرف درآوريد كه با زبان خودش حقايق آيات را براى شما بيان كند ؛ اما قرآن در دنيا با كسى حرفى نمى زند. قرآنى كه در اين دنيا در اختيار داريم، قرآن صامت است.
«و لن ينطق» ؛ قرآن تا روز قيامت با شما سخن نمى گويد. بايد كسى باشد تا از سوى او حرف بزند و زبان قرآن باشد. خود قرآن مى فرمايد : زبان من، پيامبر و اهل ذكر هستند. حضرت مى فرمايد: قرآن با شما سخن نمى گويد. «وَ لكِنَّ أُخبركُم عنه» ؛ من از قرآن به شما خبر مى دهم. «ألا اِنَّ فيهِ عِلمُ ما يَأتى» 4؛ دانش آن چه تا ابد خواهد آمد، در قرآن كريم است. اگر زبان وحى نبود، هيچ منبعى نمى توانست آينده را پيش بينى كند. دانشمندان ما نمى توانند آينده را پيش بينى كنند. آنان فقط از گذشته، آن هم به طور ناقص خبر مى دهند. اگر زبان انبيا نبود، هيچ آينده نگرى نبود. در سوره بقره، از زبان ابراهيم، از آمدن پيامبر اسلام خبر مى دهد و يا در سوره اعراف مى فرمايد:
«الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِىَّ الاْءُمِّىَّ»5.همان كسانى كه از اين رسول و پيامبر ناخوانده درس، كه او را نزد خود [ با همه نشانه ها و اوصافش ] در تورات وانجيل نگاشته مى يابند ، پيروى مى كنند .
وحى در تورات و انجيل از آمدن پيامبر اسلام خبر داده است. اگر اين زبان ها نبود، هيچ انسانى از آينده خبر نداشت. حدود هزار آيه قرآن كريم از آينده خبر داده است.
اخبار قرآن از آينده زمين
قرآن كريم، از قيامت، از آينده اجتماعى و سياسى و اخلاقى مردم كره زمين خبر مى دهد :
«أَنَّ الاْءَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِىَ الصَّالِحُونَ »6.و همانا زمين را بندگان شايسته ما به ميراث مى برند .
در آينده، سراسر زمين را بندگان صالح و شايسته پروردگار متعال به ارث خواهند برد و همه جريانات باطن مردم، روى خط انصاف و عدالت قرار خواهد گرفت، تا جايى كه بنابه فرموده امام باقر عليه السلام ، دختر زيبايى كه دو صندوق طلا و نقره به همراه خود از بازار بغداد به بازار شام ببرد، در آن زمان، چشمى كه به شهوت او را بنگرد و دستى كه به اين طلاّ و نقره دراز شود، وجود ندارد. همه چشم ها در خط عدالت و همه دست ها در خط كرامت هستند. اگر قرآن كريم نبود، هيچ كس از آينده خبر نداشت. اگر زبان قرآن نبود و اوضاع قيامت را مطرح نمى كرد، ما هم مانند كسانى كه قيامت را باور ندارند، پوچ و بيهوده مى شديم. اميد به آينده است كه ما را اين اندازه با صفا و با وفا نگه داشته است.
هم راز و همراهان الهى
آيت اللّه ميلانى از ظاهر دنيا گذشته بود و از خاك به افلاك و از فرش زمين تا عرش برين پرواز كرده بود. مرحوم حاج هادى ابهرى، كه از اولياى طراز اول خدا بود، مى گويد: به كربلا رفتم و تنها تقاضايى كه از حضرت سيد الشهدا كردم، اين بود كه يك رفيق خوب كه تو مى پسندى سر راه من قرار بدهد. وقتى كه مى خواستم از حرم خارج شوم، نخستين بار آية اللّه العظمى ميلانى را ديدم. ايشان فرمود: ابهرى! رفيقى كه مى خواستى، من هستم:
|
تو ذوق لعل خوبان را چه دانى |
تو شور اين نمكدان را چه دانى |
|
تو را با اطلس و مخمل بوَد كار |
قماش گلعذاران را چه دانى7 |
از نعمت هاى بسيار بالاى بهشت، رفيق خوب است. لذت ايشان را خداوند با رفيق و هم راز و همراه، به كمال مى رساند. خواجه نصير طوسى وقتى داشت در كاظمين جان مى داد، به ايشان گفتند : شما را به نجف ببريم يا نه؟ گفت : اگر مرا به نجف ببريد، بى احترامى به موسى بن جعفر عليه السلام است. مرا در همين جا دفن كنيد و بر سنگ قبرم فقط اين آيه از قرآن را بنويسيد :
«وَ كَلْبُهُم بَاسِطٌ ذِرَاعَيْهِ»8.و سگشان دو دستش را در آستانه غار گسترانيده است .
من سگى گرسنه هستم كه دو دست خود را در خانه ايشان دراز كرده ام.
|
يك دو سه يار همدم و هم راز |
هم دو تا هم سه تا دگر همه هيچ |
ظرافت عمل
من به درس ميرزا جواد آقا مى رفتم. سبزى فروش نزديك خانه ايشان مى گفت كه ايشان با قدِ خميده آمد و يك كيلو سبزى خريد. ايشان خيلى با ادب حرف مى زدند. پس از مدتى برگشتند. ديدم كه بسته سبزى دست ايشان است. نگران شدم كه آيا اشتباهى كرده ام؟ ايشان فرمودند : خودتان گِره سبزى را باز كنيد و هر بخشى از آن را در بخش معيّن خودش بگذاريد، ريحان و تَره و ... گفتم : مگر سبزى خراب بود؟ فرمود: نه، عالى بود ؛ اما وقتى به خانه بردم و گره را باز كردم تا سبزى را پاك كنم، ديدم ميان سبزى ها يك مورچه است. لانه اين مورچه، يا در مغازه شما و يا همين اطراف است. ديدم اين مورچه، در خانه من لانه اش را پيدا نمى كند و از همسرش و بچه هايش جدا مى ماند و من در قيامت نمى توانم جواب خداوند را بدهم. سبزى هايى را كه به من مى دهى، دقت كن كه در آن مورچه نباشد.
اگر انسان به اين حد مى رسد، به اين علت است كه آينده را باور كرده است. اين آينده را زبان وحى به ما خبر داده است : «ألا ان فيه علم ما يأتى».
قرآن بيانگر آينده
يك خبر آن، همين است كه در زمان ظهور حضرت مهدى عليه السلام رخ مى دهد، زمانى كه همه قلب ها عاشق و پر محبت است و خشونت و ستمى وجود ندارد. خبر ديگر آن از قيامت است كه گوشه اى از آن، همان سوره اى است كه هر وقت پيامبر و ائمه، آن را مى خواندند هر كس از كوچه رد مى شد، صداى گريه اش بلند مى شد.
«إِذَا زُلْزِلَتِ الاْءَرْضُ زِلْزَالَهَا »9.روزى كه زمين به جنبش و لرزش درآيد.
«وَ أَخْرَجَتِ الاْءَرْضُ أَثْقَالَهَا »10.و آن چه ثقل در زمين است بيرون ريخته شود، از جنازه هايى كه دفن شده اند تا معدن هايى كه مدفونند.
«وَ قَالَ الاْءِنسَانُ مَا لَهَا »11.همه انسان ها فرياد مى زدنند كه چه شده است.
«يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا »12.زمين با خدا حرف مى زند و اخبارى كه در آن بوده است را بازگو مى كند.
تاريخ و ساعت را مى گويد كه بندگان تو در ماه رمضان، مثلاً مناجات و نيايش كردند. گناهان ما را نيز بايد بازگو كند ؛ ولى پيش از آن، به او مى گويند : از گناهان بنده من حرف نزن. اين هم يكى از اخبارى است كه از قرآن و روايات استفاده مى شود.
«يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتاً لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ »13.آن روز، مردم [ پس از پايان حساب ] به صورت گروه هاى پراكنده [ به سوى منزل هاى ابدى خود، بهشت يا دوزخ ] باز مى گردند تا اعمالشان را [ به صورت تجسم يافته ] به آنان نشان دهند .
اين مجالس را ما دوبار مى بينيم : يك بار اكنون و يك بار هم در قيامت. اين گوشه اى از خبر قيامت است : «ألا اِنَّ فيهِ عِلْمُ ما يَأتى وَ الخَبرُ عَن الماضِى». قصه يوسف را به درستى در اختيار شما مى گذارد : «و دواء دائكم» ؛ اين قرآن داروى بيمارى شما است :
«وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَ رَحْمَةٌ »14.وما از قرآن آن چه را براى مؤمنان، مايه درمان ورحمت است ، نازل مى كنيم.
قرآن نظام دهنده زندگى است، يعنى نظام دهنده اقتصاد، اخلاق، منش و كردار شما است.
1 . بقره (2) : 129.
2 . نحل (16) : 43.
3 . حجر (15) : 9.
4 . الكافى: 1/61 ، حديث 7.
5 . اعراف (7) : 157.
6 . انبياء (21) : 105.
7 . ديوان اشعار صائب تبريزى
8 . كهف (18) : 18.
9 . زلزال (99) : 1.
10 . زلزال (99) : 2.
11 . زلزال (99) : 3.
12 . زلزال (99) : 4.
13 . زلزال (99) : 6.
14 . اسراء (17) : 82 .