روايات خوف

عَنْ حَمْزَةِ بن حُمْرانِ ، قالَ : سَمِعْتُ أَبا عَبْدِاللّهِ  عليه السلام يَقُول : إِنَّ مِمّا حُفِظَ مِنْ خُطَبِ النَّبِىِّ  صلى الله عليه و آله اَنَّهُ قالَ : يا أَيُّهَا النّاسُ إِنَّ لَكُمْ مَعالِمَ فَانْتَهُوا إِلى مَعالِمِكُمْ وَإِنَّ لَكُمْ نَهايَةً فَانْتَهُوا إِلى نَهايَتِكُمْ ، أَلا إِنَّ الْمُؤْمِنَ يَعْمَل بَيْنَ مَخافَتَيْنَ : بَيْنَ أَجَلٍ قَدْ مَضى لا يَدْرى مَا اللّهُ صانِعٌ فيهِ ، وَبَيْنَ أَجَلٍ قَدْ بَقِىَ لا يَدْرى مَا اللّهُ قاضٍ فِيه فَلْيَأخُذِ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ مِنْ نَفْسِهِ لِنَفْسِهِ وَمِنْ دُنْيا لآخِرَتِهِ ، وَفى الشَّبِيَةِ قَبْلَ الْكِبَرِ وَفى الْحَياتِ قَبْلَ الْمَماتِ فَوَ الَّذى نَفْسُ مَحَمَّدٍ بِيَدِهِ مَا بَعْدَ الدُّنْيا مِنْ مُسْتَعْتَبٍ وَمَا بَعْدَها مِنْ دارٍ إِلاّ الْجَنَّةَ اَوِ النَّارَ  .از سخنرانى هايى كه از پيامبر بزرگ ضبط شده است اين است كه فرمود : اى مردم براى شما نسبت به برنامه هاى الهى نشانه هايى قرار داده شده است ، پس به آن نشانه ها برسيد . براى شما پايانى از خير مقرّر شده است خود را به آن پايان برسانيد، مؤمن بين دو ترس است : ترس از عمر گذشته كه نمى داند خدا با آن چه مى كند و ترس از عمر باقى مانده كه نمى داند براى آن چه مقرّر شده است . مؤمن از وجود خود براى خود ، از دنيايش براى آخرتش ، از جوانى اش براى پيريش و از حياتش براى مرگش بهره مى گيرد . به خدايى كه جانم در دست اوست ، پس از دنيا جاى عذرى نيست و از پس دنيا جز بهشت وجهنم براى مردم چيزى وجود ندارد .عَنْ أَبِى عَبْدِاللّهِ  عليه السلام فى قَوْلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ  وَلِمَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ  قالَ : مَنْ عَلِمَ أَنَّ اللّهَ يَراهُ وَيَسْمَعُ مَايَقُولُ وَيَعْلَمُ مَا يَعْمَلُهُ مِنْ خيرٍ أَوْ شَرٍّ فَيَحْجُزُهُ ذلِكَ عَنِ الْقَبِيحِ مِنَ الْأَعْمَالِ فَذلِكَ الَّذى خَافَ مَقامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى  .در ترجمه آيه «ولمن خاف مقام ربّه جنّتان» فرمود : كسى كه مى داند خدا او را مى بيند و آنچه مى گويد مى شنود و هرچه از خير و شر انجام مى دهد آگاه است و اين نحو اطلاع از خدا او را از اجراى برنامه هاى خلاف حق بازمى دارد ، كسى است كه از مقام خدا ترسيده و نفس را از خواسته هاى غلط بازداشته است .عَنِ الْهِيْثَمِ بْنِ واقِدِ قالَ : سَمِعْتُ أَبا عَبْدِاللّهِ  عليه السلام يَقُولُ : مَنْ خافَ اللّهَ أَخافَ اللّهُ مِنْهُ كُلَّ شَى ءٍ ، وَمَنْ لَمْ يَخَفِ اللّهَ أَخافَهُ اللّهُ مِنْ كُلِّ شَىْ ءٍ  .هركس از خدا بترسد ، خداوند هر چيزى را از او مى ترساند و هركس از خدا نترسد ، از همه چيز بترسد .عَنْ أَبى حَمْزَةِ قالَ : قالَ أَبُو عَبْدِاللّهِ : مَنْ عَرَفَ اللّهَ خافَ اللّهَ وَمَنْ خافَ اللّهَ سَخَتْ نَفْسُهُ عَنِ الدُّنْيا  .هركس خدا را بشناسد ، خدا ترس مى گردد و هركس از خدا بترسد دل از دنياى نامطلوب بردارد .قالَ أَبُو عَبْدِاللّهِ : يَا إِسْحاقَ ! خَفِ اللّهَ كَأَنَّكَ تَراهُ وَإِنْ كُنْتَ لا تَراهُ فَإِنَّهُ يَراكَ ، فَإِنْ

كُنْتَ تَرَى أَنَّهُ لا يَراكَ فَقَدْ كَفَرْتَ وَاِءنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّهُ يَراكَ ثُمَّ بَرَزْتَ لَهُ بِالْمَعْصِيَةِ فَقَدْ جَعَلْتَهُ مِنْ أَهْوَنِ النّاظِرينَ عَلَيْكَ  .امام صادق  عليه السلام به اسحاق بن عمّار فرمود : آن چنان از خدا بترس كه گويا او را مى بينى ، اگر تو او را نمى بينى او تو را به طور مسلّم مى بيند و اگر تصوّر كنى تو را نمى بيند كافر شدى ، و اگر در حالى كه يقين دارى تو را مى بيند ، گناه كنى او را از سبك ترين بينندگان به حساب آورده اى .عَنْ جَعْفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبائِهِ فى وَصِيَّةِ النَّبىِّ  صلى الله عليه و آله وسلم لِعَلِىٍّ  عليه السلام : يا عَلِىُّ ثَلاثٌ مُنْجِيَاتٌ ؛ خَوْفُ اللّهِ فى السِّرّ وَالْعَلانِيَةِ ، وَالْقَصْدُ فى الْغِنى وَالْفَقْرِ ، وَكَلِمَةُ الْعَدْلِ فى الرّضا وَالْغَضَبِ  . پيامبر  صلى الله عليه و آله اين چنين به على  عليه السلام وصيّت داشت : سه چيز باعث نجات است : ترس از خدا در آشكار و نهان ، ميانه روى در زمان داشتن و نداشتن ، به عدل سخن گفتن به وقت خشنودى و خشم .عَنْ أَبى عَبْدِاللّه  عليه السلام قالَ : قُلْتُ لَهُ : قَوْمٌ يَعْمَلُونَ بِالْمَعاصى وَيَقُولُونَ نَرْجُو فَلا يَزالُونَ كَذلِكَ حَتّى يَأْتِيَهُمُ الْمَوْتُ فَقالَ : هؤلاءِ قَوْمٌ يَتَرجَّحُونَ فى الأَمانِىّ كَذِبُوا

ليْسُوا بِراجينَ ، إِنَّ مَنْ رَجا شَيْئاً طَلَبَهُ وَمَنْ خافَ مِنْ شَى ءٍ هَرَبَ مِنْهُ  .مردى به امام صادق  عليه السلام گفت : گروهى آلوده به گناهند و مى گويند اميدوار به رحمت حقّيم و اين آلودگى تا هنگام مرگ آنان ادامه دارد . فرمود : اينان به آرزوى بى جا دل خوش كرده اند ، اين كه مى گويند ما اميدواريم دروغ است ، كسى كه اميد به رحمت دارد از طريق عمل صالح رحمت مى جويد و هركه ترس از عذاب دارد از گناه باز مى ايستد .عن أَبى عَبْدِاللّهِ  عليه السلام قالَ : الْمُؤْمِنُ بَيْنَ مَخافَتَيْنِ : ذَنْبٌ قَدْ مَضى لا يَدْرى ما صَنَعَ اللّهُ فِيهِ وَعُمْرٌ قَدْ بَقِىَ لا يَدْرى ما يَكْتَسِبُ فِيهِ مِنَ الْمَهالِكِ فَهُوَ لا يَصْبَحُ إِلاّ خائِفاً وَلا يُصْلِحُهُ إِلاَّ الْخَوْفَ  .مؤمن بين دو ترس زندگى مى كند : اوّل ترس از گناهى كه در عمر گذشته انجام

داده و نمى داند خدا به خاطر آن با او چه خواهد كرد . دوّم ترس از آينده به اين كه نمى داند چه برنامه اى از مهالك خواهد داشت . او زندگى نمى كند مگر با ترس و چيزى هم جز خوف از حق عامل اصلاح او نيست .قالَ الصَّادِقُ  عليه السلام : مَنْ خَلا بِذَنْبٍ فَراقَبَ اللّهَ تَعالى فيه وَاسْتَحْيى مِنَ الْحَفَظَةِ غَفَر اللّهُ عَزَّ وَجَل لَهُ جَميعَ ذُنُوبِهِ وَإِنْ كانَتْ مَثْلَ ذُنُوبِ الثَّقَلَيْنِ  .امام صادق  عليه السلام فرمود : كسى كه در خلوت با گناهى روبرو گردد ، خدا را ناظر بر خود بيند و از حافظان عمل شرم كند ، خداوند تمام گناهان او را ببخشد ، گرچه مانند گناه ثقلين باشد .عَن أَميرالمُؤْمِنينَ  عليه السلام قالَ : إِنَّ الْمُؤْمِنَ لا يَصْبَحُ إِلاّ خائِفاً وَإِنْ كانَ مُحْسِناً ، وَلا يَمْسِى إِلاّ خائِفاً وَإِنْ كانَ مُحْسِناً لِأَنَّهُ بَيْنَ أَمْرَيْنِ : بَيْنَ وَقْتٍ قَدْ مَضى لا يَدْرى مَاللّهُ صانِعٌ بِهِ ، وَبَيْنَ أَجَلٍ قَدْ اِقْتَرَبَ لا يَدْرى ما يُصيبُهُ مِنَ الْهَلَكاتِ أَلا وَقُولُوا خَيْراً تَعْرِفُوا بِهِ وَاعْمَلُوا بِهِ تَكُونُوا مِنْ أَهْلِهِ ، صِلُوا أَرْحامَكُمْ وَإِن قَطَعُوكُمْ وَعُودُوا بِالْفَضْلِ عَلى مَنْ حَرَمَكَ وَأدُّوا الأَمانَةَ إِلى مَنِ ائْتَمَنَكُمْ وَأَوْفُوا بِعَهْدِ مَنْ عاهَدْتُمْ وَإِذا حَكَمْتُمْ فَاعْدِلُوا  .مؤمن شبش را روز نمى كند مگر در حال ترس ، گرچه همه ساعات شبش را به نيكى گذرانده باشد و روزش را سپرى نمى نمايد مگر در حال وحشت ، گرچه به خوبى روزش گذشته باشد ، مؤمن بين دو امر است : زمانى كه بر او گذشته و نمى داند خداوند با او چه معامله اى مى كند و زمانى كه بر او نيامده و نمى داند دچار چه بلا و مهلكه اى خواهد شد ؟!آگاه باشيد ! زبان خود را فقط به خير باز كنيد ، به نحوى كه شما را جز به گفتار نيك نشناسند و خوبى كنيد تا خداوند شما را در شمار نيكان آورد ، با خويشاوندان بپيونديد گرچه خويشاوندان با شما قطع رابطه كرده و به آن كس كه روز نياز شما از شما دريغ كرد آنچه لازم دارد بپردازيد ، امانت آنان كه شما را امين دانسته اند برگردانيد و به عهد خود وفادار باشيد و به هنگام حكم كردن عدالت را مراعات نماييد .فى مَناهِى النَّبىِّ  صلى الله عليه و آله : مَنْ عَرَضَتْ لَهُ فَاحِشَةٌ أَوْ شَهْوَةٌ فَاجْتَنَبَها مِنْ مَخافَةِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ حَرَّمَ اللّهُ عَلَيْهِ النَّارَ وَآمَنَهُ مِنْ فَزَعِ الأَكْبَرِ ، وَأَنْجَزَ لَهُ وَعْدَهُ فى كِتابِهِ فى قَوْلِهِ عَزَّ وَجَلَّ وَلِمَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتانِ  .كسى كه در معرض كار زشت يا شهوت نابه جايى قرار گيرد و به خاطر ترس از خدا خوددارى كند ، پروردگار آتش جهنم را بر او حرام كرده و از هول بزرگ او

را امان داده و به وعده اى كه در قرآن درباره كناره گيران از گناه داده عمل مى كند و آن عطاى دو بهشت به اهل ترس از خداست .در حديث قدسى آمده :يا موسى خَفْنى فى سَرائِرِكَ أَحْفَظُكَ فى عَوْراتِكَ  .اى موسى ! در خلوت هايت از من بترس تا در شرمگاهايت ازتو محافظت كنم.امام على  عليه السلام درباره ترس از معاد و روز حساب كه بهترين عامل بازدارنده از گناه است و از اوصاف پاك باختگان شناخته شده است ، در پايان نامه اى كه به « عثماند بن حُنَيف » نوشته است چنين مى گويد :فى مَعْشَرٍ أَسْهَرَ عُيُونَهُمْ خَوْفُ مَعادِهِم  . بايد در گروهى قرار گرفت كه ترس از معاد چشم هايشان را بيدار نگاه داشته است .و نيز در وصف عاشقان مى گويد :وَأَراقَ دُمُوعُهُمْ خَوْفَ الْمَحْشَرِ  .از ترس اوضاع قيامت اشكشان جارى است .در عهدنامه اى به « محمّد بن ابى بكر » مردم را نصيحت مى كند و در ضمن گفتار با ارزش خود مى فرمايد :وَإِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ يَشْتَدَّ خَوْفَكُمْ مِنَ اللّهِ  .همواره در كوشش باشيد كه ترس شما از خدا شديد شود .و در قسمت ديگرى از آن نامه مى فرمايد :وَإِنَّ أَحْسَنَ النّاسِ ظَنّاً بِاللّهِ أَشَدُّهُمْ خَوْفاً لِلّهِ  .بهترين مردم از نظر گمان به عنايت خدا خوفناك ترين آن ها از اوست .

 برگرفته از کتاب عرفان  اسلامی استاد حسین انصاریان