دانشمندان و علماى بزرگ چه شيعه مسلك و چه سنى مذهب ، كميل را به قوت ايمان و قدرت روح و انديشه پاك و خلوص نيت و متخلق به اخلاق حميده و آراسته به اعمال شايسته ستوده اند .بزرگان هر دو مسلك بر عدالت و جلالت و عظمت و كرامت او اتفاق نظر دارند كميل از خواصّ و بزرگان اصحاب اميرالمؤمنين و حضرت مجتبى (عليهما السلام)است.اميرالمؤمنين (عليه السلام) كميل را يكى از ده نفر ياران مورد اطمينانش به حساب آورده است.كميل از بهترين شيعيان و عاشقان و محبّان و علاقه مندان به اميرالمؤمنين (عليه السلام)بوده است.مسائل و سفارشات و وصايايى كه اميرالمؤمنين به كميل داشته از ايمان عظيم و معرفت فوق العاده كميل حكايت دارد .اهل سنت كه هيچ گاه به خاطر دورى از حق و عدالت و انصاف و مروّت نظر مثبتى نسبت به پيروان اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) نداشتند ، كميل را در همه امور مورد اطمينان معرفى كرده اند.عرفا و صاحب دلان و اهل سير و سلوك و مشتاقان لقاى محبوب ، كميل را صاحب سرّ اميرالمؤمنين (عليه السلام) و خزانه معارف معنوى مولى الموحدين مى شناسند .كميل ، هجده سال روزگار نورانى و عصر بابركت پيامبر بزرگ اسلام (صلى الله عليه وآله) را دريافت و از انوار ملكوتى مقام نبوّت بهره مند شد .كميل ، انسان بزرگوار ، و موجودى شريف و پاك است ، كه به خاطر لياقتش به دست حجاج بن يوسف ثقفى به شرف شهادت نايل آمد ، شهادتى كه محبوبش على (عليه السلام) از وقوعش به او خبر داد .حجاج بن يوسف خونخوار ، زمانى كه از جانب حاكم ستمگر اموى والى عراق شد به جستجوى كميل برخاست تا او را به جرم محبت اهل بيت (عليهم السلام) و به گناه شيعه بودن كه در فرهنگ بنى اميه بالاترين گناه بود به قتل برساند .كميل خود را از حجاج پنهان داشت ، حجاج حقوق منسوبان و اقوام كميل را از بيت المال قطع كرد ، زمانى كه كميل از قطع حقوق اقوامش آگاه شد گفت : از عمر من چيزى نمانده ، شايسته نيست وجود من سبب قطع رزق و روزى گروهى شود . از محلّ و مركزى كه پنهان بود درآمد و به نزد حجاج رفت ، حجاج گفت : براى به كيفر رساندنت در جستجوى تو بودم .كميل گفت : آنچه از دستت برآيد انجام ده ، از عمر من جز زمانى اندك نمانده ، بازگشت من و تو به زودى به سوى خداست ، مولاى من به من خبر داده قاتل من تويى . آنگاه حجاج فرمان داد تا سر مقدس آن مرد الهى و چهره ملكوتى را در حالى كه در سن نود سالگى قرار داشت از بدن جدا كردند . مرقد مطهر او در منطقه ثويّه بين نجف و كوفه معروف خاص و عام و زيارتگاه اهل دل است .
برگرفته از کتاب داستانهای عبرت آموز استاد حسین انصاریان